Muhato 3-Mu Ezange Lipapali ze Tiisa Mubili

“Kambe lipapali ze tiisa mubili ne li li mapilusi, ne li ka ba ona mulyani o ne ba ka fiwanga hahulu batu mwa lifasi kaufela.”—Emory University School of Medicine. Kwa lika kaufela ze lu kona ku eza kuli lu be ni buikangulo bo bunde, ki lika feela li sikai ze kona ku lu tusa hahulu ku ikangula ze fita ku eza lipapali ze tiisa mubili.

◯ Mu like ka taata ku twaelisa mubili wa mina. Ku ezanga lipapali ze tiisa mubili ku kona ku lu tusa ku ba batu ba ba tabile, ba ba nahana hande, ba ba na ni maata, ba ba peta hande misebezi, mi ku ezanga lipapali zeo hamohocwalo ni ku ba ni mucelo o swanela, ku ka lu tusa ku ba ni mubili o itikanelezi. Lipapali ze tiisa mubili ha li tokwi ku utwisa butuku kamba ku tatafala hahulu kuli li be ze tusa mubili. Ku ezanga lipapali ze tiisa mubili ka linako ze mu tomile mwa sunda ni sunda kwa kona ku mi tusa hahulu.

Ku matanga, ku zamayanga ka ku akufa, ku cobanga njinga ni ku ezanga lipapali ze ñwi—ze kona ku tahisa kuli pilu ya mina i nate hahulu ni ku mi fufulelwisa—kwa kona ku tiisa mubili wa mina ni ku mi sileleza kwa butuku bwa pilu ni bwa stroke. Ku ezanga lipapali zeo hamohocwalo ni ku nanulanga lisipi ka buitikaneleli, ni ku ezanga lipapali ze ñwi ze bunolo, ku ka tiisa masapo a mina, linama za mubili wa mina, ni mazoho ni mahutu a mina. Lipapali zeo hape li tahisa kuli lico ze mu canga li kone ku itusiswa hande mwa mubili wa mina ili nto ye mi tusa ku ba ni mubili o itikanelezi.

◯❍ Mu zamayange. Batu kaufela—ku si na taba kuli ba na ni lilimo ze kuma kai—ba kona ku tusiwa ki ku ezanga lipapali ze tiisa mubili, mi ha ba tokwi ku iñolisa kwa likwata za lipapali kuli ba kone ku ezanga lipapali zeo. Haiba ha mu ezangi lipapali ze tiisa mubili, mwa kona ku kalisa ka ku zamayanga ka mahutu mwa sibaka sa ku itusisanga mota, mbasi, kamba sikwepe ha mu ya ko kuñwi. Haiba mwa kona ku zamaya ka mahutu ku ya ko mu tokwa ku ya ne i ka ba hande ku eza cwalo ku fita ku libelela mota, kakuli mwendi mane ne mu ka fita kapili. Bashemi mu susueze bana ba mina ku itabisanga ka ku bapalanga lipapali ze tokwa ku itusisa maata, mi haiba kwa konahala ba bapalelange fande. Lipapali ze cwalo, li tiisa mibili ya bona mi li tusa lilama za mibili ya bona kaufela kuli li kone ku sebeza ka ku swalisana hande; kono lipapali ze a kona ku eza mutu inze a inzi ze cwale ka lipapali za fa kompyuta ha li koni ku ba tusa cwalo.

Ku si na taba kuli mu na ni lilimo ze kuma kai ka nako ye mu kala ku ezanga lipapali ze tiisa mubili, mwa kona ku tusiwa ki ku ezanga lipapali zeo ka buitikaneleli. Haiba se mu hulile kamba ha mu si ka ikangula hande, mi ha mu ezangi lipapali ze tiisa mubili, ne i ka ba hande ku bonana ni dokota mu si ka kalisa kale ku ezanga lipapali zeo. Kono mu bone teñi kuli mwa kalisa ku ezanga lipapali ze tiisa mubili! Ku kalisa ku ezanga lipapali ze tiisa mubili hanyinyani-hanyinyani ni ka buitikanelelo, ku kona ku tusa nihaiba batu ba se ba hulile ku tiisa linama za mubili wa bona ni ku ba ni masapo a tiile hande. Hape kwa kona ku tusa batu ba se ba hulile ku sa wanga-wanga.

Lipapali ze tiisa mubili ki zona ze ne tusize bo Rustam ba ba bulezwi mwa taba ya pili ya litaba ze za ka ku tatamana. Lilimo ze supile kwamulaho, bo Rustam ni bakubona ne ba kalile ku matanga hanyinyani-hanyinyani zazi ni zazi kakusasana ka mazazi a ketalizoho sunda ni sunda. Ba bulela kuli, “Sapili ne lu batanga mabaka a kuli lu si ke lwa ya kwa ku mata. Kono ku ba sibeli ne ku lu tusize ku itiisa ni ku zwelapili. Ka nako ya cwale, ku mata se li mukwa o se lu tabela.”

[Siswaniso se si fa likepe 6]

Mwa kona ku ikola ku ezanga lipapali ze tiisa mubili