Mo ba Tusezwa Batu ba ba Mwa Maswabi

“Muñaa Bupilo u fakaufi ni ba ba na ni pilu ye lobehile.”—Samu 34:18.

HAMULAHO wa lifu la mulatiwa wa mina, mu kana mwa katazwa ki maikuto a shutana-shutana a cwale ka ku kakamala, ku ikutwa bumaswe, mwendi mane ni ku ikutwa bufosi kamba ku nyema. Sina mo ku taluselizwe mwa taba ye felile, batu ha ba tomohangi lipilu ka nzila ye swana. Kacwalo, mwendi ha mu koni ku ba ni maikuto ao kaufela, mi mwendi ha mu koni ku tomoha pilu ka nzila ye swana ni mo ba tomohelanga lipilu ba bañwi. Niteñi, ha mu tokwa ku bonisa maswabi a mina, ha ku si ka fosahala ku eza cwalo.

“Mu si ke Mwa Pata Maswabi A Mina!”

Bo Heloisa, baalafi ba ba bulezwi mwa taba ye felile, ne ba likile ku pata maikuto a bona hamulaho wa lifu la bo maa bona. Bo Heloisa ba li: “Sapili ne ni lilile. Kono hañihañi na lika ku pata maikuto a ka sina mo ne ni ezezanga muta yo muñwi wa bakuli ba ka a timela. Ha ni si ka ba ni buikangulo bo bunde, mi mwendi ki kabakala mukwa wa ka wo. Kelezo ye ni fa kwa batu kaufela ba ba shwezwi ki balatiwa ba bona ki ye li: Mu si ke mwa pata maswabi a mina! Mu a bonise ku fitela mu ikutwa hande. Ku eza cwalo ku ka mi tusa kuli mu ikutwe ku imuluha.”

Nihakulicwalo, ha ku nze ku fita mazazi ni lisunda, mu kona ku ikutwa sina mo ne ba ikutwezi bo Cecília, ili bao bo muunaa bona ne ba bulailwe ki butuku bwa kansa. Bo Cecília ba li: “Ka linako ze ñwi ni zwafiswanga ki taba ya kuli ba bañwi ne ba libelela kuli maswabi a ka naa ka be a felile ka nako ya cwale.”

Haiba se mu kile mwa ba ni mihupulo ye cwalo, mu like ku hupula kuli ha ku na “nzila ye lukile” ya ku bonisa ka yona maswabi. Ba bañwi ku ba belanga bunolo ku tiyela muinelo wa bona ni ku zwelapili ni bupilo. Ba bañwi ku ba belanga taata ku eza cwalo. Mwa miinelo ye cwalo, mutu ha swaneli ku ikutwa kuli u swanela ku felisa ndiulu ya hae kapili, kacwalo mu si ke mwa ikutwa kuli maswabi a mina a swanela ku fela ka “lizazi le li tomilwe” ili fo mu nahana kuli mu lukela ku ikutwa hande. *

Kono ku cwañi haiba mu ikutwa kuli maswabi a mina haa na ku fela mi mu ikutwa ku totobezwa ki maikuto a ku zwafa? Mwendi mu mwa muinelo o swana ni wa muuna ya lukile Jakobo, ili yo ha naa taluselizwe za lifu la mwanaa hae Josefa, “a hana ku wiswa pilu.” (Genese 37:35) Haiba mu bile ni maikuto a cwalo ka za lifu la mulatiwa wa mina, ki mihato mañi ye mu kona ku nga ili ye ka mi tusa ku sa eshulwa ki masitapilu?

Mu ipabalele. Bo Cecília ba li: “Ka linako ze ñwi ni ikutwanga ku katala hahulu mi ni lemuhanga  kuli masitapilu a ka a tulile tikanyo.” Ku likana ni manzwi a bo Cecília ao, masitapilu a kona ku imeza hahulu mutu kwa mubili ni mwa maikuto. Kacwalo, ne mu ka eza hande ku iyakatwa buikangulo bwa mina bwa kwa mubili. Mu pumulange ka nako ye ñata, mi mu ce lico ze tusa mubili wa mina.

Ki niti kuli mu kona ku sa ba hande ni takazo ya ku ca lico, lu sa buleli takazo ya ku leka twa ku leka-leka ni takazo ya ku apeha. Nihakulicwalo, ku sa ca hande lico ku kona ku tahisa kuli mu kenelwe ki matuku ka bunolo, mi seo si ka ekeza feela kwa masitapilu a mina. Mu like ku canga nihaiba hanyinyani kuli mu zwelepili ku ba ni buikangulo bo bunde. *

Haiba ku konahala, mu ezange lipapali ze tiisa mubili, nihaiba feela ka ku zamayanga ka mahutu. Lipapali ze tiisa mubili li kona ku mi tusa ku zwelanga kwa nde. Ku tuha fo, ku ezanga lipapali ze tiisa mubili ka buitikaneleli ku tahisa kuli kwa booko bwa mina ku zwange liprotini ze bizwa endorphins, ili ze kona ku tahisa kuli mu ikutwe hande.

Mu amuhele tuso ye zwelela ku ba bañwi. Ku eza cwalo ki kwa butokwa sihulu haiba mu shwezwi ki bakumina. Mwendi ku na ni misebezi ye miñwi ye ne ba ezanga bakumina, mi ka nako ya cwale ha ku na ya eza misebezi yeo. Ka mutala, haiba bakumina ki bona ba ne ba talimanga za masheleñi kamba misebezi ya fa lapa, sapili mu kona ku fumana taata ku eza misebezi yeo mu li nosi. Mwa muinelo o cwalo, kelezo ye ba kona ku mi fa balikani ba ba butali i kona ku mi tusa hahulu.—Liproverbia 25:11.

 Bibele i talusa kuli mulikanaa mutu wa niti “u pepezwi kuli a be mwanahabo mwa liziyezi za hae.” (Liproverbia 17:17) Kacwalo, mu si ke mwa ikambusa ku ba bañwi ka ku nahana kuli mu ka ba imeza. Mane ku swalisana ni ba bañwi ku kona ku mi tusa ku tiyela muinelo o taata o mu li ku wona. Basali ba ba bizwa bo Sally ha ne ba shwezwi ki bo maa bona, ne ba fumani kuli ku eza sango ni ba bañwi ne ku ba omba-ombile hahulu. Bo Sally ba li: “Balikani ba ka ba bañata ne ba ni memanga ha ne ba lukisanga linako za ku itabisa. Ku itabisanga ni bona ne ku ni tusize ku tiyela bulutu bo butuna bo ne ni banga ni bona. Ne ni itebuhanga ba bañwi ha ne ba ni buzanga lipuzo ze bunolo ze cwale ka puzo ya kuli, ‘Ki nto mañi ye ku tusa ku tiyela lifu la bo maho?’ Ne ni fumani kuli ku ambolanga ka za lifu la bo ma ne ku ni tusize ku ikutwa hande.”

Mu hupulange ka za mulatiwa wa mina. Mu like ku hupulanga linako ze nde ze ne mu banga ni zona ni mulatiwa wa mina, mwendi inge cwalo ka ku buha maswaniso a hae. Ki niti kuli ku hupulanga linako zeo ku kona ku mi utwisa butuku kwa pilu sapili. Kono nako ha i nze i ya, ku hupulanga linako zeo ku kona ku mi tusa ku ikutwa hande mwa sibaka sa ku mi utwisa butuku kwa pilu.

Mane mwa kona ku lika ku ñolanga mwa bukanyana litaba ze ñwi ka zazi ni zazi. Teñi mo, mwa kona ku ñolanga lika ze nde ze mi tabisanga zazi ni zazi, mi mane ni lika ze ne mu ka be mu bulelezi mulatiwa wa mina kambe u sa pila. Ku bala litaba ze mu ñozi ku kona ku mi tusa ku utwisisa ka bunolo muinelo o mu li ku ona. Hape, ku ñolanga litaba ze cwalo ku kona ku mi tusa ku felisa ndiulu ye mu li ku yona.

Ku cwañi ka za ku buluka lika ze mi hupulisa mulatiwa wa mina? Batu ba na ni mibonelo ye shutana-shutana fa taba ye, mi taba yeo ha i komokisi kakuli batu ha ba tomohangi lipilu ka nzila ye swana. Ba bañwi ba ikutwa kuli ku buluka lika ze ne li za mulatiwa wa bona ku tahisa kuli masitapilu a bona a si ke a fela ka bubebe. Ba bañwi ba fumana kuli ku eza cwalo kwa tusa. Bo Sally, ba ba bulezwi kwa makalelo, ba li: “Ni bulukile lika ze ñata ze ne banga za bo ma. Ku buluka lika zeo ku ni tusa ku tiyela muinelo wa ka!” *

Mu itinge ku “Mulimu wa ze tiisa pilu kaufela.” Bibele i li: “U lwalise Muñaa Bupilo mulwalo wa hao, mi u ka ku tiisa.” (Samu 55:22) Ku lapela ku Mulimu haki mukwa feela o mi tusa kuli mu ikutwe hande. Kono ki mukwa wa luli, ili o butokwa, o lu tusa ku ambolisana ni “Mulimu wa ze tiisa pilu kaufela. Ya lu tiisanga pilu mwa ñalelwa ifi kamba ifi.”—2 Makorinte 1:3, 4.

Linzwi la Mulimu, yona Bibele, li lu omba-omba hahulu ku fita nto ifi kamba ifi. Paulusi, muapositola wa Sikreste, naa ize: “Ni na ni sepo ku Mulimu . . . ya kuli ku zuha kwa bafu ku ka ba teñi, kwa ba ba lukile ni ba ba si ka luka.” (Likezo 24:15) Ku nahana ka za sepo ye tomile fa Bibele ya kuli ku ka ba ni zuho ya bafu, ku kona ku omba-omba hahulu mutu ya mwa maswabi bakeñisa ku shwelwa ki mulatiwa. * Bo Lauren, basali ba ne ba shwezwi ki kaizelaa  bona wa mutangana mwa kozi, ne ba fumani kuli taba yeo ki ya niti. Ba bulela kuli: “Niha ne ni ikutwanga hahulu bumaswe, ne ni nganga Bibele ya ka ni ku bala nihaiba feela timana iliñwi. Ne ni balanga litimana ze ni susueza hahulu, mi ne ni li balanga ka ku kuta-kutela. Ka mutala, ne ni omba-ombilwe ki manzwi a naa bulezi Jesu ku Mareta hamulaho wa lifu la Lazaro. Naa ize: ‘Kaizelaa hao u ka zuha.’”—Joani 11:23.

“Ha mu Swaneli ku Tuhelela Lifu la Mulatiwa wa Mina ku mi Imeza”

Ku tiyela masitapilu a mina ku kona ku ba taata, kono ku eza cwalo ku ka mi tusa ku isa mamelelo ya mina kwa lika li sili mwa bupilo. Mu si ke mwa nga kuli ku isa mamelelo ya mina kwa lika li sili ki ku fosa, ka ku nahana kuli ku eza cwalo ku ka bonisa kuli ha mu na taba ni mulatiwa wa mina kamba ki kale mu mu libala. Niti kikuli ha mu na ku libala mulatiwa wa mina. Ka linako ze ñwi mu ka mu hupulanga hahulu, kono ku ikutwanga bumaswe ku ka fela hanyinyani-hanyinyani.

Hape mwendi ku na ni lika ze ñwi ze mu ka hupulanga ka tabo ka za mulatiwa wa mina. Ka mutala, bo Ashley, ba ba bulezwi mwa taba ye felile, ba li: “Ni sa hupula lizazi pili bo ma ba si ka timela kale. Ne ba bonahala kuli ne se ba fola, mi ne ba zuhile fa mumbeta lwa pili ku zwa fo ne ba kalezi ku kula. Muhulwanaa ka wa musali ha naa sweli ku kamuna bo ma milili, mwa bulalu bwa luna lwa kalisa ku seha ka za nto ye ñwi, mi na bona bo ma ha ba menya ka lumenyo lo ne se ni boni kale. Ne ba ikutwa hande ku ba hamoho ni bana ba bona.”

Hape mwendi mu ka hupulanga lika ze nde ze ne mu itutile ha ne mu sa pila ni mulatiwa wa mina. Ka mutala, bo Sally ba bulela kuli: “Bo ma ne li baluti ba bande. Ne ba fanga likelezo za butokwa ka mukwa o munde hahulu, mi ne ba ni lutile ku ezanga liketo ze nde ka ili na isiñi feela ka ku latelela ze ne ba bulelanga bona kamba bo ndate.”

Ku hupulanga ka za mulatiwa wa mina ku kona ku mi tusa ku tiyela masitapilu a mina ni ku zwelapili ni bupilo. Mutangana ya bizwa Alex naa lemuhile cwalo. U bulela kuli: “Hamulaho wa lifu la bo ndate, ne ni ikatulezi ku pila ka ku lumelelana ni mo ne ba ni lutezi—ne ba ni lutile kuli ni swanela ku ikola bupilo. Kwa batu ba ba shwezwi ki mushemi, ni bulela cwana: Ndiulu ya mina ka za lifu la mushemi wa mina ha i na ku felelela, kono ha mu swaneli ku tuhelela lifu la mulatiwa wa mina ku mi imeza. Mu bonise maswabi a mina ka mo mu latela, kono mu si ke mwa libala kuli mu sa tokwa ku bona za bupilo bwa mina.”

[Litaluso za kwatasi]

[Manzwi a fa likepe 8]

“Niha ne ni ikutwanga hahulu bumaswe, ne ni nganga Bibele ya ka ni ku bala nihaiba feela timana iliñwi”—Bo Lauren

[Mbokisi/Siswaniso se si fa likepe 7]

MWA KU TALIMANELA NI MAIKUTO A KU BA NI MULATU

Mwendi mu ikutwa kuli le liñwi la mabaka a naa tahisize kuli mulatiwa wa mina a timele ki kuli ne mu si ka mu babalela hande. Ku lemuha kuli ha ku si ka fosahala ku ba ni maikuto a bufosi ha mu li mwa maswabi—ibe kuli ne mu fosize luli kamba mu nahana feela kuli ne mu fosize—kwa kona ku mi tusa. Kono hape ha mu swaneli ku kuza feela inze mu sweli ku sisitwa ki maikuto a cwalo. Ku bulela ka za maikuto a bufosi e mu ikutwa ku kona ku tahisa kuli mu ikutwe ku imuluha.

Nihakulicwalo, mu lemuhe kuli, ku si na taba ni mo lu latela hahulu mutu yo muñwi, ha lu na maata a ku zamaisa bupilo bwa hae, mi ha lu koni ku tibela “linako . . . kamba bumai” kuli li si ke za wela batu be lu lata. (Muekelesia 9:11) Ku zwa fo, niti ki kuli milelo ya mina ne si ye maswe. Ka mutala, kana ku sa lukisa za ku yo bonana ni dokota kapili ku talusa kuli ne mu bata kuli mulatiwa wa mina a kule ni ku shwa? Yeo hasi niti! Kacwalo, kana luli mu na ni mulatu wa ku tahisa lifu la mutu yo? Batili.

Me yo muñwi naa itutile mwa ku talimanela ni maikuto a ku ba ni mulatu hamulaho wa lifu la mwanaa hae wa musizana ya naa shwezi mwa kozi ya ka motikala. Me yo u talusa kuli: “Ne ni ikutwile kuli ne ni fosize ku mu luma ko kuñwi. Kono ne ni fitile fa ku lemuha kuli ki butoto ku ikutwa cwalo. Ne ku si ka fosahala ku mu luma kuli a ye ni bo ndatahe. Ki mukwa feela wa kuli ne ku ezahezi kozi ye maswe.”

Mu kana mwa bulela kuli, ‘Kono ku na ni lika ze ñata ze ni hupula kuli kambe ne ni li bulezi kamba ku li eza.’ Yeo ki niti, kono ki mañi ku luna ya kona ku bulela kuli sa bile ndate, me, kamba mwana ya petehile? Bibele i lu hupulisa kuli: “Kaufela lu fosa mwa linto ze ñata; mutu ya sa fosi ku za bulela, ki mutu ya petehile.” (Jakobo 3:2; Maroma 5:12) Kacwalo mu lumele taba ya kuli ha mu si ka petahala. Ku swalelela ku nahana ka za lika ze mu ikutwa kuli ne mu swanela ku eza kamba ku bulela ha ku na ku mi tusa se siñwi, kono ku ka tahisa feela kuli ndiulu ya mina i si ke ya fela kapili. *

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 6]

Ka linako ze ñwi, mushemi ya mwa maswabi u swanela ku omba-omba mwanaa hae ya hulile ili ya tomohile pilu

[Maswaniso a fa likepe 9]

Ku ñolanga mwa bukanyana litaba ze ñwi ka zazi ni zazi, ku buhanga maswaniso, ni ku amuhela tuso ye zwelela ku ba bañwi ki linzila ze kona ku tusa mutu ku tiyela lifu la mulatiwa wa hae