Mu sa Kona ku ba Mulikanaa Mulimu

Taba ye Kandekilwe ki bo Olavi J. Mattila

Muta o muñwi, yo muñwi wa Lipaki za Jehova naa ni buzize kuli: “Kana mu kile mwa nyakisisa taba ya kuli mwa kona ku ituta niti ka za Mubupi wa linto kamukana?” Na nahanisisa puzo yeo. Ka nako yeo, ne ni na ni lilimo ze fitelele 80, mi ne ni zibana ni batu ba bañata ba ba tompeha, ku beya cwalo ni baeteleli mwa litaba za naha. Kono kabakala lilimo ze ne ni na ni zona ka nako yeo, naa ipuza kuli: Kana naa kona luli ku ziba Mulimu ni ku ba mulikanaa hae?

N E NI pepilwe mwa October ka 1918 mwa muleneñi wa Hyvinkää kwa Finland. Ne ni kalile ku ezanga misebezi ye shutana-shutana ya fa famu inze ni sa li mwanana yo munyinyani. Lubasi lwa luna ne lu na ni likomu ni lipizi, mi ne lu uta likuhu ni mufuta wo muñwi wa lipato. Ne ni itutile ku belekanga ka taata ni ku tabela musebezi o ne ni eza.

Ha ne ni nze ni hula, bashemi ba ka ba ni susueza kuli ni ituta hahulu. Kamukwaocwalo, ha se ni hulile, naa zwa fa lapa ku ya kwa koleji. Hape naa ikenya ku za lipapali mi naa zibana ni muina-situlo wa katengo ka mwa Finland ka ka talima za lipapali (Finnish Athletic Association), wa libizo la Urho Kekkonen. Ka nako yeo, ne ni sa zibi kuli bo Kekkonen ne ba ka ba ngambela mi hamulaho ni ku ba mueteleli wa naha ya Finland, ili litulo ze ne ba sweli ka lilimo ze bato eza 30. Mi hape ne ni sa nahani kuli bo Kekkonen ne ba ka ama ze ne ka ezahala mwa bupilo bwa ka.

Ni ba Mutu ya Zibahala Hahulu ni ya na ni Maata

Ka silimo sa 1939, kwa tumbuka ndwa mwahalaa Finland ni linaha za Soviet Union. Mwa kweli ya November silimo seo, naa kenywa busole. Sapili naa ba muluti wa masole mi hasamulaho naa ba mueteleli wa sikwatanyana sa masole. Lwa yo lwanela kwa Karelia, sibaka se ne si li kwa museto wa mwahalaa Finland ni Soviet Union. Ka nako ya litabula silimo sa 1941, ha ne lu nze lu lwanela kwatuko ni tolopo ya Vyborg, naa holofazwa hahulu ki lika ze ñwi ze nee zwile kwa mbomba mi naa iswa kwa sipatela sa masole. Kolofalo ya ka ya ni palelwisa ku lwana hape.

Mwa September ka 1944, naa tuheliswa busole, mi naa kutela kwa koleji. Hape naa zwelepili ni lipapali. Halaalu naa ba wa pili kwa ku mata mwa naha kaufela. Ne ku bile cwalo kakuli habeli ne ni bile wa pili mwa siyano ya ku lakana ka ku mata ni ka kota mwa lizoho ke u yo tambeka yo muñwi, mi hape ne ni bile wa pili mwa siyano ya ku mata ni ku tulaka fa lika ze beilwe mwa nzila. Hape naa fumana madigrii a kwa yunivesiti mwa lituto za bumapangapanga ni za sifumu.

Mwahalaa nako yeo, bo Urho Kekkonen ne se ba li batu ba batuna ku za lipolitiki. Ka 1952, ha ne ba sweli situlo sa bungambela, ba ni kupa kuli ni yo sebeza sina ndumeleti kwa China. Ha ne ni li kwa China, naa kopana ni makwambuyu ba bañata ba muso, hamohocwalo ni Mao Tse-tung ya naa li mueteleli wa naha ya China ka nako yeo. Niteñi, mutu wa butokwa hahulu ye ne ni kopani ni yena kwa China nee li kalibe yo munde, wa libizo la Annikki, ya naa sebeza mwa liluko la mwa Finland le li talima za litaba ze ama linaha ze ñwi (Finnish Ministry of Foreign Affairs). A ba mufumahali wa ka mwa November, ka 1956.

 Silimo se si tatama, naa tutisezwa kwa ofisi ya ndumeleti wa naha ya Finland mwa Argentina. Ha ne lu sa li mwa naha yeo, lwa ba ni bana ba luna ba pili, bashimani ba babeli. Mwa January ka 1960, lwa kutela kwa Finland. Hamulahonyana wa fo, lwa ba ni mwanaa luna wa bulaalu, musizana.

Ni Swala Litulo ze Tuna Hahulu Mwa Muso

Nihaike kuli na samba na be ni wele kwa kopano ifi kamba ifi ya lipolitiki, mwa November ka 1963, mueteleli wa naha Kekkonen a ni mema kuli ni be nduna wa liluko la muso le li talima za lipisinisi mwahalaa Finland ni linaha ze ñwi. Mwa lilimo ze 12 ku zwa fo, naa ba ni litulo ze silezi mwa maluko a muso a matuna, mi habeli naa swala situlo sa nduna wa liluko le li talima za litaba ze ama linaha ze ñwi. Mwa mazazi ao, ne ni lumela hahulu kuli butata bo bu mwa lifasi bwa kona ku tatululwa ka ku itusisa butali bwa batu. Kono hañihañi, naa fita fa ku lemuha hande kuli mutu u lakaza hahulu ku ba ni maata. Naa iponela bumaswe bo bu tahiswa ki ku sa sepana ni ku ikumbuta ze ba na ni zona ba bañwi.—Muekelesia 8:9.

Nihakulicwalo, hape ne ni lemuhile kuli ku na ni batu ba bañata ba ba lika ka taata ku kondisa lika. Kono niti kikuli nihaiba bona baeteleli ba ba na ni milelo ye minde ba palelwanga ku kondisa lika ka mo ba batela.

Ka nako ya litabula mwa silimo sa 1975, baeteleli ba linaha ze 35 ba taha mwa muleneñi wa Helsinki ku to fumaneha kwa mukopano o ne u talima za buiketo ni swalisano mwa Yurope. Ka nako yeo ne ni li nduna wa liluko le li talima za litaba ze ama linaha ze ñwi mi ne ni li yo muñwi wa baelezi ba batuna ba mueteleli wa naha, Kekkonen. Ne ni filwe musebezi wa ku onga-onga mukopano wo, mi naa kopani ni baeteleli kaufela ba linaha ba ne ba li teñi kwa mukopano wo.

Mwa mazazi a sikai ao, ne se ni kenelwa ki muliko wa ku palelwa ku bonisa maseme. Nihaiba feela ku lika ku tusa batu ba ne ba tile kwa mukopano ku lumelelana ka za mo ne ba ka inela mwa lipula, ne li musebezi! Nihakulicwalo, ne ni ikutwile kuli mukopano wo, hamohocwalo ni mikopano ye miñwi ye nee latelezi, ne i tusize kwa ku cimbula liswanelo za batu ni ku tahisa kuli linaha ze maata hahulu li kale ku sebelisana kwateñi hande.

Ni Lemuha Kuli ni Tokwa Mulimu

Ka 1983, naa tuhela musebezi mi lwa tutela kwa France, kwa naa pila mwanaka wa musizana. Cwale lwa welwa ki butata. Mwa November ka 1994, bo Annikki ba fumanwa ni butuku bwa kansa ya kwa mazwele. Silimo se si swana seo, naa ikenya mwa pisinisi ye ne tilo bonahala hasamulaho kuli nee li ya busholi. Mwa bupilo bwa ka kaufela ne ni belekile ka taata kuli ni be ni libubo le linde. Kono katulo i liñwi ye fosahezi ye, ya sinya libubo la ka.

Mwa bupilo bwa ka kaufela ne ni nze ni kopananga ni Lipaki za Jehova. Nihaike kuli ne ni itebuhanga ha ne ba ni potela mi ne ni amuhelanga limagazini za bona, ne ni patehile hahulu mi ne ni si na nako ya ku ikambota litaba za Mulimu. Kono ka silimo sa 2000, ne ni babalela bo Annikki, ba ne ba sa kula butuku bwa kansa. Ka zazi le liñwi mwa  September silimo sa 2002, naa potelwa ki yo muñwi wa Lipaki za Jehova. A ni buza puzo ye ni talusize kwa makalelo a taba ye. Na ipuza kuli: ‘Kana luli kwa konahala ku ituta niti ka za Mulimu? Kana kwa konahala ku ba mulikanaa hae?’ Nihaike ne ku fitile nako ye telele ni sa bali Bibele, na shokomona Bibele ya ka mi naa kala ku ikambotanga kamita litaba za mwa Bibele ni Lipaki.

Mwa June ka 2004, mulatiwa wa ka, yena musalaa ka, a timela mi na siyala ni nosi. Niteñi bana ba ka ba ni omba-omba. Kono ne ni sa na ni lipuzo ka za se si ezahalanga ku luna ha lu timela. Na buza baprisita ba babeli ba keleke ya Lutheran ka za teñi. Bona ba ni alaba feela kuli: “Lipuzo ze li taata.” Kalabo ya bona ne i si ka ni kolwisa. Kihona mane ni lemuha hahulu kuli ni tokwa Mulimu mwa bupilo bwa ka.

Ha ne ni nze ni zwelapili ku ituta Bibele ni Lipaki, na kala ku ba ni zibo ye nepahezi ka za Mulimu, ili nto ye ne ni yolelwa hahulu. Ka mutala, Bibele i talusa kuli lifu ki muinelo wa ku sa ziba se siñwi, li swana inge ku lobala, ni kuli ba ba shwile ba na ni sepo ya ku to pila hape sina batu fa lifasi. (Joani 11:25) Taba ye, ne i ni file sepo mi ne i ni omba-ombile hahulu.

Hañihañi naa feza ku ipalela Bibele mukatumbi. Liñolo le liñwi le ne li ni tabisize hahulu nee li la Mika 6:8, le li li: “Sa bata ku wena Muñaa Bupilo, haisi kuli u eze ze lukile, u late sishemo, mi u zamaye ka buikokobezo ni Mulimu wa hao.” Se ne si tahisize kuli ni tabele liñolo le, ki taba ya kuli li bunolo mi manzwi a lona a ki a butali. Hape li bonisa kuli Jehova Mulimu u na ni lilato ni katulo ye lukile.

Ni ba ni Sepo ya Bupilo Bwa Kwapili

Ha ne ni nze ni ituta niti ka za Mulimu, na kala ku ba ni tumelo ku yena mi na mu sepa. Na kala ku ba ni silikani sa luli ni Mubupi wa ka! Ne ni tabisizwe hahulu ki manzwi a hae a ñozwi kwa Isaya 55:11, a li: “Ki mo ku inezi ni kwa linzwi la ka, le li zwa mwa mulomo wa ka; ha li na ku kutela ku Na mukungulu, li si ka sebeza se si latwa ki Na, ni ku eza ze ni li lumezi.” Kaniti, Mulimu u talelelize lisepiso za hae ku fitela cwale, mi u ka eza cwalo ni kwapili. U ka peta lika ze i palezwi ku peta mibuso ya batu hamohocwalo ni mikopano ye miñata ya bona ya lipolitiki. Ka mutala, liñolo la Samu 46:9, li li: “Ki Yena ya yemisize lindwa mane ni kwa mafelelezo a lifasi.”

Ku yanga kwa mikopano ya Lipaki za Jehova ku ni tusize hahulu. Kwa mikopano ya bona, ni iponezi lilato tenyene la Sikreste, ili sona sizibelo sa balateleli ba niti ba Jesu. (Joani 13:35) Lilato leo, li fita lilato le ba bonisanga batu kwa naha ya bona, mi batu ba lipolitiki ni ba lipisinisi ha ba na lilato le li cwalo.

Tohonolo ye Tuna ka ku Fitisisa

Se ni na ni lilimo za ku pepwa ze fitelela 90, mi nto ye ni nga kuli ki tohonolo ye tuna ka ku fitisisa mwa bupilo bwa ka, ki ku ba yo muñwi wa Lipaki za Jehova. Se ni na ni silikani ni Mulimu ili nto ye ne tondahala mwa bupilo bwa ka. Ni bile ni tohonolo ya ku ituta mulelo wa bupilo ni ku ituta niti ka za Mulimu.

Hape ni tabile kuli nihaike kuli se ni supezi, ni sa kona ku yanga kwa mikopano ni kwa ku kutaza. Nihaike kuli ni kopani ni batu ba bañata ba ba tompeha hahulu mi ni bile ni buikalabelo bo butuna mwa bupilo bwa ka, ha ku na nto ye swana ni tohonolo ya ku ziba Mubupi wa linto kamukana, yena Jehova Mulimu, ni ku ba mulikanaa hae. Ni itumela hahulu ku yena, mi ni bata ku mu lumbeka bakeñisa kolo ya ni file ya ku ba yo muñwi wa ba ba “sebeza hamoho” ni yena. (1 Makorinte 3:9) Mu sa kona ku ba mulikanaa Mubupi wa linto kamukana, yena Jehova Mulimu!

[Siswaniso se si fa likepe 26]

Ni mueteleli wa naha Kekkonen hamoho ni Ford mueteleli wa naha ya America kwa mukopano wa mwa Helsinki ka 1975

[Siswaniso se si fa likepe 26]

Ni mueteleli wa naha Kekkonen hamoho ni Brezhnev mueteleli wa Soviet Union

[Siswaniso se si fa likepe 27]

Na yanga kwa mikopano ni kwa ku kutaza

[Manzwi a bañi ba maswaniso fa likepe 26]

Mwatasi kwa nzohoto: Bo Ensio Ilmonen/Lehtikuva; mwatasi kwa bulyo: Bo Esa Pyysalo/Lehtikuva