Kana Lico Za Mina Za Kona Ku Tahisa Matuku?

BABIHI BA MAKANDE MWA GERMANY (REUTERS NEWS SERVICE) BA BIHA KULI: “Muuso wa Germany U Kwala Sikolo Bakeñisa Butuku Bwa Mwa Mba.”

MUTENDE O BIZWA USA TODAY U BIHA KULI: “Butuku Bwa Mwa Mba bo bu Yambile Mwa li Nahanyana ze 5 za USA bu Tahisizwe ki Peu ya Limela ze Ñwi.”

MUTENDE O BIZWA THE MAINICHI DAILY NEWS MWA JAPAN U BIHA KULI: “Nama ya Likomu ze 6 ze ne Filwe Bucwañi bo bu Lubeta I ya Mwa Likiliti ze 9.”

LIPIHO zeo ne li filwe mwa lisunda ze peli silimo se si felile. Licaziba ba akaleza kuli silimo ni silimo i bato ba 30 pesenti ya batu mwa linaha ze zwezipili ba kulanga matuku a tahiswa ki lico ze na ni maikolokuwawa.

Mu ikutwanga cwañi ha mu utwa lipiho ze cwalo? Ndate lubasi yo muñwi wa kwa Hong Kong ya bizwa Hoi naa ize: ‘Ha ni utwanga lipiho ze cwalo, na ikalelwanga mi mane na filikananga.’ Ndate lubasi yo, u zwelapili ku bulela kuli: “Ni na ni bana ba babeli, mi ni batanga ku ziba ko lizwa lico ze ba canga ni mo li lukiselizwe.”

Mwa linaha ze shebile, silimo ni silimo batu ba bañata-ñata, sihulu banana, ba bulaiwanga ki matuku a tahiswa ki lico ni mezi a na ni maikolokuwawa. Bo Bola ba ba pila kwa Nigeria ba li: “Mwa misika ya kwanu, lico ha li silelezwangi kwa linzi, kwa pula, kwa moya ni kwa liluli.” Mi ba zwelapili ku bulela kuli: “Ha ni utwanga kamba ku bala ka za matuku a tahiswa ki lico, na ikalelwanga. Ni bata ku bukeleza lubasi lwa ka kwa matuku.”

Kana kwa konahala ku bukeleza lubasi lwa mina kwa lico ze kona ku tahisa matuku? Kopano ye bizwa Canadian Food Inspection Agency i bulela kuli: “Haiba lico ze kona ku tahisa matuku li fumaneha mwa sintolo se siñwi, batu kaufela ba ka utwa ka za teñi mi taba yeo i kona ku tahisa butata ku muñaa sintolo. Mi kwa lukela ku ba cwalo. Niteñi, ku eza lika ze ñwi kamba ku sa eza lika ze ñwi ha lu li mwa litatehelo la luna, ku kona ku tahisa kuli lico za luna li be ni maikolokuwawa a kona ku tahisa matuku.”

Mu kona ku ezañi kuli mu bukeleze lubasi lwa mina kwa matuku a tahiswa ki lico? Lu ka nyakisisa linzila zee ne ze kona ku mi tusa ku bukeleza lico za mina kwa maikolokuwawa kuli li si ke za tahisa matuku.

[Mbokisi fa likepe 13]

KI BO MAÑI SIHULU BA BA KONA KU TAHELWA KI MATUKU A TAHISWA KI LICO?

Ku na ni likwata za batu ba ba kona ku tahelwa ka bunolo ki matuku a tahiswa ki lico, mi ba bañwi ku bona ki:

● Banana ba ba si ka kwanisa kale lilimo ze ketalizoho

● Basali ba ba itwezi

● Batu ba ba na ni lilimo ze fitelela 70

● Batu ba ba na ni mubili o fokola kwa matuku

Haiba mina kamba mutu yo muñwi ye mu pila ni yena u wela mwa sikwata se siñwi sa batu ba ba bulezwi fahalimu, mu tokwa ku tokomelanga hahulu mo mu lukiseza lico za mina, mo mu li sulela, ni mo mu li cela.

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Litaba ze li zwa ku ba New South Wales Food Authority, ba kwa naha ya Australia.