Ne ni Fumani Kozo ni Lilato la Niti

Taba ye kandekilwe ki bo Egidio Nahakbria

Ha ne ni nze ni hula ne ni ikutwa kuli ni yumbilwe simulamu ni kuli batu ha ba ni lati. Kono ka nako ya cwale ni ikutwa ku latiwa mi ni na ni kozo ya luli. Ne ku tile cwañi kuli bupilo bwa ka bu cince ka mukwa wo? Kashe ni taluse.

N E NI pepilwe mwa silimo sa 1976 mwa kandu ka masila mwa libaka za malundu a kwa East Timor, mi ka nako yeo sibaka seo ne li kalulo ya Indonesia. Ne ni li mwana wa bu 8 mwahalaa bana ba lishumi mi bashemi ba luna ne ba botanile hahulu. Bakeñisa kuli bashemi ba luna ne ba sa koni ku lu uta kaufelaa luna, ne ba siyalisize munyanaa ka (na ni yena ne lu li bana ba mambile ba ba swana hahulu) kono na ne ba ni file ku mwanaa bo ndate ba bahulu kuli ni utiwe ki yena.

Mwa kweli ya December silimo sa 1975, pili ni si ka pepwa kale, naha ya Indonesia ne i hapile sibaka sa East Timor, mi taba yeo ya tahisa ndwa ye ne i tandile lilimo ze mashumi a mabeli. Kamukwaocwalo, litaba ze ni hupula inze ni sa li mwanana yo munyinyani ki litaba za lindwa ni manyando. Ni sa hupula hande masole ha ba taseza munzi wa luna ni ku hapeleza batu kaufela ku baleha kuli ba pilise bupilo bwa bona. Na ni muhulwanaka, mwanaa bo ndate ba bahulu, lwa ya kwa sibaka sa malundu ko ne ku pila batu ba ba nyinyani, ili ko ne ku balehezi batu ba bañata-ñata ba ne ba pila mwa Timor.

Kono masole ba lemuha maipato a luna, mi hamulahonyana ba kala ku tunyiseza kwateñi limbomba. Ni sa hupulanga lika ze maswe ze ne latelezi ze cwale ka likezo ze tahisa luwewe, mafu, ni ku sinyiwa kwa lika. Mafelelezo ha lu kutela kwa hae mwa munzi wa luna, naa pila ka sabo ye tuna ka nako kaufela. Batu ba bañata be ne lu pila ni bona ne ba ile sikupunamutamba kamba ku bulaiwa, mi ne ni ikalelwanga kuli mwendi ki na ya ka latelela.

Ha ne ni na ni lilimo ze lishumi, muhulwanaa ka ya na ni uta a kula ni ku timela, kamukwaocwalo, bashemi ba ka ba ni lumela ku bo kuku ba basali kuli ni yo pilanga ni bona. Bo kuku nee li limbelwa, ba ne ba zwafile hahulu mwa bupilo mi ne ba ikutwile kuli ni tilo ba sinanisa. Ne ba ni sebelisanga sina mutanga. Zazi le liñwi ne ni palezwi ku beleka bakeñisa ku kula hahulu, bo kuku ba ni bumaula ni ku ni tuhela kuli ni ishwele. Ka litohonolo, na ngiwa ki bo malume kuli ni yo pilanga ni lubasi lwa bona.

Ha ne ni na ni lilimo ze lishumi ka ze peli, naa kalisa ku kena sikolo. Nakonyana feela hasamulaho wa fo, basali ba bo malume ba kalisa ku kula mi bo malume ba lembwala hahulu. Ka ku saba ku ba imeza hahulu, na mata kwa ndu ni ku yo kala ku pila ni sikwata sa masole ba kwa Indonesia ba ne ba li mwa mushitu. Na kala ku ba tusanga ka ku tapisanga libyana za bona, ku ba apehelanga lico, ni ku kenisanga mafulo. Ne ba ni ezanga hande mi ne ni ikutwile kuli ni wa butokwa. Kono hamulaho wa likwelinyana, banabahesu ba ni fumana mi ba kupa masole ka taata kuli ba ni kutise kwa hae mwa munzi wa luna.

 Ku Ikenya Mwa Litaba za Naha

Hasamulaho wa ku feza sikolo, na tutela mwa tolopo ye tuna ya East Timor, ye bizwa Dili, mi kwateñi naa yo kena sikolo se si pahami. Kwa sikolo se si pahami naa kopana ni mikulwani ba bañata ba ne ba pilile bupilo bo bu swana ni bwa ka. Mi lwa lumelelana kuli lu kona feela ku fumana tukuluho ya naha ni ku tahisa licinceho mwa naha ka ku ikenya mwa litaba za bupolitiki. Sikwata sa luna sa bana ba sikolo, hañata ne si onga-onganga bana ba sikolo kuli ba caule ka mulelo wa ku zibahaza maikuto a bona mwa litaba za naha, ili lika ze nee tahisanga mifilifili ni likezo za businyi kwa mafelelezo. Balikani ba ka ba bañata ne ba holofalizwe. Ba bañwi mane ne ba bulailwe.

Naha ya East Timor ha i fumana tukuluho ka silimo sa 2002, ne i sinyehile luli, batu ba bañata-ñata ne ba shwile, mi ba bañwi ba bañata-ñata ne ba tunuzwi mwa libaka za bona. Ne ni isepisa kuli miinelo ne i ka ba hande. Kono kutokwa misebezi, bubotana, ni mifilifili ya bupolitiki za zwelapili ku ba teñi.

Cinceho Mwa Bupilo Bwa Ka

Ka nako yeo, ne ni pila ni banabahesu, mi yo muñwi wa bona ya bizwa Andre naa itutanga Bibele ni Lipaki za Jehova. Ka ku ba mutu ya naa tiiselize mwa keleke ya Katolika, ne ni si ka tabela Andre ha naa kalile ku swalisana ni bulapeli bu sili. Nihakulicwalo, ne ni bata ku ziba ze i bulela Bibele mi ka linako ze ñwi ne ni balanga Bibele ya naa bulukile Andre mwa musiyo wa hae. Litaba ze ne ni balile za hulisa takazo ye ne ni na yona ka za Bibele.

Ka silimo sa 2004, Andre naa ni file pampili ya ku ni memela kwa Kupuzo ya lifu la Jesu, mi ne ni ikatulezi ku yo fumaneha teñi. Bakeñisa kuli ne ni si ka bala hande memo yeo, naa yo fita kwa sibaka sa makopanelo lihora ze peli pili mukopano u si ka kalisa kale. Lipaki ha ba fita, ili Lipaki ba mwa sibaka seo ku kopanyeleza cwalo ni Lipaki ba ne ba zwa kwa linaha li sili, ba ni lumelisa ka li lilato ni ku ni amuhela hande. Ne ni tabisizwe hahulu ki kezo yeo. Ngambolo ya Kupuzo ha ne i fiwa, ne ni ñozi mwa buka ya ka mañolo kaufela a naa balilwe mi hasamulaho naa yo a bala mwa Bibele ya ka ya Katolika kuli ni bone haiba za naa bulela mubuleli nee li za niti. Naa fumana kuli za naa bulezi nee li za niti luli!

Sunda ye ne i tatami, ne ni izo kena Misa kwa keleke ya luna. Bakeñisa kuli na ni ba bañwi ne lu fitile ka ku liyeha, muprisita a swala libala ni ku lu lelekela kwande a keleke. Ha ne lu nze lu yemi kwande cwalo, muprisita a feza sebelezo ya hae ka ku bulelela baputehi kuli, “Haike mu zamaye ka kozo ya Jesu.” Musali yo muñwi ya naa na ni bundume a huwa, a li, “Mu kona ku bulela cwañi ka za kozo hamulaho wa ku lelekela batu bale kwande a keleke?” Muprisita a tokwa ku isa pilu ku za naa bulela musali yo. Na si ya keleke yeo mi ne ni si ka kutela kwateñi hape.

Hamulahonyana wa kezahalo yeo, naa kalisa ku ituta Bibele ni ku fumanehanga kwa mikopano ya Lipaki hamoho ni Andre. Banabahabo luna ba ikalelwa ka za teñi mi ba kalisa ku lwanisa tumelo ya luna. Bo kukwaa hae Andre ba basali, ba lu tobosa kuli: “Ni ka yepa musima ni ku mi pumbeka mwateñi mina bashimani tuni haiba mu ka zwelapili ku itutanga kwa bulapeli bo bu nca bo.” Kono ne lu si ka kutela mwamulaho kabakala manzwi a bona a ku lu bemba ao. Ne lu ikatulezi ku eza zwelopili ya kwa moya.

Ku Eza Licinceho

Ha ne ni nze ni ituta Bibele, naa kala ku ikutwa kuli na li kuba ni zibe lilato luli. Ne ni si na mufelañeke mi ne ni na ni moya wa ku ikemelanga mi ne ni fumananga taata ku sepa batu. Kono Lipaki ba bonisa kuli ne ba iyakatwa na ha buniti. Ka nako ye ne ni kulile hahulu banabahesu ba tokwa ku ni isa pilu, kono Lipaki ba ni potela ni ku ni tusa. Lilato la bona ne li si “la manzwi kapa lipulelo feela” kono ne li “lilato la niti le li iponahaza ka likezo.”—1 Joani 3:18, Bibele ye Kenile, Hatiso ya 1984.

Ku si na taba ni kuli ne ni li mutu ya sabisa ka mikwa ni ponahalo ya ka, Lipaki ne ba ni bonisize ‘kutwelo butuku’ ni ‘lilato’ la sizwale. (1 Pitrosi 3:8) Nee li lona lwa pili ku ikutwa ku latiwa mwa bupilo bwa ka. Na cinca mikwa ya ka, mi naa kala ku ba ni lilato ku Mulimu ni kwa batu ba bañwi. Kamukwaocwalo, mwa kweli ya December silimo sa 2004, naa bonisa buineelo bwa ka ku Jehova ka ku kolobezwa mwa mezi. Andre a kolobezwa hamulahonyana wa fo.

Ni Fumana Limbuyoti ku si na Taba ni Butata

Hamulaho wa kolobezo ya ka, ne ni bile ni takazo ye tuna ya ku tusa batu ba bañwi ba ba si ka boniswa kale lilato la niti kamba ku ezwa hande mwa bupilo bwa bona. Kabakaleo, naa kala musebezi wa ku kutaza ka nako ye ñata, ili musebezi o bizwa bupaina ki Lipaki za Jehova. Ku talusezanga ba bañwi lushango lwa Bibele lo lu susueza ne ku ni fa tabo ye tuna ku fita ku ikenya mwa litaba za bupolitiki ka ku caulanga kamba ku eza likezo za mifilifili. Cwale se ni tusa batu luli!

Mwa silimo sa 2006, kwa zuha mifilifili ye ama litaba za bupolitiki ni lilalanda za mwa East Timor. Likwata-kwata za batu za itwanisa kabakala lipilaelo ze  ne ba na ni zona ka nako ye telele. Tolopo ya Dili ya ambekwa ki masole, mi batu ba bañata ba kwa Upa ba baleha kuli ba pilise bupilo bwa bona. Na baleha ni Lipaki ba bañwi ku liba kwa tolopo ye tuna ye bizwa Baucau, ili ye fumaneha likilomita ze bato ba 120 kwa Upa wa tolopo ya Dili. Nihaike kuli ne lu li mwa muinelo o taata, lwa ba ni mbuyoti, kakuli ne lu konile ku toma puteho ye nca, ili yona ya pili mwa libaka ze kwande a tolopo ya Dili.

Hamulaho wa lilimo ze taalu ku zwafo, ili ka silimo sa 2009, naa amuhela memo ya ku yo kena sikolo se si ipitezi mwa tolopo ya Jakarta kwa Indonesia, ili sikolo sa Bakreste ba ba eza musebezi wa ku kutaza ka nako ye ñata. Lipaki ba kwa Jakarta ba ni amuhela ka lipilu ze kwaluhile mwa mandu a bona. Lilato la bona la niti ne li ni susuelize hahulu. Na ikutwa ku ba mwa “kopano ya mizwale” ya mwa lifasi kaufela, ili lubasi lo lu ni tokomela luli.—1 Pitrosi 2:17.

Ni Fumana Kozo Kwa Nalulelule!

Hamulaho wa sikolo seo, naa kutela kwa Baucau, ili ko ni sa pila ni ka nako ye. Mwa tolopo ye, ni fumana tabo mwa musebezi wa ku tusa ba bañwi ku ba ni silikani ni Mulimu, sina feela mo ne ni tuselizwe ki batu ba bañwi. Ka mutala, mwa munzi o muñwi o fumaneha kwande a tolopo ya Baucau, na ni ba bañwi lu lutanga Bibele kwa batu ba bato ba 20, ili ku kopanyeleza cwalo ni basupali ba bañata ba ba sa zibi ku bala ni ku ñola. Sikwata sa batu bao kaufela sa fumanehanga kwa mikopano sunda ni sunda, mi ba balaalu ku bona se ba li mwa lubasi lwa luna lwa kwa moya ka ku kolobezwa mwa puteho ya Sikreste.

Lilimonyana kwamulaho, ne ni kopani ni Felizarda, kalibe ya silikani ya naa amuhezi niti ya Bibele ni ku nga mihato kapili-pili ya ku kolobezwa. Lwa nyalana mwa silimo sa 2011. Ni ya tabile ku bulela kuli mwanahesu na Andre, u sebeleza kwa ofisi ya Lipaki za Jehova ye mwa East Timor. Buñata bwa banabahesu na, ku kopanyeleza cwalo ni bo kukwaa hae Andre ba basali ba ne ba kile ba bata ku lu pumbeka muta o muñwi, se ba kuteka tumelo ya ka ka nako ya cwale.

Mwa linako za kwamulaho, ne ni ikutwanga bunyemi, ku sa latiwa, ni kuli ha ni koni ku latiwa. Kono ni itumela ku Jehova kuli ke ni fumana kozo ni lilato la niti!

[Siswaniso se si fa likepe 20]

Bo Egidio inze ba sa li mwa litaba za bupolitiki

[Siswaniso se si fa likepe 22]

Bo Egidio ni bo Felizarda hamohocwalo ni mizwale ni likaizeli ba Puteho ya Baucau, mwa East Timor