TABA YA FA LIKEPE LA FAHALIMU

Mo mu Kona ku Bela Ndate yo Munde

“Ne ni fosizeñi?” Ye ki puzo ye ne katalize bo Michael, * ba ba pila mwa naha ya South Africa. Ne ba likile ka mo ne ba konela kaufela kuli ba be ndate yo munde, kono nako ni nako ha ne ba nahananga ka za mwanaa bona wa lilimo ze 19 ya naa kwenuhile, ne ba ipuzanga ka za haiba ku na ni ze ne ba si ka eza kuli ba be mushemi yo munde.

Ka ku shutana, bana ba bo Terry ba ba pila mwa Spain, ne ba hulile hande. Andrew mwanaa bona wa mushimani u bulela kuli: “Ze ni hupulanga hahulu ka za bo ndate kikuli ne ba ni balelanga, ne ba bapalanga ni na, ni ku tama tusipili ni na twa ku yo ikola siango lu ba babeli feela. Ne ba ni luta lika ka nzila ye ne tahisa kuli ni ikole ku ituta.”

Niti kikuli, haki nto ye bunolo ku ba ndate yo munde. Kono Bibele ya fa kelezo ye kona ku mi tusa ku ba ndate yo munde ha mu i latelela. Baana ba bañata ba fumani kuli, bona ni mabasi a bona ba tusiwa ki ku latelela butali bo bu fumanwa mwa Bibele. Ha lu nyakisiseni kelezo ye ñwi ye sebeza ya mwa Bibele ye kona ku tusa bashemi ba baana.

 1. Mu Fumane Nako ya ku ba ni Lubasi Lwa Mina

Ka ku ba ndate, mu bonisanga cwañi bana ba mina kuli ki ba butokwa ku mina? Mu ezezanga bana ba mina lika ze ñata, ze cwale ka ku ba fepa ni ku ba fumanela malobalo. Ne mu si ke mwa ezeza bana ba mina lika ze kaufela haiba haki ba butokwa ku mina. Niteñi, haiba ha mu tandangi nako ye ñata ni bana ba mina, ba kana ba nahana kuli mu iyakatwa hahulu lika li sili ze cwale ka musebezi wa mina, balikani ba mina, kamba lika ze mu itabisanga ka zona, ku fita mo mu iyakatwela bona.

Ndate u swanela ku kalisa lili ku tandanga nako ni bana ba hae? Me u kalisanga ku ba ni silikani ni mwanaa hae inze a sa li mwa mba. Mbututu ye sa li mwa mba i kalisanga ku utwa hamulaho feela wa lisunda ze 16. Ka nako yeo, ndate ni yena wa kona ku kalisa ku ba ni silikani ni mbututu yeo ye si ka pepwa kale. Ndate wa kona ku utwa pilu ya mbututu ha inze i nata, ku utwa mbututu ha i fetuha, ku bulela ni yona, ni ku i opelela.

Sikuka sa Bibele: Mwa linako za litaba za mwa Bibele, baana kasibili ne ba lutanga bana ba bona. Baana ne ba susuelizwe ku tandanga nako ni bana ba bona kamita, sina mwa boniseza manzwi a mwa Bibele a ñozwi kwa Deuteronoma 6:6, 7, a li: “Manzwi ao, e ni ku laela kacenu, a ine mwa pilu ya hao; mi u na ni ku a luta bana ba hao ka tokomelo, u be ni ngambolo ka ona, niha u inzi mwa ndu ya hao, niha u zamaya mwa nzila, niha u yo lobala, niha u zuha.”

2. Ndate yo Munde ki ya Teeleza ka Tokomelo

Kuli mu kone ku ambola hande ni bana ba mina, mu swanela ku teelezanga ka tokomelo. Mu swanela ku lika ku teeleza inze mu wile pilu.

Haiba bana ba mina ba nahana kuli mu ka nyema ni ku ba nyaza, ha ba na ku mi talusezanga maikuto a bona ka ku lukuluha. Kono ha mu ka ba teelezanga inze mu wile pilu, mu ka ba bonisa kuli mwa iyakatwa bona. Ni bona ba ka ikutwa ku lukuluha ku mi bulelela maikuto a bona.

Sikuka sa Bibele: Butali bo bu mwa Bibele bwa tusa mwa likalulo ze ñata za bupilo bwa ka zazi ni zazi. Ka mutala, Bibele i bulela kuli: “Mutu kaufela u lukela ku ba ya teeleza kapili, ya sa akufi ku bulela, ya sa akufi ku halifa.” (Jakobo 1:19) Baana ba ba itusisa sikuka se sa Bibele ba kona ku ambola hande ni bana ba bona.

 3. Mu ba Kalimelange ka Lilato ni ku ba Babaza

Ni ha mu ikutwa ku zwafa kamba ku nyema, kalimelo ye mu fa mwanaa mina i swanela ku bonisa kuli mwa mu lata mi mu bata kuli a tusehe kwapili. Kalimelo i kopanyelezanga ku fa mwanana kelezo, ku mu sikulula, ku mu luta, ni ku mu fa koto haiba ku na ni butokwi bwa ku eza cwalo.

Hape, kalimelo i kona ku tusa hahulu haiba ndate wa babazanga bana ba hae kamita. Lishitanguti la kwaikale li bulela kuli: “Linzwi le li bulezwi ka nako ye swaneleha, li swana sina apule ya gauda ye mwa pizana ya silivera.” (Liproverbia 25:11) Ku babazanga banana ku ba tusa ku ba ni tulemeno to tunde. Banana ba banga ni buisepo haiba bashemi ba bona ba ba bonisa kuli ba itebuha bona. Ndate ya likanga ku fumana kolo ya ku babaza bana ba hae, u ba tusa ku ba ni buisepo mi u ba susueza ku zwelapili ku lika ku eza lika ze nde.

Sikuka sa Bibele: “Mina bo ndate-bana, mu si ke mwa halifisa bana ba mina, kuli ba si ke ba nyefa.”—Makolose 3:21.

4. Mu Late ni ku Kuteka bo Musalaa Mina

Ndate mwa ezeza musalaa hae ku ka ama bana ba hae. Sikwata se siñwi sa licaziba ze bona za ku hula kwa mwanana si talusa kuli: “Nto ye ñwi ye nde hahulu ya kona ku eza Ndate kwa bana ba hae ki ku kuteka bo maa bona. . . . Ndate ni me ba ba kutekana ili ba ba tusa bana ba bona ku lemuha kuli bashemi ba bona ba kutekana, ba tahisa kuli bana ba bona ba be ni tabo ni ku ikutwa kuli ba latiwa.”—The Importance of Fathers in the Healthy Development of Children. *

Sikuka sa Bibele: “Baana, mu zwelepili ku lata basali ba mina, . . . Yo muñwi ni yo muñwi wa mina a late musalaa hae ka mwa itatela; mi musali yena u swanela ku ba ni likute le lituna ku muunaa hae.”—Maefese 5:25, 33.

 5. Mu Sebelise Butali bo bu Zwa ku Mulimu

Baana ba ba lata Mulimu ka pilu kaufela ba kona ku fa bana ba bona sanda se sinde hahulu ili silikani se sinde ni Ndataa bona wa kwa lihalimu.

Hamulaho wa lilimo ze ñata za ku hulisa bana ba silezi, bo Antonio, ba bañwi ba Lipaki za Jehova, ne ba amuhezi kañolo ka ne ka zwa ku mwanaa bona wa musizana ka ka li: “Tate, ne ni bata feela ku itumela ku mina ka ku ni hulisa ni ku ni tusa ku lata Jehova Mulimu, ku lata ba bañwi, ni na muñi—fo ni talusa kuli, mu ni tusize ku ba mutu yo munde. Mu ni bonisize kuli mwa lata Jehova ni kuli mwa iyakatwa na. Ni itumezi Tate, ka ku nga Jehova ku ba wa butokwa hahulu mwa bupilo bwa mina ni ku nga bana ba mina sina mpo ye zwa ku Mulimu!”

Sikuka sa Bibele: “U na ni ku lata Muñaa Bupilo Mulimu wa hao, ka pilu ya hao kaufela, ni ka moya wa hao kaufela, ni ka maata a hao kaufela. Mi manzwi ao, e ni ku laela kacenu, a ine mwa pilu ya hao.”—Deuteronoma 6:5, 6.

Kwa iponahalela hande kuli ki ze ñata ze amiwa mwa ku ba ndate yo munde kwandaa lisupo ze ketalizoho ze, mi niti kikuli ni ha ne mu ka lika ka taata ku ba ndate yo munde ha ku konahali ku ba ndate ya petahalile. Kono haiba mu bonisa lilato kwa bana ba mina ni ku eza ka mo mu konela kaufela ku ba fa ze ba tokwa mwa kona ku ba ndate yo munde. *

[Litaluso za kwatasi]