Booko bo bu sa Sinyehi Kapili Bwa Kamale ka Mwa Mubu ka Kwa Arctic
PUPO YE MAKAZA!
Booko bo bu sa Sinyehi Kapili Bwa Kamale ka Mwa Mubu ka Kwa Arctic
LIFOLOFOLO ze lobalanga nako ya maliha mukatumbi, ha li kala ku lobala, mufutumala wa mubili u kutelanga mwatasi. Mufutumala wa mubili u kona ku kutela mwatasi ku fita fa bukai? Buñata bwa tumale to tu pila mwa mubu kwa arctic tu zwile mubano kakuli mufutumala wa mubili wa tona u kutelanga mwatasi hahulu ku fita fa -2.9°C! Mwa muinelo wo, ne lu ka libelela kuli booko bwa tona ne bu ka kangela. Kamale ka mwa mubu ka kwa arctic ka punyuhanga cwañi muinelo wo?
Mu nyakisise taba ye: Hamulaho wa lisunda ze peli kamba ze taalu mwa nako ye ka lobalanga maliha mukatumbi, kamale ka mwa mubu ka kwa arctic ka njanjanga ilikuli mubili wa kona u kutelwe ki mufutumala wa wona wa 36.4°C, mi hamulaho wa fo mubili wa kona, ha u batangi hape ka lihola ze bato ba ze 12 ku isa ku ze 15. Licaziba ba ba ezanga lipatisiso ba bulela kuli nako yeo ye u cisanga mubili, nihaike kuli ki ye kuswani, ya tusanga kuli booko bu si ke bwa sinyeha. Ku tuha fo, ku bonahala kuli mwa nako ye ka lobalanga maliha mukatumbi, toho ya kona i banga ye futumala-nyana ku fita mubili wa kona kaufela. Mwa lipatisiso ze ne ezizwe ne ku fumanwi kuli mufutumala wa mulala wa tumale to tu bulezwi fahalimu ne u si ka bata ku fitelela 0.7°C.
Hamulaho wa ku lobala maliha mukatumbi, booko bwa kamale bu kalanga ku beleka hande ibato ba mwahalaa lihola ze peli ku zwa fo ka zuhela. Mane patisiso ye ñwi i bonisa kuli booko bwa kamale bu belekanga hande hahulu hamulaho wa ku lobala maliha mukatumbi! Licaziba ba komokisizwe hahulu ki taba yeo. Ba bapanya taba yeo kwa limela mo li melelanga hamulaho wa mazazi a sikai feela mushitu ha u cisizwe.
Licaziba ba ba batisisanga litaba ba isepisa kuli ku ituta ka za kamale ka mwa mubu ka kwa arctic ku ka ba tusa ku utwisisa ka ku tala ze bu kona ku eza booko bwa mutu. Mulelo wa bona ki wa ku ituta ze ñata ka mo ba konela ku tibela kamba ku folisa liselusi ze sinyehanga mwa booko mutu ha na ni matuku a mwa booko a cwale ka butuku bwa Alzheimer.
Mu bona cwañi? Kana booko bo bu sa sinyehi kapili bwa kamale ka mwa mubu ka kwa arctic ne bu itahezi feela ka ku ipilaula? Kamba kana ne bu ezizwe ki Mubupi?
[Siswaniso se si fa likepe 16]
[Manzwi a bañi ba siswaniso]
© Steven J. Kazlowski/Alamy
Hape Mwendi Mwakona Kutabela Litaba Ze
MUZUHE!
Mutu Yaitutile za Booko Utalusa Libaka Halumela ku Mulimu
Dokota Rajesh Kalaria ubulela za musebezi wahae ni za tumelo yahae. Ki lika mañi zene mususuelize kuli aitute sayansi? Ki lika mañi zene tahisize kuli abatisise mone bokalezi bupilo?
