TABA YA FA LIKEPE LA FAHALIMU

Lika ze Taalu za sa Koni ku Leka Masheleñi

KI TABA ye komokisa kuli: Batu niha ba talimana ni butata bwa ku luza musebezi, maino, kamba mane penshini ya bona, buñata bwa bona ba sa lakazanga hahulu ku ba ni nto ifi kamba ifi ye kona ku lekiwa ka masheleñi.

Batu ba ba cwalo ba kukuezwanga ka bunolo ki bafundoti, ili ba ba fundotanga lika za bona ka ku lu puma kuli lu lukela ku ba ni ndu ye tuna, mota ye nde, ni liapalo ze tula. Ba kana ba li, haiba ha mu na masheleñi, ha ku na butata—mwa kona ku leka ka sikoloti! Mulelo wa batu ba bañata ki wa ku bonisa kuli ba fumile niha ba na ni likoloti ze tuna.

Kono niti kikuli, hamulaho wa nako tabo ye ba hupulanga ku ba ni yona ya felanga. Buka ye bizwa The Narcissism Epidemic i bulela kuli: “Ku leka lika za ku iponahalisa kwa batu ka sikoloti ka mulelo wa ku bonisa kuli mu fumile, ku swana sina ku itusisa mulyani o kola ka mulelo wa ku bata kuli mu ikutwe hande. Lika ze peli zeo, li bunolo ku li eza mi za beleka luli—kono ki ka nakonyana feela. Hamulaho wa nako, li mi siya mu si na masheleñi ni ku mi tahiseza ku lembwala.”

Bibele i bonisa bufokoli bwa ku ba ni “moya wa ku iponahaliseza za na ni zona mutu mwa bupilo.” (1 Joani 2:16) Niti kikuli, ku nahana hahulu ka za ku luwa lika ku lu palelwisa ku isa pilu kwa lika za butokwa hahulu mwa bupilo—ili lika za sa koni ku leka masheleñi. Ha mu nyakisise mitala ye milaalu ye.

 1. SWALISANO YA LUBASI

Brianne, * musizana wa lilimo ze 17 ya pila mwa naha ya United States, u ikutwa kuli bo ndatahe ba nga musebezi wa bona ni masheleñi e ba hola ku ba za butokwa hahulu. U bulela kuli: “Lu na ni lika kaufela ze lu tokwa mane ni ze lu sa tokwi, kono bo ndate ha ba fumanehi fa ndu kabakala kuli ba tamanga hahulu misipili. Na ziba kuli ki kabakala musebezi wa bona, kono ni nahana kuli hape ba swanela ku isa pilu kwa buikalabelo bwa lubasi lwa bona.”

Za ku nahanisisa: Bo ndatahe Brianne ba kana ba inyaza ka za lika mañi kwapili? Ka ku isa hahulu pilu kwa ku bata sifumu, swalisano ya bona ni mwanaa bona i amiwa cwañi? Ki lika mañi ze ba swanela ku eza, ze lu tokwa hahulu lubasi lwa bona, ze fita masheleñi?

Likuka za Bibele za ku nyakisisa:

• “Kakuli lilato la masheleñi ki mubisi wa ze maswe za mufuta kaufela, mi ka ku ndongwama lilato leo ba bañwi . . . ba itabakile ka lika ze ñata ze utwisa butuku.” —1 Timotea 6:10.

• “Bunde ki ku ca miloho feela ni batu boo lata, ku fita ku ca nama ye nde ka ku fitisisa mo ku na ni sitoyo.” —Liproverbia 15:17, Bibele ye Kenile, Hatiso ya 1984.

Sisupo sa butokwa: Masheleñi ha koni ku tahisa swalisano ya lubasi. Swalisano ya lubasi i kona feela ku bateñi haiba mu tanda nako ni lubasi lwa mina, ku ba bonisa lilato ni ku ba isa pilu.—Makolose 3:18-21.

 2. SILELEZO YA LULI

Musizana ya bizwa Sarah, ya na ni lilimo ze 17, u bulela kuli: “Bo ma kamita ba ni bulelelanga kuli ni tokwa ku nyalwa ki muuna ya na ni masheleñi a mañata ni kuli ni itute musebezi o muñwi, ilikuli ni fumane musebezi o munde o ka ni tusa muta ni felelwa ki masheleñi a bo muunaa ka. Ku bonahala kuli bo ma ba nahananga feela za mwa ku fumanela masheleñi.”

Za ku nahanisisa: Ha mu nahananga ka za kwapili, ki lipilaelo mañi ze swanela ze mu na ni zona? Lipilaelo ze swanela za kona ku ba ni zona mutu, li kona ku fetuha cwañi ku ba ze tulile tikanyo? Bo mahe Sarah ba kona ku mu tusa cwañi ku ba ni mubonelo o itikanelezi ka za silelezo ye tiswa ki masheleñi?

Likuka za Bibele za ku nyakisisa:

• “Mu tuhele ku ikubukanyeza bufumu mwa lifasi, mo ku na ni mafele ni mafumi a kona ku sinya ni mo ku na ni masholi ba ba kona ku punya ni ku uzwa.”—Mateu 6:19.

• “Ha mu zibi mo bu ka bela bupilo bwa mina kamuso.”—Jakobo 4:14.

Sisupo sa butokwa: Ku na ni ze lu kona ku eza ze kona ku lu tusa kwapili ze fita ku ikubukanyeza masheleñi. Esi mane, masheleñi a kona ku uzwiwa—mi ha koni ku folisa matuku kamba ku tibela lifu. (Muekelesia 7:12) Bibele i luta kuli silelezo ya luli i fumanwa ka ku ziba Mulimu ni mulelo wa hae.—Joani 17:3.

 3. TABO

Tanya, kalibe wa lilimo ze 24, u bulela kuli: “Bashemi ba ka ba ni lutile ku pila bupilo bo bu bunolo. Na ni muhulwanaa ka, wa mambile ni na, ne lu hula ka tabo nihaike kuli hañata ne lu banga feela ni lika ze likani ze ne lu tokwa mwa bupilo.”

Za ku nahanisisa: Ki kabakalañi ha ku kona ku ba taata ku kolwa ka lika ze lu tokwa mwa bupilo? Ki mutala mañi o mu tomela lubasi lwa mina, ka za mo mu ngela masheleñi?

Likuka za Bibele za ku nyakisisa:

• “Ha lu na ni lico ni liapalo, lu ka kolwa ka lika zeo.”—1 Timotea 6:8.

• “Tabo ki ya ba ba lemuha kuli ba tokwa za Mulimu.”—Mateu 5:3.

Sisupo sa butokwa: Ku na ni lika ze ñata za butokwa mwa bupilo ku fita masheleñi ni lika za kona ku leka masheleñi. Esi mane taba yeo, ya lumelelana ni ze i bulela Bibele, ha i li: “Mutu niha ka ba ni ze ñata, za luwile ha li koni ku mu fa bupilo.” (Luka 12:15) Kaniti, tabo ye tuna mwa bupilo i fumanwa ka ku utwisisa likalabo kwa lipuzo za butokwa ze cwale ka ze:

• Mulelo wa bupilo ki ufi?

• Lika kwapili li ka ba cwañi?

• Ni kona ku ziba cwañi za Mulimu?

Bahatisi ba magazini ye, Lipaki za Jehova, ba ka tabela ku mi tusa ku fumana likalabo za lipuzo zeo. Mwa kona ku ikambota ni Lipaki za Jehova ba ba mwa silalanda sa mina kamba mu kene fa Webusaiti ya luna, ya jw.org.

[Litaluso za kwatasi]

[Mbokisi fa likepe 9]

Kiñi ze Tahisa Tabo?

Buka ye bizwa The Narcissism Epidemic, i bulela kuli: “Ka avareji batu ba ba lata hahulu sifumu ha ba na hahulu tabo mi ba lembwalanga hahulu. Mane nihaiba batu ba ba batanga feela ku ba ni masheleñi a mañata ba kulanga matuku a mwa munahano; hape ba ba nga hahulu ni makulanu a cwale ka litombo za fa mumizo, mukokoto ni ku opa mwa toho mi ba nwanga hahulu bucwala ni ku itusisa milyani ye kola. Ku bonahala kuli, ku fundumana ku ba ni masheleñi a mañata ku tahisezanga batu masitapilu.”

[Mbokisi fa likepe 10]

“Mulelo O Cincize”

“Mwa lilimo za ma 1960 ni za kwa makalelo a ma 1970, buñata bwa bana ba sikolo ba ne ba buziwanga libaka ha ba ya kwa koleji, ne ba talusanga kuli ‘ba bata ku ba batu ba ba itutile’ kamba kuli ‘ba bata ku tahisa tuto ye ñwi ye ama mupilelo wa batu.’ Ki ba sikai feela ba ne ba bulelanga kuli ba ya kwa koleji ka mulelo wa kuli ‘ba fumane masheleñi a mañata.’ Ku kala mwa lilimo za ma 1990, buñata bwa bana ba sikolo se ba bulelanga kuli libaka le lituna la ku yela kwa koleji ki la kuli mutu a ‘fumane masheleñi a mañata’ . . . Ku cinca kwa mulelo mwahalaa ba ba ya kwa koleji ku zamaelezi ni kekezeho ya bana ba sikolo ba ba kula butuku bwa ku lembwala, ba ba ipulaya, ni ba ba katazwa ki matuku a mwa munahano.”—Buka ye bizwa The Price of Privilege, ye ñozwi ki dokota Madeline Levine.

[Mbokisi fa likepe 11]

“Ku Leka Lika Kuli mu Ikutwe Hande”

Bo dokota Madeline Levine, ba bulela kuli mutu u kona ‘ku leka lika kuli a ikutwe hande’ haiba lubasi, batu ba pila ni bona mwa silalanda kamba kwa keleke ba mu ezize maswe. Bo dokota Levine mwa buka ye bizwa The Price of Privilege, ba ñozi kuli: “Ku leka lika ki nzila ye ñwi ye lu kona ku ikutwa kuli lwa zamaisa lika. Ku lu tahisezanga ku ikutwa kuli lu na ni maata fahalimwaa lika ze lu leka mi ku kona ku tahiseza muleki ku ikutwa kuli u na ni maata. Maata a cwalo ki a mbango . . . Ba ba na ni maata luli ki ba likampani ze tuna ni bafundoti ba bona, ba ba lifiwanga kuli ba bulelele baleki kuli ku leka lika ku kona ku ba fa maata ni ku ba sileleza.”