KULI ba fukuze kwa butata bwa ku itinga hahulu fa malaiti a ku panga fa mafula a mwa mubu, basayansi ba nyolelwa hahulu ku ekeza kwa buikoneli bwa lipangaliko ze panga malaiti ka ku itusisa liseli la lizazi. Caziba yo muñwi wa sayansi naa bulezi kuli: ‘Mwendi tatululo kwa butata bo, se i bile teñi fapilaa luna ka nako ye telele.’

Mu nyakisise taba ye: Ka nako ya silami, lipulumuki li bapulanga mafufa a zona mwa lizazi kuli li futumalelwe. Lipulumuki za mufuta o muñwi li na ni mafufa a ipitezi hahulu a kona ku hoha ni ku anya liseli la lizazi. Kokwani ye, i konanga ku anya hande liseli la lizazi ka libaka la kuli i na ni mafufa a mansu, ni kabakala sibupeho sa mayayu a manyinyani-nyinyani a apesize mafufa a yona—liyayu ni liyayu li apesize kalulonyana ya liyayu le li tatama. Mayayu ao hape, a na ni masuba a swana sina a sikukula sa linosi a mwa mitila, a kauhanyizwe ki miongola ye bonahala inge taku ya V ye fulami. Miongola yeo, i konisa liseli la lizazi ku kena hande mwa masuba ao. Mubupehelo o ipitezi wo, u konisanga mafufa a sipulumuki ku anya liseli la lizazi, ili ku tahisa kuli a be a mansu hahulu ni ku tahisa kuli si futumalelwe luli.

Hatiso ye ñwi, ye bizwa Science Daily, i bulela kuli: “Mafufa a sipulumuki ki a mañwi a lika ze bunolo ka ku fitisisa kwa lika za ka taho, kono a susuelize hahulu babatisisi ku fumana linzila ze nca ze ba konisa ku panga moya wa hydrogen ka sipimo se situna ku zwelela fa mezi ni liseli la lizazi. Mi moya wo, u ngiwa kuli kwa pili u ka itusiswanga kwa ku panga malaiti ka nzila ye sa koni ku silafaza silalanda.” Ku bonahala kuli zibo ye hape, i ka tusa kwa ku panga libelekiso ze itusisa liseli ni tupangaliko to tu panga malaiti ka ku itusisa lizazi.

Mu bona cwañi? Kana mubupehelo wa lifufa la sipulumuki le li anya liseli ne u itahezi feela ka ku ipilaula? Kamba kana ne u tahisizwe ki Mubupi?