Ha mu koni ku libala lika ze maswe ze ba bulezi kamba ku eza bakumina; manzwi a buhali kamba likezo ze si ka nahaniwa hande li ka inelela mwa munahano wa mina. Ka libaka leo, lilato le ne mu na ni lona li yoliwa ki ndimbelela. Ku bonahala kuli ha ku na ze mu kona ku eza, kwandaa ku itiisa mwa linyalo le li si na lilato. Taba yeo ni yona i tahisa kuli mu be ni ndimbelela ku bakumina.

Mu be ni buikolwiso bwa kuli lika za kona ku ba hande. Kono pili, mu nyakisise litaba li sikai ka za ndimbelela.

Ndimbelela ya kona ku sinya linyalo. Kabakalañi? Kakuli i fokolisa mikwa ye kona ku tiisa linyalo, ye kopanyeleza lilato, ku sepana, ni busepahali. Ka mubulelelo o muñwi, ndimbelela haki nto ye tahiswa ki butata bwa mwa linyalo; kono ki butata bwa mwa linyalo. Ka libaka le li utwahala, Bibele i bulela kuli: “Mu zwise ku mina mufuta kaufela wa ze baba.”—Maefese 4:31.

Haiba mu ba ni ndimbelela, mu ikutwisa feela butuku. Ku ba ni ndimbelela ku swana sina ku inata lubaka ni ku libelela kuli mutu yo muñwi a utwe butuku. Mwa buka ya hae ye na ni toho ya taba ye li, Healing From Family Rifts, Mark Sichel naa ñozi kuli: “Mutu ya mwa lubasi ye mu bulukezi sikoto kwa pilu mwendi u ikutwa feela hande, wa ikola bupilo, mi mwendi ha bilaezwi ni hanyinyani ki taba yeo.” Ka ku ya ka Sichel, sisupo sa butokwa ki sa kuli: “Ku ba ni ndimbelela ku mutu ku ka mi utwisa hahulu butuku ku fita mwa ka ikutwela mutu ye mu bulukezi sikoto kwa pilu.”

Ku ba ni ndimbelela ki nto ya ku iketela. Batu ba bañwi ba kona ku kakanya taba yeo. Ba kona ku bulela kuli, ‘Bakuluna ki bona ba ba tahisize kuli ni be ni ndimbelela.’ Butata ki bwa kuli, ku nahana ka mukwa o cwalo ki ku isa mamelelo ye tuna fa lika ze mu sa koni ku zamaisa—likezo za mutu yo muñwi. Bibele i bonisa ze mu kona ku eza mwa sibaka sa ku eza cwalo. I bulela kuli: “Mutu ni mutu a tatube likezo za hae.” (Magalata 6:4) Ha lu na maata fahalimu a za kona ku bulela kamba ku eza mutu yo muñwi, kono lu na ni maata fahalimu a ze lu keta ku eza ka za teñi. Ku ba ni ndimbelela haki yona feela nto ye lu kona ku eza.

Mu itumelele kuli ki mina ba ba itahiselize ndimbelela ye mu na ni yona. Ki niti kuli, mwa kona ku nyaza bakumina. Kono mu hupule kuli, ku ba ni ndimbelela ki nto ya ku iketela. Ki nto ye swana ni ku swalela. Mwa kona ku keta ku sebelisa kelezo ya Bibele ye li: “Mu si ke mwa likelelwa ki lizazi mu nze mu halifile.” (Maefese 4:26) Moya wa ku swalela u kona ku mi tusa ku tatulula matata a mwa linyalo la mina inze mu na ni munahano o iketile.—Sikuka sa Bibele: Makolose 3:13.

Mu itatube ha buniti. Bibele i bonisa kuli batu ba bañwi ba na ni “kacima-cima” mi ba ‘pakisanga ku nyema.’ (Liproverbia 29:22) Kana kona mo mu inezi cwalo? Mu ipuze kuli: ‘Kana ni tabela hahulu ku filikananga? Kana na nyemanga kapili? Kana na nyemanga kamba ku bilaezwa ki litaba ze nyinyani?’ Bibele i bulela kuli, ya swalelela ku bulela taba “u fapanya batu ba ba utwana hahulu.” (Liproverbia 17:9; Muekelesia 7:9) Nto yeo ya kona ku ezahala nihaiba mwa linyalo. Kacwalo, haiba mu na ni mukwa wa ku bulukanga sikoto kwa pilu, mu ipuze kuli: ‘Kana na kona ku bonisa hahulu pilutelele ku bakuluna?’—Sikuka sa Bibele: 1 Pitrosi 4:8.

Mu kete nto ya butokwa luli. Bibele i bulela kuli ku na ni “nako ya ku kuza, ni nako ya ku bulela.” (Muekelesia 3:7) Ha mu tokwi ku ikambotanga mulatu ni mulatu; fokuñwi mwa kona feela ku ‘ikutaza mwa pilu ya mina mu li fa bulobalo, ni ku kuza.’ (Samu 4:4) Ha mu tokwa ku ikambota pilaelo ye ñwi, mu libelele ku fitela buhali bwa mina bu fela. Musali yo muñwi ya nyezwi ya bizwa Beatriz u bulela kuli: “Ha ni utwa butuku kwa pilu, ni likanga pili ku wisa pilu. Fokuñwi ni to lemuhanga hasamulaho kuli mafosisa ne si a matuna hahulu, mi taba yeo i ni konisanga ku bulela ka likute.”—Sikuka sa Bibele: Liproverbia 19:11.

Mu utwisise taluso ya “ku swalela.” Mwa Bibele, linzwi la “ku swalela” fokuñwi li tolokiwanga fa linzwi le ne li itusisizwe mwa puo ye ñwi ya kwa makalelo ye ne i ñozwi ku yona Bibele, le li fa muhupulo wa ku tuhelela nto ye ñwi. Kacwalo, ku swalela ha ku tokwi kuli mu nyinyafaze mafosisa kamba kezo ye ezizwe inge kuli ne i si ka ezahala ni hanyinyani; ku kona ku talusa kuli mwa tuhelela feela mafosisa a ezizwe, ka ku ziba kuli ku ba ni ndimbelela kwa kona ku mi tahiseza butata bo butuna kwa buiketo bwa mubili wa mina ni mwa linyalo la mina ku fita mafosisa a ezizwe.