LINAHA NI BATU
Ku Potela Naha ya Belize
NAHA ya Belize ki ye nyinyani kono mwateñi ku na ni mifuta-futa ya lika—ze cwale ka mishitu ye mwa libaka ze cisa hahulu ni mezi a mubala wa ndilu a potolohile buñata bwa lioli ze kwatuko ni minanga ya yona. Kono muinelo wa lika ze shutana-shutana mwa naha yeo ki kalulo feela ya pili kwa lika ze makaza ze fumaneha mwa Belize.
Mwa naha yeo ku fumaneha mifuta ye miñata ya linyunywani ni lifolofolo. Mwahalaa lika za mwa mushitu ze fumaneha mwa naha yeo, ku na ni nyunywani ye buheha ya mulomo o mutuna ye bizwa toucan (ili ye bizwa ka sayansi kuli Ramphastos sulfuratus) ni folofolo ye swana sina sukulu, ye na ni ngo ye bunolo-nolo ili ye kona ku zamaya ka bubebe fafasi ni mwa mezi (ye bizwa ka sayansi kuli Tapirus bairdii)! Hape ku na ni folofolo ye swana ni liñau ili ye lata ku pila i nosi (ye bizwa ka sayansi kuli Panthera onca). Mane naha ya Belize i ikuhumusa ka ku ba yona ya pili mwa lifasi ku ba ni sibaka mo ku babalelwa lifolofolo za mufuta wa mañau ka mulelo wa ku li bukeleza kuli li si ke za yunda.
Naha ya Belize i ikuhumusa ka ku ba yona ya pili mwa lifasi ku ba ni sibaka mo ku babalelwa lifolofolo za mufuta wa mañau ka mulelo wa ku li bukeleza kuli li si ke za yunda.
Naha ya Belize ka nako ye ñwi ne i kile ya zwisezwapili ki Ma-Maya. Batu ba ba bulela puo ya Sipanishi ne ba fitile mwa naha yeo mwa lilimo za ma 1500 C.E., kono ne ba si ka tula Ma-Maya ka ku tala. Hamulaho, batu ba kwa Britain ba lwanela ku zamaisa sibaka seo mi ka 1862 ba zibahaza ka mulao kuli naha ya Belize ne i ka zamaiswa ki naha ya British Honduras. Ka silimo sa 1981, naha ya Belize ya nga tukuluho.
Batu ba kwa Belize ba na ni mikwa ye tabisa sina feela naha ya bona. Ba bañwi kwa batu ba ne ba kalile ku pila mwa naha yeo, ki Ma-Creole, Masame ba kwa upa wa India, Ma-Garifuna, Ma-Maya, ni Ma-Mestizo. Batu ba kwateñi ba na ni silikani ni likute. Banana ha ba bulela ni ba bahulu, hañata ba itusisanga manzwi a cwale ka a kuli “Ima” kamba “Tate” ni ku alaba ka ku bulela kuli, “Eni ima” kamba “Batili tate.”
Musika o fumaneha mwa Muleneñi wa Belize
Mwa Belize, ku na ni liputeho za Lipaki za Jehova mwa lipuo ze cwale ka puo ya bo susu ya kwa America, Si-Kriol sa kwa Belize, Sikuwa, mufuta o muñwi wa Sijelemani, Sichainizi se si nolofalizwe (Mandarin), Simaya (Mopán), ni Sipanishi. Mwa silimo sa 2013, i bato ba 2.5 pesenti ya batu mwa Belize ne ba fumanehile ni Lipaki kwa mukiti wa Kupuzo ya lifu la Kreste.
KANA MWA ZIBA? Mulunda wa mwa liwate wa kwa Belize u eza likilomita ze 290 mwa butelele. Mulunda wo, ki kalulo ya mulunda wa bubeli kwa butuna kwa milunda ya mwa lifasi kaufela ye fumaneha mwa liwate, mi u tatama mulunda wa mwa liwate wa kwa Australia o bizwa Great Barrier Reef.
Mulunda wa mwa liwate wa kwa Belize, ki kalulo ya mulunda wa bubeli kwa butuna kwa milunda ya mwa lifasi kaufela ye fumaneha mwa liwate
Hape Mwendi Mwakona Kutabela Litaba Ze
MUZUHE!
Kupotela Naha ya New Zealand
Kusina taba kuli naha ya New Zealand iinzi kwahule ni linaha zeñwi, ipotelwanga ki bapoti bababato eza 3 milioni silimo ni silimo. Ki kabakalañi haipotelwanga hahulu naha ye?
MUZUHE!
Kupotela Naha ya Kazakhstan
Batu ba kwa Kazakhstan nebapila bupilo bwa kututa-tuta mi nebainga mwa tutungu totubizwa yurt. Bupilo bobapila batu ba kacenu, bubonisa cwañi bupilo bone bapilanga bo kuku wabona?
MUZUHE!
Kupotela naha ya Spain
Spain ki naha mokufumaneha batu ni lika zeshutana-shutana. Naha ya Spain inani hahulu sico sesiñwi sesizibahala hahulu kufita naha ifi kamba ifi mwa lifasi.
MUZUHE!
Kupotela Naha ya Kyrgyzstan
Batu ba kwa Kyrgyzstan bazibahala ka kuamuhela baenyi ni kukuteka batu. Ki lizo mañi zebalatelela mwa mabasi abona?
MUZUHE!
Kupotela Naha ya Liechtenstein
Ki lika mañi zetisanga kuli batu bapotele naha yenyinyani hahulu yeo ka nako ifi kamba ifi mwa silimo?
MUZUHE!
Kupotela Naha ya Uzbekistan
Muitute zeñata ka za naha ya Uzbekistan ni litaba za kwaikale zebonisa kucinca-cinca kwa sipeleta sa mwa naha yeo.
