LINZWI la scleroderma—le li talusa ku “omelela litalo”—li itusiswanga kwa ku talusa matuku a amanga batu ba ba bato ba 2.5 milioni mwa lifasi kaufela. Mufuta wa matuku ao, o fumanehanga hahulu kwa banana ki butuku bwa ku omelela litalo bo bu amanga kalulo ye nyinyani ya litalo, ili bo hañata bu omelelisanga liselusi za litalo.

Kono bo Elisa, ha ne ba na ni lilimo ze lishumi ne ba fumanwi ni mufuta wa butuku bwa ku omelela litalo bo bu ama litalo kaufela—ili butuku bo bu kona ku ama hahulu isiñi feela litalo kono hape ni mubelekelo wa lilama za mwa mubili ze cwale ka, lipio, pilu, maswafu, mba ni mala. Baalafi ne ba nahana kuli likalafo ne li ka tusa ku ekeza kwa bupilo bwa bo Elisa ka lilimo feela ze ketalizoho. Nihakulicwalo, se ku fitile lilimo ze 14, kono bo Elisa ba sa pila. Nihaike kuli ha ba si ka fola, ba zwelapili ku ba ni mubonelo o munde mwa bupilo. Ba magazini ya Mu Zuhe! ne ba ambozi ni bo Elisa ka za butuku bwa bona ni ze ba tusanga ku bu tiyela.

 Ki lili fo ne mu lemuhezi lwa pili kuli mwa kula?

Ha ne ni na ni lilimo ze 9, ne ni holofezi fa ñokolwa, mi sitombo seo ne si na ni butuku luli. Sitombo seo ne si zwelapili ku hula, mi ne si sa foli. Mali a ka ha naa tatubilwe, ne ku fumanwi kuli ne ni na ni butuku bwa ku omelela litalo bo bu amanga litalo kaufela. Bakeñisa kuli buiketo bwa mubili wa ka ne bu totobela kapili, ne lu tokwa ku fumana mualafi ya naa na ni yeloseli ya ku alafa matuku a ku omelela litalo.

Kana ne mu fumani mualafi ya cwalo?

Ne lu fumani mualafi ya alafanga matuku a mwa lingongo. Mualafi yo naa bulelezi bashemi ba ka kuli likalafo za kansa ne li ka kusufaza kwa butuku bwa ka bwa ku omelela litalo ni ku tahisa kuli ni zwelepili ku pila ka lilimo ze ketalizoho, inze ku na ni sepo ya kuli butuku bwa ka, ne bu ka kutela hanyinyani mwatasi. Butata feela ne li bwa kuli likalafo za kansa ne li ka fokolisa lika ze tusa mubili ku lwanisa matuku. Nihaiba feela butuku bo bu nyinyani bo bu cwale ka libelenge ne bu ka kona ku ni bulaya.

Kono ne ku si ka ba ni butata bo butuna, nji cwañi?

Batili—ka litohonolo, ni sa pila! Kono ha ne ni atumela lilimo ze 12, ne ni kalile ku utwanga butuku bo butuna hahulu mwa sifuba bo ne bu tandanga i bato ba mizuzu ye 30, mi fokuñwi ne ni utwanga cwalo habeli ka zazi. Ne ni utwanga butuku bo butuna hahulu kuli mane ne ni lilanga.

Kiñi ze ne tisa cwalo?

Baalafi ne ba fumani kuli kalulo ye fumaneha mwa liselusi ze fubelu za mali (hemoglobin) ne li ye nyinyani hahulu ni kuli pilu ya ka ne i fumana taata ku pompela mali kwa booko. Mwa lisunda feela li sikai, likalafo ne li kusufalize kwa butata bo. Kono ku zwa feela ka nako yeo, ne ni kalile ku nahananga kuli ku na ni nto ye ñwi ye maswe ye ne ka ezahala ku na ka nako ifi kamba ifi. Ne ni ikutwile hahulu ku tokwa tuso, inge kuli ne ni si na maata fahalimu a ze ne ezahala ku na.

Se ku fitile lilimo ze 14 ku zwa fo ne mu fumanezwi ni butuku. Mu ikutwa cwañi cwale?

Ni sa utwanga butuku, mi ni na ni matuku a mañwi a sikai a zamaelela ni butuku bwa ku omelela litalo. Matuku ao a kopanyeleza, litombo za mwa mba, ku ba ni mihala-hala kwa maswafu, ni ku utwanga hahulu butuku mwa sifuba. Nihakulicwalo, ha ni tabelangi ku isa hahulu pilu kwa butuku bwa ka kamba ku bilaela hahulu ka za teñi. Ni na ni lika ze ñwi za ku eza.

Ki lika mañi ona zeo?

Ni tabela hahulu ku swanisa, ku luka libyana, ni ku panga lifaha ni maseka. Kono sihulu, ka ku ba yo muñwi wa Lipaki za Jehova, ni abananga mwa musebezi wa ku luta batu Bibele. Nihaike kuli ka linako ze ñwi na palelwanga ku zamaya ku ya fa mandu a batu, ni sa konanga ku tusa Lipaki ba bañwi ba ba zamaisanga lituto za Bibele mwa silalanda sa luna. Mane ni konile ku ba ni lituto za ka luli. Musebezi wa ku luta batu Bibele u ni tusa ku ziba ze ni pilela.

Ki kabakalañi ha mu ezanga musebezi wo inze mu na ni mataata a mina a ka butu?

Na ziba kuli litaba ze ni ikambotanga ni batu ki za butokwa mi za tusa. Kwandaa zeo, ha ni pateha mwa musebezi wa ku tusa batu ba bañwi ka nzila yeo, ni banga ni tabo ye tuna. Mane ni ikutwanga ku ba ya iketile mwa mubili! Ka nakonyana yeo, na libalanga kuli na kula.

Bibele i mi tusa ka mukwa ufi kuli mu be ni mubonelo o munde?

I ni hupulisanga kuli manyando a ka—ni manyando a ba bañwi—ki a ka nakonyana feela. Liñolo la Sinulo 21:4 li bulela kuli, ka nako ya hae ye tomilwe, Mulimu “u ka takula miyoko kaufela kwa meeto a bona, mi lifu ha li sa na ku ba teñi, nihaiba ku tahelwa ki maswabi kamba ku lila kamba ku utwa butuku.” Ku nahana ka za mañolo a cwale ka ao, ku ni tusa ku tiisa tumelo ya ka mwa sepiso ya Mulimu ye nde ya kwapili—isiñi feela kwa batu ba ba na ni matuku a sa foli kono ni kwa batu kaufela.