BANA batokwa pabalelo yamina. Mubelekisi wamina ni yena wamitokwa. Bakumina batokwa kuli mubaezeze nto yeñwi. Lika zeo kaufela liezahala ka nako yemusweli kubabalela bashemi bamina babakula. Nemusikalela kupila bupilo bobucwalo, kono ka bumai yeo ki yona miinelo ye muipumana kuyona. Miinelo yeo itahisa kuli muipuze kuli: “Nikaeza cwañi? Batu ba kaufela batokwa tuso yaka!” Mwendi lika zemutabela mina haki zona zebatabela. Mukona kuezañi mwa muinelo o cwalo?

Ka kuba muatuli yomutuna wa Isilaele mwa miteñi ya likezahalo ze mwa Bibele, mwendi Mushe naaikutwa kuli zanaaeza lilukile. Kono mukwenyanaahae wa muuna naamubulelezi kuli: “Taba yo eza haki ye nde. U ka katala luli.” Naafile Mushe akalezo yakuli akete baana babaswanela kuli babe baatuli ilikuli Mushe yena atalimange feela litaba zetuna. Ki lifi zeneka zwa mwakueza cwalo? Mukwenyanaa Mushe naataluselize Mushe kuli, ka kueza cwalo: “U ka ziba ku tiya; mi sicaba se kaufela, si ka yo fita mwa sibaka sa sona ka kozo.”—Exoda 18:17-23.

Sina mokutaluselizwe mwa taba yakwa makalelo, bo Delina bakula butuku (dystonia), bobutahisa kuli lilama za mubili hamohocwalo ni misinga ya kwa booko lisike za beleka hande. Mi hape bauta bahulwani ba bona babalaalu ba lihole. Bo Delina babulela kuli: “Nilemuhile kuli kueza misebezi yemiñata ka nako iliñwi ni kuambuka kuzina-zina kueza lika kunitusanga kukusufaza kwa lipilaelo. Kutaluseza batu babañwi ka za muinelo onili kuona kutahisize kuli batu babañwi hamohocwalo ni bo muunaaka banitusange. Hape zazi ni zazi ka nako ya kakusasana nifumananga nako yakueza tusebezinyana totucwale ka kulima simu yaka ili nto yenitahisezanga tabo yetuna.”

Haiba munani misebezi yemiñata hahulu, mulike kuitusisa liakalezo zelatelela:

• Mubate mutu yakona kumitusa. Ka mutala, kana fa lapa kunani banana babakona kumitusa? Kana kunani bahabo mina kamba balikani babapila bukaufi ni mina babakona kumitusa?

• Mutalusezange batu babañwi lika zemutokwa. Ka mutala muambole ni mubelekisi wa mina haiba ubatanga kuli muezange misebezi yesi yabutokwa hahulu. Taba yeo haitalusi kuli mutokwa kubembanga mubelekisi wa mina kuli mukatuhela musebezi. Kono neikaba hande kumutaluseza feela ka za matata emutalimana ni ona. Mwendi kueza cwalo kuka tahisa kuli asike amifanga hahulu misebezi yemiñata.

• Muñolange misebezi kaufela yemuswanela kueza mwa sunda. Kana kunani misebezi yemiñwi yemukona kufa kwa batu babañwi?

• Munahanisisange hande haiba balikani bamina bamimemela kwa tukiti twakuitabisa. Haiba mukapalelwa kufumaneha teñi mwendi bakeñisa kutokwa hande nako kamba bakeñisa mukatala, mubataluseze ka musa kuli hamuna kufumaneha teñi.

Sisupo sa butokwa: Haiba mutundamena kuezanga lika kaufela ka nako iliñwi, uzibe hamuna kukona kueza nto ifi kamba ifi.