TOHO YA TABA | MWAKUISILELELEZA KWA MATUKU

Muisileleze Kwa Matuku

MUBAPALE

MILENEÑI yemiñata ya kwaikale neisilelelizwe ka mamota amatuna. Haiba sila nesikona kutuba feela kalulonyana ya limota, muleneñi kaufela neukona kuba mwa kozi. Mubili wamina uswana sina muleneñi osilelelizwe ka mamota. Kuli mubili wamina ukone kulwanisa matuku, utokwa kuba oiketile hande. Munyakisise likalulo zeketalizoho zekona kumitahiseza matuku ni momukona kuisileleleza hande kwa matuku.

1 MEZI

BUTATA: Tukokwani totuñwi totutahisa matuku twakona kukena mwa mubili wamina hamuitusisa mezi amasila.

MOMUKONA KUISILELELEZA: Nzila yende hahulu yemukona kuisileleza ka yona ki kubukeleza hande mezi amina kuli asike asilafala. Haiba mwaziba kuli mezi emuka asilafezi kamba haiba munahana cwalo, mwakona kukenisa mezi ao kwa ndu yamina ka kuitusisa linzila zeñwi ilikuli asike amitahiseza butata. * Mubuluke mezi a kunwa mwa sikotolo sesikwahezwi, mi mube ni siitusiso sesikenile hamubata kunwa mezi a mwa sikotolo seo kamba mubeye kapompi kwa sikotolo seo. Musike mwakenya mazoho amina mwa sikotolo sa mezi akenile. Haiba kwakonahala, mupile mwa silalanda mokunani limbuzi ilikuli zemaswe za kwa mutabani lisike zasilafaza libaka komuka mezi mwa silalanda seo.

2 LICO

BUTATA: Tukokwani totuñwi totutahisa matuku twakona kukena mwa lico zamina.

MOMUKONA KUISILELELEZA: Lico zesilafezi likona kubonahala kuba zende ili zekona kutusa mubili wamina. Kacwalo, mube ni mukwa wa kutapisanga ka tokomelo litolwana kaufela ni miloho. Mubone teñi kuli lika zemuitusisa kwa kulukisa lico, liapehelo lamina, ni mazoho amina likenile hamulukisa lico kamba hamusula lico. Lico zeñwi litokwa kuapehiwa ka kuitusisa mufutumala ofita fa sipimo sesiñwi ilikuli maikolokuwawa aatahisa matuku ashwe. Mutokomele lico zesecincize mubala kamba zenunka maswe kamba zesautwahali hande hamulica, ili lisupo zebonisa kuli lico zeo linani maikolokuwawa akona kumitahiseza butata. Lico zesika itusiswa mulibeyange mwa fuliji kapili-pili. Musike mwalukisezanga babañwi lico hamukula. *

3 LIKOKWANI

BUTATA: Likokwani zeñwi zakona kumitahiseza maikolokuwawa aakona kumikulisa ili aapila mwa mibili yazona.

MOMUKONA KUISILELELEZA: Muisileleze kwa likokwani zekona kumifa matuku ka kubanga mwa ndu ka nako yekunani likokwani zeo kamba ka kutina litino zeemisileleza, zecwale ka liapalo za mazoho amatelele ni malukwe amatelele. Mulobalange mwa kanyandi kakabeilwe mulyani, mi muitusisange mulyani oleleka likokwani. Mubone teñi kuli hakuna libaka mokunani mezi atekemani ili moikona kuzwalela minañi. *

4 LIFOLOFOLO

BUTATA: Maikolokuwawa aapila kwa lifolofolo akona kumikulisa nihaikaba kuli haakulisi lifolofolo zeo. Haiba mulumiwa kamba kuñwalulwa ki simunanu kamba folofolo yeñwi kamba haiba nemuli bukaufi ni ñanda yazona, mwakona kukenelwa ki butuku.

MOMUKONA KUISILELELEZA: Batu babañwi baketanga kuutela limunanu zabona kwande, isiñi mwa ndu, ilikuli basike baba hahulu bukaufi ni zona. Mutapange kwa mazoho hamulaho wa kuswala simunanu, mi muambuke kuswalanga lifolofolo za mwa naheñi. Haiba mulumiwa kamba kuñwalulwa, mutapise hande fa sitombo seo mi muyo bonana ni dokota. *

5 BATU

BUTATA: Maikolokuwawa amañwi akona kukena mwa mubili wamina ka lika zezwa ku mutu yahotola kamba yaitimula. Hape akona kukena ka kungunyutana, inge cwalo kukumbatana kamba kulumelisana ka kuswalana mwa mazoho. Maikolokuwawa aazwa kwa batu babañwi akona kuipata kwa lika zecwale ka maswalelo a kwa likwalo, fobatiyela batu habakambama kamba kushetumuka, mafoni, marimoti kontro, kamba masikirini a likompyuta ni makiibodi.

MOMUKONA KUISILELELEZA: Musike mwakopanelanga kuitusisa lika zamina za ka butu ni babañwi, zecwale ka tubemba, liizukunyiso za mwa meeno, kamba litaulo zamina za kuipukutisa. Muambuke kuswalanga kamba kungunyuta litipwitipwi zezwa kwa mibili ya lifolofolo kamba kwa batu babañwi, zecwale ka mali ni litipwitipwi zenani mali. Mi musike mwakeshebisa butokwa bwa kutapanga kwa mazoho amina ka kuakenisa hande ni kutapanga cwalo hañata. Mwendi yeo ki yona nzila yende hahulu yekona kumitusa kusahasanya matuku.

Hamukula, mubange kwa ndu, haiba kwakonahala. Ba kopano yebizwa Centers for Disease Control and Prevention ya kwa United States, basusueza kuli muitusisange tishu kamba kasila hamuhotola kamba hamuitimula, isiñi kuitusisa mazoho amina.

Lishitanguti leliñwi la kwaikale libulela kuli: “Yabutali ubona kozi mi waipata.” (Liproverbia 22:3) Manzwi ao ki a niti luli mwa lifasi la kacenu, lelitezi matuku amaswe hahulu! Kacwalo, muitute mwakuisileleleza kwa matuku ka kuambola ni ba lipatela babafumaneha mwa silalanda semupila ku sona, mi muisileleze kwa kozi ka kuba ni makete. Muekeze kwa maata a mubili wamina a kulwanisa matuku, mi muisileleze kwa matuku!

^ par. 6 Katengo Kakatalima za Makete Mwa Lifasi (World Health Organization) kaakaleza miezezo yemiñwi yekona kuitusiswa kwa kukenisa mezi fa ndu, yecwale ka kubeya mulyani wa chlorine mwa mezi, kukenisa mezi ka kuitusisa maata a lizazi (solar disinfection), kukenisa mezi ka kusefa mwateñi masila (filtration), ni kubilisa mezi.

^ par. 9 Kuli muzibe litaba zeñata ka za mwakubukeleleza lico, mubone magazini ya Muzuhe! ya July 2012 makepe 13-19.

^ par. 12 Kuli muzibe linzila zeñwi za momukona kuisileleleza kwa butuku bwa malaria, mubone magazini ya Muzuhe! ya July 2015 makepe 14-15.

^ par. 15 Kuholofazwa ki lifolofolo zenani poizoni hañata kutokwa likalafo za kapili-pili.

Momukona Kuisileleleza Hakuba ni Butuku Bobuyambile Mwa Silalanda Samina

Mwa silimo sa 2014, butuku bwa Ebola nebuyambile kapili-pili mwa sibaka kaufela sa Wiko wa Africa, mi mwa lifasi kaufela mitai ya makande neibiha hahulu ka za teñi. Liofisi za Lipaki za Jehova mwa kalulo yeo nebakalile musebezi wa kutusa batu kuziba mwakuisileleleza kwa butuku bo, ili musebezi one utusize batu babañata mwa silalanda seo kuli baisileleze kwa butuku bobuyambukela bo. Bayemeli ba Lipaki za Jehova nebatalusize mone batalimanezi ni muinelo wo.

Nemutusize cwañi batu kuutwisisa butata bone batalimani ni bona?

Nelulikile kufelisa sabo ni kulyangana kone banani kona batu ka za butuku bo ka kuitusisa lipuisano zene luezezanga mwa libaka za nyangela. Mwa lipuisano zeo, nelutalusanga mo kokwani ya butuku bo ikona kuyambukela babañwi ni kulemusa batu kusaeza lika zeñwi zekona kutahisa kuli bayambule butuku bo.
Ki mihato mañi ya kutusa batu yene baangile Lipaki za Jehova?

Neluitusisize lipangaliko zeipitezi (Infrared thermometers) za kutatuba ka zona mucisezo wa mibili ya batu bane bataha kwa mikopano kwa libaka zaluna za kulapelela. Batu kaufela nebaambuka kungunyutana ni babañwi kokusa swaneli kokucwale ka kulumelisana ka kuswalana mwa mazoho kamba kukumbatana, mi nebatapanga kwa mazoho hañata mwahalaa lizazi kaufela. Fa libaka zeneketilwe hande za mwa lilalanda kaufela, nekulukisizwe likalulo za kutapela kwa mazoho ka kuitusisa mulola obulaya maikolokuwawa.
Nemukonile cwañi kuzwelapili kuezanga mikopano yamina ya nyangela ni musebezi wamina wa kuluta Bibele?

Mwa libaka zeñwi ba muuso nebaezize tukiso ya kuli batu bane bakula basike baswalisana ni batu babaiketile, kacwalo mikopano ya nyangela neituhelisizwe ka nakonyana. Mwa libaka zeo, mabasi naakopanelanga mwa mandu abona kulapela Mulimu. Babañwi nebazamaisanga lituto za Bibele ka kuitusisa mafoni ilikuli baambuke kunguyutana kamba kuswalana ni batu babañwi.
Ki sika mañi sene sieziwanga haiba mutu yomuñwi aba ni lisupo zebonisa kuli unani butuku?

Ba muuso nebazibiswanga taba yeo. Batu kaufela bane basweli mutu yakula butuku bwa Ebola kamba kumungunyuta, kamba bane bafumanehile kwa maswabi a mutu yanaakula butuku bo, kamba bane baba ni lisupo zebonisa kuli banani butuku bo, nebaikauhanyanga kwa batu babañwi ka mazazi a 21, ili silengo sa nako yelumelwa ki babañata kuli mutu ukona kuba ni kokwani ya Ebola mwa mubili wahae asaikutwi kuli wakula.