“Musike mwabilaela za lizazi lelitatama, kakuli lizazi lelitatama litaha ni lipilaelo zalona.”​—MATEU 6:34.

Zesitalusa Sikuka Se: Zazi ni zazi lubanga ni lipilaelo. Kono haluswaneli kuekeza kwa lipilaelo zelubanga ni zona zazi ni zazi ka kubilaela za lizazi lelitatama.

• Kuziyeleha kukona kutahisa lipilaelo. Kacwalo mulike muezezo wo: Sapili, mulemuhe kuli lika zeñwi zeziyeza litamehile kuezahala. Kubilaela ka za lika zemusa koni kutibela kukona kutahisa kuli muziyelehe hahulu. Sabubeli, muutwisise kuli hañata lika zeluikalelwanga kuli likaezahala haliezahalangi.

“Butali bobuzwa kwahalimu . . . bunani kutwisiso.”​—JAKOBO 3:17.

Zesitalusa Sikuka Se: Musike mwalibelela kuli lika liezwe ka kupetahala. Muambuke kuezanga lika zemusa koni kueza mi musike mwalibelelanga kuli babañwi baeze lika zebasa koni kueza.

• Mube ni buishuwo, mube ni kutwisiso, muzibe zemusa koni kueza ni zebasa koni kueza babañwi. Hamuka eza cwalo, mina ni batu babañwi hamuna kuziyeleha hahulu mi mukakondisa. Kuzwa fo, mube ni tabo. Hamuba ni nako ya kusehanga kusina taba ni miinelo yetaata yemukopana ni yona, mukaikutwa hande mi mukaba ni tabo.

“Mutu yanani temuho ukakuza.”​—LIPROVERBIA 17:27.

Zesitalusa Sikuka Se: Kunahana lika zemaswe kwakona kumiziyeza, kacwalo musike mwanahananga lika zeo.

• Muzibe miinelo yemiziyezanga, mi mulemuhe momuamelwanga ki yona. Ka mutala, hamuziyelizwe ki nto yeñwi, munyakisise zemunahananga, momuikutwelanga, ni momuezezanga lika, mi mane mwakona kuñola lika zeo. Haiba muziba zemuezanga hamukopana ni miinelo yeziyeza, mwakona kutiyela miinelo yeo. Hape, mubate linzila za kufelisa ka zona miinelo yeziyeza. Haiba hamukoni kueza cwalo, mubate linzila zemukona kufukuza ka zona momuamelwanga ki lika zeo, mwendi ka kueza hande musebezi omuñwi kamba kuitusisa hande nako yamina.

• Mucince mubonelo wamina. Lika zemiziyeza mwendi haki zona zekona kuziyeza mutu yomuñwi. Hañata mwendi lika limiziyezanga kabakala mubonelo wamina. Munyakisise liakalezo zetaalu zelatelela:

  1. Musike mwaakufanga kunahana kuli mutu yomuñwi unani milelo yemaswe haeza nto yeñwi. Mwendi mutu yomuñwi uto miyola mwa mulaini. Haiba munahana kuli mutu yo uezize cwalo kabakala kuli hana likute, mwakona kufilikana. Kufita kunahana cwalo, mwakona kulika kumuutwisisa. Mwendi fokuñwi unani libaka leliutwahala haezize cwalo.

  2. Mube ni mubonelo oswanela. Mwakona kuitiisa kulibelela ka nako yetelele kuli mubonane ni mualafi kamba kulibelela fulai kwa libala la fulai haiba mueza sesiñwi ka nako yemusweli kulibelela yeo, inge cwalo kubala nto yeñwi kamba kueza kasebezi kakañwi ka kuitusisa kapangaliko.

  3. Munyakisise miinelo yemiñwi. Muipuze kuli, ‘Kana butata bo bukazwelapili ni kamuso kamba sunda yetaha?’ Munyakisise haiba butata bo ki bobunyinyani kamba ki bobutuna hahulu.

“Lika kaufela liezwe ka swanelo ni ka mokulukiselizwe.”—1 MAKORINTE 14:40.

Zesitalusa Sikuka Se: Muezange hande lika.

• Lwatabela kuli lika lieziwange hande. Nto yeñwi yekona kutahisa kuli lika lisike zaezwa hande ili nto yekona kutahisa kuli luziyelehe, ki kusaezanga lika ka nako yeluswanela kulieza mi kueza cwalo kukona kutahisa kuli lube ni misebezi yemiñata ya kueza. Ki ze liakalezo zepeli:

  1. Mulukise tomahanyo yemukona kulatelela mi muilatelele.

  2. Munyakisise lika zetahisanga kuli mupalelwe kueza misebezi ka nako yemuswanela kuieza, mi mutatulule butata bo.

“Ki hande kupumula hanyinyani kufita kubeleka hahulu ka taata ni kumatisa moya.”—MUEKELESIA 4:6.

Zesitalusa Sikuka Se: Batu babapatehile “kubeleka hahulu ka taata” bakona kupalelwa kuikola lika zebabelekezi ka taata. Bakona kukatala hahulu ni kupalelwa kufumana nako ya kuikola zebabelekezi.

• Mube ni mubonelo oswanela ka za musebezi wamina ni ka za masheleñi. Kuba ni masheleñi amañata hakutibeli mutu kukopana ni miinelo yetaata mi hakutahisezi mutu tabo yetuna. Mutu yanani masheleñi wakona kutokwa tabo ni kukopana ni miinelo yeziyeza. Liñolo la Muekelesia 5:12 libulela kuli: “Maluwo amañata a mufumi amutokwisa buloko.” Kacwalo, mukolwe ka zemunani zona.

• Mubange ni nako ya kuikatulusa. Hamueza lika zemitabisa, mukakatuluha. Nihakulicwalo, kueza lika zecwale ka kubuha TV hakuna kumitusa kukatuluha hande.

• Muitusise hande lipangaliko. Musike mwapatehiswa hahulu ki kapangaliko kamina nako kaufela ka kuswalelela kutatuba tushango kamba kuswalelela kukena fa mawebusaiti a kulumelana ka ona mashango. Hase muzwile kwa musebezi, hamuswaneli kutatubanga tushango twa musebezi konji haiba kunani lika za putako.

“Lipapali za kutwaeza mubili zatusa.”—1 TIMOTEA 4:8.

Zesitalusa Sikuka Se: Kuezanga lipapali zetiisa mubili kwakona kumitusa kuba ni buikangulo bobunde.

• Muezange lika zekona kumitusa kuba ni buikangulo bobunde. Misebezi yetiisa mubili yakona kumitahiseza tabo ni kumikatulusa. Mucange lico zekona kumitusa kuba ni buikangulo bobunde mi musike mwashutanga kuca lico. Mubange ni nako yeñata ya kupumula.

• Hamuziyelehile, musike mwabata kutatulula butata bwamina ka lika zekona kumitahiseza butata zecwale ka kuzuba, kuitusisa milyani yekola, ni kunwa hahulu bucwala. Hamulaho wa nako, lika zeo likatahisa feela kuli muziyelehe hahulu, mane zakona kutahisa kuli mukule butuku bobuñwi kamba kumifeleza feela masheleñi amina.

• Haiba muikutwa kuziyeleha hahulu, muye kwa sipatela. Hakuna sesifosahalile kuya kwa sipatela haiba luikutwa kuziyeleha hahulu.

‘Mulemuhe lika za butokwa hahulu nikufita.’—MAFILIPI 1:10.

Zesitalusa Sikuka Se: Munyakisise lika zeswanela kuba za butokwa.

• Mukolohanye misebezi yamina ka kuya ka butokwa bwayona. Kueza cwalo kuka mitusa kueza misebezi ya butokwa hahulu, kuziba misebezi yemukona kueza hasamulaho ni yemukona kufa babañwi kuli bamiezeze, ni kuziba misebezi yemusa tokwi feela kueza.

• Mutatube momuitusisezanga nako yamina mwa sunda. Munyakisise momukona kuitusiseza hande nako yamina. Haiba muitusisa hande nako yamina, hamuna kuziyeleha hahulu.

• Mubange ni nako ya kupumula. Kupumulanga hanyinyani hamuli kwa musebezi kwakona kumifa maata ni kumitusa kusaziyeleha hahulu.

“Lipilaelo ze mwa pilu ya mutu zaiimeza, kono manzwi amande aiwabelisa.”—LIPROVERBIA 12:25.

Zesitalusa Sikuka Se: Batu hababulela ni mina ka sishemo ni ka makeke, mwakona kuikutwa hande.

• Mutaluseze mutu yomuñwi yemusepile butata bomukopana ni bona. Mutu yo wakona kumitusa kuunga lika ka nzila isili kamba mane kumitusa kutatulula butata bo ka nzila yene musika nahana mina. Mi kutaluseza mutu yomuñwi matata amina kwakona kumitusa kuikutwa hande.

• Mukupe tuso. Mwakona kufa babañwi kuli baeze musebezi wamina kamba kubakupa kuli mueze hamoho musebezi wo.

• Haiba mutu yemubeleka ni yena aeza lika zemusa tabeli, mubate linzila zemuka tatulula ka zona butata bo. Ka mutala, mwakona kutaluseza mutu yo ka sishemo ni ka maseme momuikutwelanga haezanga lika zeñwi. (Liproverbia 17:27) Haiba hamulaho wa kueza cwalo hakuna cinceho, ki hande kusatandanga nako yeñata ni yena.

“Tabo ki ya babalemuha kuli batokwa za Mulimu.”—MATEU 5:3.

Zesitalusa Sikuka Se: Kwandaa lico, liapalo, ni makundamo, kunani nto yeñwi yebatokwa batu. Lutokwa za Mulimu. Kuli lube ni tabo, luswanela kulemuha kuli lutokwa za Mulimu ni kutiisa silikani saluna ni yena.

• Tapelo yakona kulutusa hahulu. Mulimu umimema kuli ‘munepele lipilaelo zamina kaufela ku yena, kakuli wamiisa pilu.’ (1 Pitrosi 5:7) Kulapelanga ni kunahanisisanga lika zende kwakona kulutusa kuba ni kozo ya mwa munahano.—Mafilipi 4:6, 7.

• Mubalange litaba zekona kumitusa kutiisa silikani samina ni Mulimu. Likuka zelunyakisisize mwa magazini ye, lizwa mwa Bibele, ili buka yene ñolezwi kulutusa kutiisa silikani saluna ni Mulimu. Likuka ze hape lilutusa kuba ni “butali ni maata a kunahana.” (Liproverbia 3:21) Mwakona kuitomela sikonkwani sa kubalanga Bibele. Mwakona kukalisa ka kubala buka ya Liproverbia.