Mukana mwaikutwa inge kuli neli maabani hane musweli mbututu yamina mwa mazoho. Kono cwale mbututu yamina yeo ki kale ifitelela lilimo ze 9. Ki niti mwanaa mina yo isali mwanana kono mwendi atuha akalisa kupila bupilo bo bumulibisa fakuba mutu yomuhulu.

Mukona kutusa cwañi mwanaa mina wamushimani kamba wamusizana kuli atiyele muinelo olyanganisa wo kamba mane okomokisa hahulu ka nako yakala kuba ni lisupo za kuhula?

Lisupo za kuhula likona kubonahala ka linako zeshutana. Likona kukalisa ka nako yanani lilimo ze 8 mutu kamba hasaafitelezi lilimo ze 15. Buka yeñwi yebizwa Letting Go With Love and Confidence ibulela kuli, “Lisupo za kuhula likona kubonahala ka linako zeshutana-shutana.”

Lisupo za kuhula likona kutahisa kuli mwanana aikutwe kusalukuluha. Mikulwani bakona kuisa hahulu pilu kwa taba ya mobabonahalela ku babañwi. Mutangana yabizwa Jared ubulela kuli: “Neniisize hahulu pilu kwa ponahalo yaka ni mone niezezanga lika.” * “Hane nibanga mwahalaa batu babañwi, neniipuzanga ka za haiba banahana kuli hanibonahali hande.” Mutu wakona kusalukuluha ni kufita haiba amelwa ki buluma-luma kwa meeto. Kellie, yanani lilimo ze 17 ubulela kuli: “Neniikutwile kuli sifateho saka sisinyehile luli! Nahupula kuli zazi leliñwi nenililile ni kuipulela kuli hanibonahali hande kwa sifateho.”

Babaitahanelanga kuba ni lisupo za kuhula bakopananga ni matata amatuna. Taba yeo sihulu iezahalanga kwa basizana, ili babakona kusehiwa habakala kumela mazwele kamba habakala kubupeha hande. Buka yeñwi yebizwa A Parent’s Guide to the Teen Years ibulela kuli: “Basizana babacwalo baipumananga mwa butata bwa kutabelwa ki bashimani babahulu babatabela hahulu kuba ni liseli lelituna mwa litaba za somano.”

Kuba ni lisupo za kuhula hakutalusi kuli mutu seli yomuhulu. Liñolo la Liproverbia 22:15 libulela kuli: “Bungulunde bu hanelezi mwa pilu ya mwana.” Kuba ni lisupo za kuhula hakukoni kutahisa kuli mwanana asike aba lingulunde. Mwanana ukona kubonahala inge kuli uhulile, kono buka yeñwi yebizwa You and Your Adolescent, ibulela kuli, “kuba ni lisupo za kuhula hakutalusi kuli mwanana wakona kueza likatulo zende, kuba ni mikwa yeminde, kuba ni buiswalo, kamba kuba ni mikwa yemiñwi yebonisa kuli mutu uhulile.”

Mutaluseze mwanaa mina ka za lisupo za kuhula pili asika kalisa kale kuba ni zona. Mutaluseze mwanaa mina kuziba zatuha akopana ni zona, ili kumutaluseza kuli nako hainze iya, ukayanga kwa kweli haiba ki musizana, mi haiba ki mushimani, mumutaluseze kuli ukakalisa kulotisanga bwenze halobezi. Ka kushutana ni licinceho zeñwi zebanga teñi ka nako ya kuhula kwa mubili, lika zetalusizwe zeo zona liezahalanga ka sipundumukela mi zakona kukomokisa kamba mane kusabisa mwanana. Hamunze muambolisana ni mwanaa mina litaba zeo, mumukolwise kuli hakuna zefosahezi kuipumana mwa muinelo ocwalo, mi mumutaluseze kuli kuba ni lisupo za kuhula ki nzila yende yebonisa makalelo a kuhula.—Sikuka sa mwa Bibele: Samu. 139:14.

Mutaluseze mwanaa mina lika kaufela. Mutangana yomuñwi wa libizo la John, ubulela kuli: “Bashemi baka hane baambolanga ni na za lisupo za kuhula, nebapata-patanga zeñwi. Nenika tabela kuli kambe neba nitalusezanga zona ka kunonga.” Alana, yanani lilimo ze 17, ni yena unani maikuto aswana. Utalusa kuli: “Bo ma neba nitusize kuutwisisa zeezahala kwa mubili waka, kono nenika itebuha hahulu kambe neba nitusize kutiyela muinelo wo.” Luitutañi kwa litaba ze? Mutalusezange bana bamina ka za lisupo za kuhula nihakukana kwabonahala kuba taata kueza cwalo.—Sikuka sa mwa Bibele: Likezo 20:20.

Mubuze lipuzo zekatahisa kuli muambolisane ni mwanaa mina. Kuli mutuse mwanaa mina kuikutwa hahulu kulukuluha, mumutaluseze zeezahezi kubabañwi hane bakalile kuba ni lisupo za kuhula. Ka mutala, mwakona kubuza mwanaa mina wa musizana kuli: “Kana kunani beukena ni bona sikolo babakalile kuambolanga za kuya kwa kweli?” “Kana beukena ni bona sikolo basehanga banana babaitahanezi kuhula?” Mwakona kubuza mwanaa mina wa mushimani kuli: “Kana banana beukena ni bona sikolo basehanga babasika kalisa kale kuba ni licinceho zeñwi za fa mubili?” Mikulwani habakalisa kuambolanga zeezahalanga ku babañwi ka nako ya lisupo za kuhula, kwakona kubabela bunolo kutalusa mobaikutwela ni zeezahala ku bona. Haiba bamitaluseza maikuto abona, mubelekise kelezo ya mwa Bibele yeli: ‘Mube ba ba teeleza kapili ba ba sa akufi ku bulela.’ —Jakobo 1:19.

Mutuse mwanaa mina kuba ni ‘butali ni maata akunahana.’ (Liproverbia 3:21) Kuba ni lisupo za kuhula hakutalusi feela kuba ni licinceho fa mubili kamba mwa munahano. Mwanaa mina hakalisa kuba ni lisupo za kuhula, ukaba ni zibo yeñwi yeka mutusa kueza likatulo zende hasaahulile. Mwanaa mina hakalisa kuba ni lisupo za kuhula, mubone teñi kuli mwamuluta litaba za butokwa.—Sikuka sa mwa Bibele: Maheberu 5:14.

Musike mwazwafa. Banana babañata habatabelangi kuambola ni bashemi babona taba ya kuba ni lisupo za kuhula, kono musike mwazwafiswa ki taba yeo. Buka yeñwi yebizwa You and Your Adolescent ibulela kuli: “Banana babaipumisanga inge kuli habatabeli kuambola zecwalo, kamba babaezanga inge kuli balembwaliswanga ki litaba zecwalo, inge kuli libautwisa sifoyoyo, kamba inge kuli habautwi zebulelwa, bazwelangapili kuhupula linzwi ni linzwi lemubulela.”