Kana lika ze mwa lihalimu ni fa lifasi linani makalelo?

Genese 1:1 italusa kuli: “Kwa simuluho, Mulimu naabupile mahalimu ni lifasi.”

Buñata bwa licaziba basayansi babatumile nebasalumela kuli lika ze mwa lihalimu ni fa lifasi halina makalelo kutofita ni mwa lilimo za ma 1900. Kono kakuya ka lipatisiso zeezizwe cwanoñu fa, buñata bwa basayansi cwale sebalumela kuli lika ze mwa lihalimu ni fa lifasi linani makalelo.

Lifasi nelibonahala cwañi kwa makalelo?

Genese 1:2, 9 italusa kuli lifasi hane libupiwa kwa makalelo “nelisina sibupeho, nelisina sesiñwi,” mi nelikwahezwi ki mezi.

Babatisisi ba sayansi balumelelana ni taba yeo. Caziba wa sayansi yabizwa Patrick Shih ubulela kuli lifasi hane likalile kubateñi “nekusina moya wa oxygen wa kubuyela mi nelisina ponahalo yende.” Magazini yebizwa Astronomy ibulela kuli: “Lipatisiso zenca liakaleza kuli, kwa makalelo lifasi nelikwahezwi ki mezi mi nekusina sibaka sesiomile.”

 Mbyumbyulu neicincize cwañi hamulaho wa nako?

Liñolo la Genese 1:3-5 libonisa kuli liseli hane likalile kubenya mwa mbyumbyulu, nelisakoni kufita fa lifasi. Hamulaho wa nako lizazi ni kweli nelikalile kubonahala hande fa lifasi.—Genese 1:14-18.

Licaziba ba kwa Smithsonian Environmental Research Center babulela kuli sapili mbyumbyulu neikona kulumeleza feela liseli lelinyinyani kufita fa lifasi. Batalusa kuli: “Liseli nelibenya hanyinyani fa Lifasi kabakala moya obizwa Methane one ukwahezi lifasi kaufela.” Hamulaho wa nako, “moya wa methane wa kwauluha mi malu akala kubonahala.”

Lika zepila nelitile cwañi fa lifasi?

Liñolo la Genese 1:20-27 libulela kuli litapi, linyunywani, lifolofolo za fa lifasi, mane ni batu neba bupilwe. Ba sayansi balumela kuli litapi zapili nelibile teñi ka nako yetelele pili lifolofolo zapili lisikaba teñi nikuli batu bona nekufitile nako yetelele kuli batoba teñi.

Batu babañwi babulela kuli litaba zeibulela Bibele halilumelelani ni litaba zebafumani ba sayansi. Nihakulicwalo, batu babulelanga cwalo kabakala kuli habautwisisi zeibulela Bibele.

Bibele haibonisi kuli mahalimu kamba lifasi selibile teñi ka lilimo ze 6,000 feela. Kono ibulela kuli mahalimu ni lifasi nelibupilwe “kwa simuluho.” (Genese 1:1) Bibele haibonisi ka kunonga kuli sekufitile nako yekuma kai kuzwa fo.

Bibele haibuleli kuli bupilo kaufela fa lifasi nebubupilwe mwa mazazi a 6 luli. Kono iitusisa linzwi la “lizazi” kutalusa nako yetelele. Ka mutala, ibulela kuli kubupiwa kwa lika ze mwa lihalimu ni fa lifasi, kukopanyeleza cwalo ni “mazazi” a 6 aabulezwi kwa Genese kauhanyo 1, nekuezahezi mwahalaa nako yetalusizwe kuli “lizazi leo Jehova a Mulimu naaezize lifasi ni lihalimu.” (Genese 2:4) Kacwalo lizazi ni lizazi kwa “mazazi” a 6 ao Mulimu nalukisize lifasi ni kubeya mwateñi zepila akona kuba nako yetelele hahulu.

Bibele haibuleli kuli licinceho halikoni kuba teñi kwa lika zepila nako hainze iya. Buka ya Genese ibonisa kuli lifolofolo nelibupilwe “ka mifuta yazona.” (Genese 1:24, 25) Linzwi la mwa Bibele la “mifuta” haki la sayansi, kono kubonahala kuli liama kwa lika zepila zeshutana-shutana. Kacwalo mwa mufuta ulimuñwi kukona kufumaneha libupiwa zeshutana-shutana. Linzwi le lifa mubonelo wa kuli libupiwa zeñwi zakona kuswana ni zeñwi za mufuta oswana hamulaho wa nako haiba lipila mwa sibaka sesiswana.

 Mubona cwañi?

Sina molubonezi, Bibele italusa ka bunolo ni ka kunepahala ka za mone likalezi lika ze mwa lihalimu ni fa lifasi, mone libonahalela lifasi kwa makalelo, ni mone bukalezi bupilo. Kana Bibele hape yabulela ka kunepahala Mubupi wa lika ze kaufela? Buka yebizwa Encyclopædia Britannica, ibulela kuli: “Muhupulo wa kuli bupilo nebutahisizwe ki mutu yaipitezi walumelelana ni zebafumani ba sayansi mwa lilimonyana zefelile.” b