1. Ki mañi yalufile buikoneli bwa kubulela?

 BUIKONELI bwa kubulela ki mpo yezwa ku Mulimu waluna yalilato. Kuzwa feela fabupelwa Adama, yena mutu wapili, naakona kuambola ni Ndatahe wa kwa lihalimu. Hape naakona kuekeza kwa manzwi anaaziba ka kupanga manzwi amañwi amanca. Adama naaitusisize buikoneli bo kubeya lifolofolo kaufela mabizo. (Gen. 2:19) Kusina kukakanya, naabile ni tabo yetuna hanaaambozi ni mutu yomuñwi lwapili, yena musalaa hae yanaabuheha, Eva!—Gen. 2:22, 23.

2. Batu kwamulaho nebaitusisize cwañi maswe mpo ya kubulela mi baeza cwañi cwalo kacenu?

² Kono nakonyana kuzwa fo, mpo yeo yaitusiswa maswe. Satani Diabulosi apuma Eva, mi batu bakala kuba ni sibi ni kusapetahala. (Gen. 3:1-4) Adama naasika itusisa hande mpo yahae ya kubulela hanaayayezi Eva ni Jehova mafosisa anaaezize. (Gen. 3:12) Kaine naabulezi buhata ku Jehova hamulaho wa kubulaya munyanaa hae Abele. (Gen. 4:9) Hamulaho wa nako kuzwa fo, Lameke muikulyaa Kaine naalokile liloko leliñwi lene libonisa kuli batu bane bapila ka nako yeo neli ba mifilifili. (Gen. 4:23, 24) Muinelo wa batu ucwañi kacenu? Baeteleli ba likopano za lipolitiki babañwi habaswabangi kuitusisa lipulelo zemaswe fapilaa batu. Mwa mafilimu amañata kacenu, kuitusiswanga hahulu lipulelo zemaswe. Bana ba sikolo bautwanga batu babañwi habaitusisa lipulelo zemaswe kwa sikolo, mi babahulu ni bona bautwanga batu bababeleka ni bona habaitusisa lipulelo zemaswe. Batu babañata kacenu baitusisanga lipulelo zemaswe, ili kubonisa kuli bumaswe mwa lifasi buekezehile hahulu.

3. Ki nto mañi yeluswanela kutokomela, mi lukanyakisisañi mwa taba ye?

 ³ Haiba lusatokomeli, ni luna lukasuhana lwakala kuitusisa lipulelo zemaswe zeluutwanga nako ni nako. Nihakulicwalo, ka kuba Bakreste, lubata kutabisa Jehova, mi kuli lueze cwalo luswanela kuambuka kuitusisa lipulelo zemaswe. Lubata kuitusisa hande mpo ya kubulelela ka kulumbeka Mulimu waluna. Mwa taba ye, lukanyakisisa molukona kuezeza cwalo (1) haluli mwa bukombwa, (2) haluli kwa mikopano ya puteho, ni (3) haluambola ni batu babañwi. Halukaleñi ka kunyakisisa mwaangela Jehova lipulelo zaluna.

4. Ka kuya ka Malaki 3:16, Jehova uunga cwañi lipulelo zaluna?

⁴ Mubale Malaki 3:16. Ki kabakalañi Jehova haakañola mwa “buka ya kupulo” mabizo a batu babaitusisa lipulelo zebonisa kuli bamusaba ni kukengeyela libizo lahae? Lipulelo zaluna libonisa zeli mwa lipilu zaluna. Jesu naabulezi kuli: “Mulomo ubulela zetezi mwa pilu.” (Mat. 12:34) Lipulelo zaluna libonisa haiba lulata hahulu Jehova kamba kutokwa. Mi Jehova ubata kuli batu baba mulata bapile kuya kuile mwa lifasi lelinca.

5. (a) Lipulelo zaluna likona kuama cwañi sebelezo yaluna ku Jehova? (b) Sina mokuboniselizwe mwa siswaniso, ki lika mañi zeluswanela kuambuka haiba lubata kutabisa Jehova ka lipulelo zaluna?

⁵ Lipulelo zaluna likona kutahisa kuli Jehova aamuhele sebelezo yaluna ku yena kamba kutokwa. (Jak. 1:26) Batu babañwi babasa lati Mulimu baambolanga ni babañwi ka buhali ni ka nzila yebonisa kuli baikuhumusa. (2 Tim. 3:1-5) Kaniti luli, haluswaneli kulikanyisa batu babacwalo. Lubata kutabisa Jehova ka lipulelo zeluitusisa. Kono kana luka mutabisa haiba luitusisa lipulelo zende zebonisa sishemo haluli kwa mikopano ya puteho kamba haluli mwa bukombwa, kono haluli lunosi kwa mandu aluna luambola ni ba lubasi lwaluna ka buhali mi halu babonisi lilato?—1 Pit. 3:7.

6. Ki lika mañi zeneezahezi kabakala kuli bo Kimberly nebaitusisanga lipulelo zende?

⁶ Haiba luitusisa hande mpo ya kubulela, lukatusa batu babañwi kulemuha kuli lu batanga ba Jehova. Lutusa batu bolupila ni bona  kulemuha shutano ye “mwahalaa mutu yasebeleza Mulimu ni yasa musebelezi.” (Mala. 3:18) Halunyakisiseñi zeneezahezi ku kaizeli yabizwa Kimberly, * ili yanaaiponezi buniti bwa taba yeo. Naataluselizwe kueza musebezi omuñwi kwa sikolo ni mutu yomuñwi yasi Paki. Hamulaho wa kusebeza hamoho, musizana yo naalemuhile kuli Kaizeli Kimberly naashutana ni bana ba sikolo babañwi. Kaizeli Kimberly naasasebangi babañwi, naaambolanga hande ni batu, mi naasaitusisangi lipulelo zemaswe. Musizana yo naatabisizwe hahulu ki mikwa yanaanani yona Kaizeli Kimberly kuli mane alumela kuituta Bibele ni yena. Jehova ubanga yatabile haluitusisa lipulelo zende zetusa kuli batu batabele kuituta niti!

7. Muswanela kuitusisa cwañi mpo yamifile Mulimu ya kubulela?

⁷ Kaufelaa luna luswanela kubulela ka nzila yekakutekehisa Jehova ni kutusa kuli luswalisane hande ni mizwale ni likaizeli baluna. Cwale halunyakisiseñi molukona kubela “mutala . . . mwa kubulela.”

8. Jesu ulutomezi mutala mañi ka za mwanaaitusiselize lipulelo zahae mwa bukombwa?

⁸ Muitusisange lipulelo zende ni kubulela ka likute hamunyemiswa ki batu babañwi. Ka nako ya bukombwa bwahae bwa fa lifasi, Jesu naatamelelizwe kuli naali cakolwa, wa micomibi, naaitusiswa ki Diabulosi, naasamameli Sabata, ni kuli naanyefuzi Mulimu. (Mat. 11:19; 26:65; Luka 11:15; Joa. 9:16) Nihakulicwalo, Jesu naasika alaba batu bane bamutameleza litaba zeo ka bunyemi. Batu babañwi habaambola ni luna ka bunyemi, luswanela kulikanyisa Jesu ka kusa baalaba ka nzila yeswana. (1 Pit. 2:21-23) Ki niti kuli kutaata kualaba mutu hande haiba aambola ni luna ka bunyemi. (Jak. 3:2) Ki nto mañi yekona kulutusa?

9. Ki lika mañi zekona kulutusa kuitusisa lipulelo zende haluli mwa bukombwa?

⁹ Mulike kusanyema haiba muñaa ndu aambola ni mina ka kashwau. Muzwale yabizwa Sam utalusa kuli: “Muñaa ndu hasaamboli hande ni na, ninahanisisanga mwakatusezwa haiba aituta niti ka za Mulimu mi niikupulisanga kuli wakona kucinca.” Fokuñwi zenyemisanga batu kikuli mwendi lubapotezi ka nako yesaswaneli. Kaizeli yabizwa Lucia hakopana ni mutu yahalifile mwa bukombwa, ulapelanga tapelo yekuswani, kukupa Jehova kuli amutuse kuwa pilu ni kuiswala, ilikuli asike aalaba ka kashwau. Luswanela kulikanyisa mutala wa bo Lucia halukopana ni mutu yahalifile mwa bukombwa.

10. Ka kuya ka 1 Timotea 4:13, ki sikonkwani mañi seluswanela kuitomela?

¹⁰ Mube baluti babande. Timotea naali muluti  yomunde mwa bukombwa; nihakulicwalo, naasatokwa kueza zwelopili ya kwa moya. (Mubale 1 Timotea 4:13.) Ki lika mañi zekona kulutusa kuba baluti babande mwa bukombwa? Luswanela kuitukisezanga hande. Ka litohonolo, lunani liitusiso zeshutana-shutana zekona kulutusa kuba baluti babande. Mukatusiwa hahulu haiba mubala broshuwa ya Muikataze Kubala ni Kuluta ni kubala kalulo yeli, “Muikataze Kupeta Hande Bukombwa” yefumaneha mwa Buka ya Mukopano wa Bupilo Bwaluna Bwa Sikreste ni Bukombwa. Kana mwaitusisanga lihatiso zeo? Haiba luitukiseza hande, haluna kuikalelwa hahulu haluli mwa bukombwa, kono lukabulela ka buikolwiso.

11. Ki lika mañi zetusize Bakreste babañwi kuba baluti babande?

¹¹ Hape lwakona kuba baluti babande ka kulemuha mobaezeza cwalo babañwi mwa puteho ni kuituta ku bona. Bo Sam bababulezwi kwamulaho, batalusa kuli babatanga kuziba zetusa Bakreste babañwi kuba baluti babande. Balikanga kulemuha mobalutela mizwale ni likaizeli bao mi babalikanyisanga. Kaizeli yabizwa Talia uteelezanga ka tokomelo kwa babuleli babande habafa lingambolo za nyangela. Kueza cwalo kumutusize kuziba mwakuikambotela ni batu ni kualaba lipuzo zebabuzanga hahulu batu mwa bukombwa.

12. Ki butata mañi bobakopana ni bona mizwale ni likaizeli babañwi?

¹² Kaufelaa luna lwakona kutusa kuli mikopano yaluna ya puteho izamaye hande ka kuopelanga ni kufa likalabo zende. (Samu 22:22) Babañwi kubabelanga taata kuopela kamba kualaba habali mwahalaa batu. Mina bo? Haiba ni mina kumibelanga taata kueza cwalo, mukatuseha hahulu ka kunyakisisa zetusize babañwi kutula butata bo.

13. Ki lika mañi zekona kumitusa kuopela ka pilu yamina kaufela kwa mikopano ya puteho?

¹³ Muopelange ka pilu yamina kaufela. Haluopela lipina zaluna za Mubuso, lubata kulumbeka Jehova ka lipina zeo. Kaizeli yabizwa Sara haikutwangi kuli ki muopeli yomunde. Nihakulicwalo, ubata kulumbeka Jehova ka kumuopelela lipina. Kacwalo, haitukiseza mikopano ya puteho kwa ndu, uitukisezanga ni lipina. Haitukiseza lipina zeo ulikanga kubona manzwi a pina mwaswalisanela ni litaba zekayo nyakisiswa kwa mikopano. Kaizeli yo utalusa kuli: “Kueza cwalo kunitusanga kuisa hahulu pilu kwa manzwi a pina isiñi kwa buikoneli bwaka bwa kuopela.”

14. Ki lika mañi zekona mitusa kualabanga kwa mikopano ya puteho haiba mu batu babanani maswabi?

¹⁴ Mualabange kamita. Babañwi kubabelanga hahulu taata kueza cwalo. Kaizeli Talia,  yabulezwi kwamulaho, utalusa kuli: “Ninani hahulu maswabi nihaike kuli batu babañwi habalemuhangi taba yeo kakuli nibulelanga ka kuiketa. Kacwalo, kunibelanga hahulu taata kualaba kwa mikopano.” Niteñi, taba yeo haipaleliswangi bo Talia kualaba kwa mikopano. Habaitukiseza mikopano, bahupulanga kuli kalabo yapili yatokwa kufa mutu kwa puzo yebuzizwe iswanela kuba yekuswani, ili yealaba puzo. Batalusa kuli: “Taba yeo ibonisa kuli hakusika fosahala kufa kalabo yekuswani, yebunolo, ni yenongile kakuli mane ki yona kalabo yatokwa muzwale yazamaisa puisano.”

15. Ki nto mañi yeluswanela kuhupula ka za likalabo zaluna?

¹⁵ Kono fokuñwi, Bakreste babasina maswabi ni bona bapalelwanga kualaba kwa mikopano ya puteho. Kabakalañi? Kaizeli yabizwa Juliet utalusa kuli: “Fokuñwi nipalelwanga kualaba kakuli niikutwanga kuli kalabo yenibata kufa ibunolo hahulu mi haki yende.” Kono muhupule kuli Jehova ubata kuli lueze molukonela kaufela kufa likalabo kulikana ni buikoneli bwaluna. * Uitebuhanga hahulu buikatazo kaufela bolueza bwa kumulumbeka kwa mikopano ya puteho niha kukona kuba taata kueza cwalo fokuñwi.

16. Ki lipulelo zecwañi zeluswanela kuambuka?

¹⁶ Muambuke mufuta kaufela wa “lipulelo zemaswe.” (Maef. 4:31) Sina mokuboniselizwe kwamulaho, Bakreste habalukeli kuitusisa lipulelo zemaswe. Kono luswanela kutokomela kakuli kunani mifuta yemiñwi ya lipulelo zemaswe yelutokwa kuambuka, ili yelusa koni kulemuha ka bunolo. Ka mutala, luswanela kutokomela kuli halubuleli maswe batu ba lizo lisili, mishobo, kamba babazwa kwa linaha lisili. Kuzwa fo, luswanela kutokomela kuli haluutwisi babañwi butuku kwa pilu ka kubulela litaba zemaswe ka za bona. Muzwale yomuñwi utalusa kuli: “Fokuñwi neniitusisanga lipulelo zemaswe ni za mashendekela mi neniinga kuli nenieza lishea kono niti kikuli lipulelo zeo neliutwisanga babañwi butuku kwa pilu. Ka lilimo zeñata, bo musalaaka neba nitusize hahulu ka kunitaluseza kwa mukunda nako kaufela hane niitusisanga lipulelo zemaswe zeneutwisanga bona ni batu babañwi butuku kwa pilu.”

17. Ka kuya ka Maefese 4:29, lukona kutiisa cwañi babañwi?

¹⁷ Muitusisange manzwi atiisa babañwi. Mubabazange babañwi kufita kubanyaza kamba kubatongoka. (Mubale Maefese 4:29.) Maisilaele nebanani lika zeñata zene bakona kuitumela ku Mulimu, kono hañata nebatongokanga. Haluba ni moya wa kutongoka  lukatahisa kuli babañwi ni bona babe ni moya wo. Muhupule kuli matwela baalishumi bane batisize piho yemaswe nebatahisize kuli ‘Maisilaele kaufela bakale kutongoka Mushe.’ (Num. 13:31–14:4) Kono haiba lubabaza babañwi, luka batahiseza tabo. Lunani buikolwiso bwa kuli mwanaa Jefita wamusizana naatusizwe hahulu kuzwelapili mwa sebelezo yahae bakeñisa kuli basali babañwi neba mubabazanga. (Baat. 11:40) Bo Sara bababulezwi kwamulaho, batalusa kuli: “Halubabaza babañwi, lukatusa kuli baikutwe kuli Jehova wabalata ni kuli ki ba butokwa mwa kopano yahae.” Kacwalo, mubatange linzila za kubabaza babañwi habuniti.

18. Ka kuya ka Samu 15:1, 2, ki kabakalañi haluswanela kubulelanga niti, mi kueza cwalo kuamañi?

¹⁸ Mubulelange niti. Halukoni kutabisa Jehova haiba lubulela buhata. Utoile buhata bwa mufuta kaufela. (Liprov. 6:16, 17) Nihaike kuli batu babañata kacenu baanga kuli kulukile kubulela buhata, luna luswanela kuba ni mubonelo wa Jehova mwa taba yeo. (Mubale Samu 15:1, 2.) Nihakulicwalo, luswanela kuambuka kubulela buhata ni kupuma batu ka bomu.

19. Ki lika mañi zeñwi zeluswanela kutokomela?

¹⁹ Muambuke lusebo. (Liprov. 25:23; 2 Mates. 3:11) Bo Juliet bababulezwi kwamulaho batalusa mobaikutwelanga habautwa mutu yaseba babañwi. Batalusa kuli: “Nazwafanga haniutwa mutu yaseba mutu yomuñwi mi taba yeo itahisanga kuli nituhele kumusepa. Taba yeo ibonisa kuli mutu yo wakona kuniseba ni kwa batu babañwi.” Haiba mulemuha kuli kikale mukala kuseba mutu yomuñwi, mucince makande ni kuambola litaba zeyahisa.—Makolo. 4:6.

20. Muikatulezi kuitusisa cwañi lipulelo zamina?

²⁰ Bakeñisa kuli lupila mwa lifasi mo batu babañata baitusisanga lipulelo zemaswe, luswanela kueza molukonela kaufela kuitusisa lipulelo zetabisa Jehova. Muhupule kuli kubulela ki mpo yezwa ku Jehova mi ubata kuli luitusise yona hande. Haiba lueza molukonela kaufela kuitusisa lipulelo zende haluli mwa bukombwa, kwa mikopano, ni mwa lipulelo zaluna za ka zazi ni zazi, Jehova uka lufuyaula. Lifasi lelimaswe le halika sinyiwa, kuka lubela hahulu bunolo kulumbeka Jehova ka lipulelo zaluna. (Juda 15) Ka nako ya cwale, muikatulele kutabisa Jehova ka “manzwi a mwa mulomo [wamina.]”—Samu 19:14.