1. Sina mokuboniselizwe kwa 1 Matesalonika 5:11, ki musebezi mañi oluswanela kueza kaufelaa luna?

 KANA mukile mwayaha fateñi kamba kulukisa Ndu ya Mubuso mwa puteho yamina? Haiba ki cwalo, mwendi mwahupula mone muikutwezi hamuba ni mukopano wapili mwa muyaho omunca wo. Nemuitumezi hahulu ku Jehova. Mwendi nemutabile hahulu mi nemubatile kulila kuli mane neku mibezi taata kuopela pina ya kukwalula mukopano. Mandu A Mubuso aluna ayahilwe hande alumbekehisa Jehova. Kono mane lutusanga kuli alumbekwe hahulu halueza musebezi omuñwi wa kuyaha. Musebezi wo uama nto ya butokwa hahulu yefita musebezi wa kuyaha muyaho wa luli. Uama kususueza batu babakopanelanga mwa miyaho yecwalo ya kulapelela. Muapositola Paulusi hanaañola manzwi afumaneha kwa 1 Matesalonika 5:11 (Mubale), fona fokutomile toho ya taba ya taba ye, naabata kuli Bakreste baeze musebezi ocwalo wa kuyaha, kakuli linzwi la Sigerike lelitolokilwe kuli ‘kususueza’ hape likona kutalusa “kuyaha.”

2. Lukanyakisisañi mwa taba ye?

² Muapositola Paulusi ki mutala omunde hahulu wa mutu yanaaziba mwakutiiseza mizwale ni likaizeli bahae. Naabashwela makeke. Mwa taba ye, lukanyakisisa mo Paulusi naatuselize mizwale ni likaizeli bahae (1) kutiyela miliko, (2) kupilisana ka kozo ni babañwi, ni (3) kutiisa tumelo yabona ku Jehova. Halunyakisiseñi molukona kumulikanyiseza ni molukona kutiiseza mizwale ni likaizeli baluna kacenu.—1 Makor. 11:1.

3. Ki mubonelo mañi oswanela wanaanani ona Paulusi ka za bukombwa ni musebezi?

³ Paulusi naalata hahulu mizwale ni likaizeli bahae. Bakeñisa kuli naakopani ni miinelo yetaata, naakona kubonisa mukekecima mizwale bahae hane bakopana ni miliko. Nako yeñwi, Paulusi  naasina masheleñi; kacwalo, naanani kueza musebezi omuñwi kuli afumane lika zanaatokwa ni zene batokwa balikani bahae. (Lik. 20:34) Naali muezi wa litende. Hapunya mwa Korinte, akala kubeleka ni baezi ba litende babañwi bo Akila ni Prisila. Kono “la sabata ni la sabata,” naakutazanga kwa Majuda ni Magerike. Silasi ni Timotea hase batile, “Paulusi akala kutukufalelwa hahulu kubulela linzwi.” (Lik. 18:2-5) Paulusi naasika tuhela kueza nto ya butokwa hahulu mwa bupilo bwahae, ili kusebeleza Jehova. Bakeñisa kuli Paulusi naatomile mutala omunde wa kubeleka ka taata mwa bukombwa ni kuipumanela zanaatokwa, naakona kususueza mizwale ni likaizeli bahae. Naabahupulisize kuli lipilaelo za mwa bupilo ni kubatela lubasi lwabona zelutokwa nelisa swaneli kubapaleliswa kueza “lika za butokwa hahulu nikufita,” zona lika kaufela zeamiwa mwakulapela Jehova.—Mafil. 1:10.

4. Paulusi ni Timotea nebatusize cwañi mizwale ni likaizeli babona kutiyela nyandiso?

⁴ Nakonyana kuzwa foitomelwa puteho mwa Tesalonika, Bakreste babanca nebalwanisizwe hahulu. Balwanisi hane basika fumana Paulusi ni Silasi, bahohela “mizwale babañwi kwa babusisi ba muleneñi,” banze bahuwa bali: “Batu ba kaufela balwanisa milao ya Sesare.” (Lik. 17:6, 7) Munahane feela sabo yene babile ni yona Bakreste babanca bani hane balemuhile kuli baana ba mwa muleneñi neba bakwenuhezi. Twaniso yeo neikona kubapaleliswa kuzwelapili kusebeleza Jehova, kono Paulusi naasabati kuli taba yeo iezahale. Nihaike kuli Paulusi ni Silasi nebanani kuzwa mwa muleneñi wo, nebalukisize kuli puteho yenca yeo ibabalelwe hande. Paulusi naahupulisize Bakreste ba kwa Tesalonika kuli: “[Nelulumile] Timotea, muzwale waluna . . . , kuli amitiise ni kumiomba-omba bakeñisa tumelo yamina, kuli kusike kwaba ni mutu yakanyanganyiswa ki manyando ao.” (1 Mates. 3:2, 3) Kubonahala kuli Timotea ni yena naakopani ni nyandiso mwa tolopo yahabo yena ya Listra. Naaboni mo Paulusi naatiiselize mizwale mwa sibaka seo. Bakeñisa kuli Timotea naaboni mo Jehova naabatuselize, naakona kususueza mizwale ni likaizeli bahae babanca ba mwa Tesalonika kuli lika kaufela nelikaba hande.—Lik. 14:8, 19-22; Maheb. 12:2.

5. Muzwale yabizwa Bryant naatusizwe cwañi ki muuna-muhulu yomuñwi?

⁵ Ki nzila ifi yeñwi yeo Paulusi naatiisize ka yona mizwale ni likaizeli bahae? Paulusi ni Barnabasi hane bakutezi kwa Listra, kwa Ikone, ni kwa Antioke, “babaketela baana-bahulu mwa puteho ni puteho.” (Lik. 14:21-23) Kusina kukakanya, baana bane baketilwe bao nebaomba-ombile liputeho, sina feela mobaezeza baana-bahulu kacenu. Mulemuhe zanaabulezi muzwale yomuñwi yabizwa Bryant, naaize: “Hane ninani lilimo ze 15, bo ndate nebazwile fa lapa, mi bo ma bazwisiwa mwa puteho. Neniikutwile kuyubekwa mi nenizwafile hahulu.” Ki lika mañi zenetusize bo Bryant kutiyela muliko wo? Batalusa kuli: “Muzwale yali muuna-muhulu mwa puteho wa libizo la Tony, naaambolanga ni na kwa mikopano ni ka linako zeñwi. Naanitaluselize ka za batu babañwi bane bakopani ni miliko kono nebazwezipili kuba ni tabo. Naabalile ni na liñolo la Samu 27:10 mi hañata naaambolanga hahulu za Ezekiasi ili yanaazwezipili kusepahala ku Jehova kusina taba kuli ndatahe nesi mutala omunde.” Kueza cwalo nekutusize cwañi bo Bryant? Bo Bryant batalusa kuli: “Tuso yene banifile bo Tony nei nitusize kuikatulela kuunga muhato wa kukena mwa sebelezo ya nako kaufela.” Baana-bahulu, mube ni temuho kuli mutuse batu babaswana sina bo Bryant, babatokwa kuutwa “manzwi amande” asusueza.—Liprov. 12:25.

6. Paulusi naaitusisize cwañi zeneezahezi mwa bupilo bwa batanga ba Mulimu ba kwamulaho kuli atuse mizwale ni likaizeli bahae?

 ⁶ Paulusi naahupulisize mizwale ni likaizeli bahae kuli “lilu lelituna la lipaki” nebakonile kutiyela miliko bakeñisa kutusiwa ki Jehova. (Maheb. 12:1) Paulusi naaziba kuli litaba zebonisa zeneezahezi kwa batanga ba Mulimu ba kwamulaho bane bakonile kutiyela miinelo yetaata kaufela yene bakopani ni yona mwa bupilo nelikona kutusa mizwale ni likaizeli bahae kuba ni bundume ni kuisa pilu kwa “muleneñi wa Mulimu yapila.” (Maheb. 12:22) Ki nto yeswana ni kacenu. Kaniti luli, kaufelaa luna lwasusuezwanga halubala za mo Jehova naatuselize Gidioni, Baraki, Davida, Samuele, ni babañwi babañata. (Maheb. 11:32-35) Ni kacenu, lwasusuezwanga halubala litaba za mizwale ni likaizeli bababonisa tumelo mwa linako zaluna. Hañata, kwa ofisi yetuna yezamaisa musebezi waluna mwa lifasi kaufela, luamuhelanga mañolo azwa kwa mizwale ni likaizeli baluna, ili bao tumelo yabona itiisizwe hamulaho wa kubala zeezahezi mwa bupilo bwa yomuñwi wa batanga ba Jehova babasepahala ba mwa linako zaluna.

7. Muitutañi kwa kelezo yanaafile Paulusi yeñozwi kwa Maroma 14:19-21?

⁷ Lukatiisa mizwale ni likaizeli baluna haiba lueza molukonela kaufela kutusa kuli kube ni kozo mwa puteho. Haluswaneli kufapahana ni babañwi kabakala kuba ni mubonelo oshutana ni wabona. Mi haluswaneli kuhapeleza babañwi kuli baeze lika ka kuya ka molubatela luna, ibile feela mibonelo yabona hailwanisani ni likuka za mwa Bibele. Halunyakisiseñi mutala wo. Mwa puteho ya kwa Roma nekunani Bakreste ba Majuda ni ba Macaba. Mulao wa Mushe hase ufelisizwe, Mulimu naasatokwi kuli batanga bahae bamamele milao yeama kusaca lico zeñwi. (Mare. 7:19) Kuzwa feela ka yona nako yeo, Bakreste babañwi ba Majuda nebaikutwa kuli nebalukuluhile kuca lico kaufela zene batabela. Nihakulicwalo, Bakreste babañwi ba Majuda nebaikutwa kuli nekusika luka kuca lico zeo. Taba yeo neitahisize kuli kube ni kusalumelelana mwa puteho. Paulusi naakoñomekile butokwa bwa kuzwelapili kupilisana ka kozo ni babañwi mi naabulezi kuli: “Kuhande kusaca nama, kusanwa waine, kamba kusaeza nto ifi kamba ifi yesitatalisa muzwale wahao.” (Mubale Maroma 14:19-21.) Ka kueza cwalo, Paulusi naatusize mizwale ni likaizeli bahae kulemuha kuli kusautwana ko kukona kutahisa kuli kusike kwaba ni kozo mwahalaa bona ni kuli kusike kwaba ni kozo mwa puteho kaufela. Paulusi hape naaikatulezi kusaeza lika zeñwi zanaalata ilikuli asike asitatalisa babañwi. (1 Makor. 9:19-22) Ni luna lwakona kutiisa babañwi ni kuzwelapili kupilisana ka kozo ni bona haiba lusakananisani ni bona mwa litaba zebalukuluhile kueza likatulo za ka butu.

8. Ki lika mañi zanaaezize Paulusi hane kuzuhile taba yenekona kutahisa kuli kusike kwaba ni kozo mwa puteho?

⁸ Paulusi naapilisani ka kozo ni batu bane basika lumelelana ni yena mwa litaba za butokwa, ili kulutomela mutala omunde. Ka mutala, Bakreste babañwi ba mwa liputeho za mwa linako za baapositola nebañañelela kuli batu bane basi Majuda bane babile Bakreste nebaswanela kuya kwa mupato, ilikuli mwendi basike basheununwa ki Majuda. (Magal. 6:12) Kusina taba kuli Paulusi naasalumelelani ni mubonelo wo, naasika hapeleza batu kuba ni mubonelo oswana ni wahae, kono ka buikokobezo, akupa kelezo kwa baapositola ni baana-bahulu kwa Jerusalema. (Lik. 15:1, 2) Ka kueza cwalo, naatusize Bakreste bao kuzwelapili kuba ni tabo ni kuzwisezapili kozo mwa puteho.—Lik. 15:30, 31.

9. Lukona kulikanyisa cwañi mutala wa Paulusi?

 ⁹ Haiba kuba ni kusautwana mwahalaa luna, lukatahisa kozo ka kukupa ketelelo kwa batu baketile Jehova kuli bababalele puteho. Hañata, lufumananga ketelelo yetomile fa Bibele mwa lihatiso zaluna kamba mwa litaelo zelufiwanga ki kopano ya Jehova. Haiba lulatelela litaelo zelufiwa kufita kuñañelela mihupulo yaluna, lukatahisa kuli kube ni kozo mwa puteho.

10. Ki lika mañi zeñwi zanaaezize Paulusi kuli atuse kuli kube ni kozo mwa puteho?

¹⁰ Paulusi naapilisani ka kozo ni mizwale ni likaizeli bahae ka kuisa pilu kwa tulemeno twabona totunde, isiñi kwa lika zene basaezi hande. Ka mutala, kwa mafelelezo a liñolo lanaañolezi Bakreste ba kwa Roma, Paulusi naapundile Bakreste babañata fa mabizo mi naatalusize mikwa yabona yeminde kamba litaba zeñwi ka za bona. Lukona kulikanyisa Paulusi ka kulukuluha kutalusa tulemeno totunde tobanani tona mizwale ni likaizeli baluna. Haiba lueza cwalo, lukatusa kuli mizwale ni likaizeli baluna babe ni silikani sesitiile mwahalaa bona, ili kutahisa kuli balatane mwa puteho.

11. Lukona kueza cwañi haiba kuba ni kusalumelelana mwahalaa luna?

¹¹ Fokuñwi, nihaiba Bakreste babahulile kwa moya habalumelelanangi mwa litaba zeñwi mi fokuñwi mane bakananisananga. Zeo ki zona zeneezahezi ku Paulusi ni mulikanaa hae yomutuna Barnabasi. Baana bababeli bao nebasika lumelelana nihanyinyani ka za kuli Mareka aye ni bona mwa musipili wabona wa bulumiwa otatama. Kwazuha “kañi yetuna” mwahalaa bona, mi bakauhana. (Lik. 15:37-39) Kono Paulusi, Barnabasi, ni Mareka nebakutisani lipilu, ili nto yebonisa kuli nebaanga kozo ni swalisano mwa puteho kuba za butokwa hahulu. Paulusi hasamulaho naabulezi litaba zende ka za Barnabasi ni Mareka. (1 Makor. 9:6; Makolo. 4:10) Ni luna haiba lupalelwa kulumelelana ni babañwi mwa puteho, luswanela kueza molukonela kaufela kukutisana lipilu ni bona mi luswanela kuzwelapili kuisa pilu kwa tulemeno twabona totunde. Haiba lueza cwalo, lukatusa kuli kube ni kozo ni swalisano mwa puteho.—Maef. 4:3.

12. Ki miinelo mañi yemiñwi yetaata yebakopana ni yona mizwale ni likaizeli baluna kacenu?

¹² Lukona kutiisa mizwale ni likaizeli baluna haiba lubatusa kutiisa tumelo yabona ku Jehova. Babañwi basweli basheununwa ki ba lubasi lwabona babasi Lipaki, bobabeleka ni bona, kamba bobakena ni bona sikolo. Babañwi banani mapongo mi babañwi bona mwendi bazwafisizwe ki zanaabulezi kamba kueza mutu yomuñwi. Mi babañwi bona sebabile Bakreste babakolobelizwe ka lilimo zeñata mi mwendi sebalibelezi ka nako yetelele kuli lifasi le lifele. Miinelo yeo ikona kulika tumelo ya Bakreste kacenu. Mizwale ni likaizeli ba mwa puteho ya mwa linako za baapositola ni bona nebakopani ni miinelo yeswana. Paulusi naatiisize cwañi mizwale ni likaizeli bahae?

13. Paulusi naatusize cwañi Bakreste bane basheununwa kabakala litaba zene balumela?

¹³ Paulusi naaitusisize Mañolo kutiisa tumelo ya mizwale ni likaizeli bahae. Ka mutala, Bakreste ba Majuda nebasa zibi za kubulela ku bahabo bona bane basi balumeli, ili bane balumela kuli bulapeli bwa Sijuda nebufita bulapeli bwa Sikreste. Kusina kukakanya, liñolo lanaañolezi Paulusi Bakreste ba Maheberu nelitiisize Bakreste bao. (Maheb. 1:5, 6; 2:2, 3; 9:24, 25) Nebakona kuitusisa litaba zekolwisa zanaa bañolezi kualaba batu bane babalwanisa. Kacenu, lwakona kutusa mizwale ni likaizeli baluna kuitusisa lihatiso zaluna zetomile fa Bibele kuli baalabe batu babahanyeza litaba zebalumela. Mi haiba Bakreste babasali babanca basheununwa kabakala kuli balumela kuli lika kaufela nelibupilwe, lwakona kubatusa  kuziba mobakona kufumanela litaba zebakona kuitusisa mwa broshuwa ya Was Life Created? ni ya Lipuzo ze 5 ka za Mone Bukalezi Bupilo kuli bazibe libaka habalumela kuli lika nelibupilwe.

14. Ki lika mañi zanaaezize Paulusi kusina taba kuli naapatehile mwa musebezi wa kukutaza ni kuluta batu?

¹⁴ Paulusi naasusuelize mizwale ni likaizeli bahae kubonisa lilato ka kueza “misebezi yeminde.” (Maheb. 10:24) Naatusize mizwale ni likaizeli bahae ka lika zanaabulezi ni zanaaezize. Ka mutala, mizwale ni likaizeli ba mwa Judea hane bakopani ni lukupwe, Paulusi naabatusize kufumana lika zeñwi zene batokwa. (Lik. 11:27-30) Mane Paulusi niha naapatehile hahulu mwa musebezi wa kukutaza ni kuluta, kamita naabatanga linzila za kutusa ka zona mizwale ni likaizeli bahae kufumana lika zene batokwa kwa mubili. (Magal. 2:10) Ka kueza cwalo, naatusize mizwale ni likaizeli bahae kukolwa kuli Jehova naaka bababalela. Kacenu, haiba luitusisa nako yaluna, maata aluna, ni buikoneli bwaluna kutusa babawezwi ki likozi, lukatiisa tumelo yabona. Hape lukatiisa tumelo yabona ka kufanga linubu kamita zetusa mwa musebezi wa mwa lifasi kaufela. Haiba lueza lika zeo ni zeñwi, lukatusa mizwale ni likaizeli baluna kuba ni buikolwiso bwa kuli Jehova haana kubayubeka nikamuta.

15-16. Lukona kutusa cwañi mizwale ni likaizeli baluna babafokozi kwa moya?

¹⁵ Paulusi naasika tuhela kutusa mizwale ni likaizeli bahae bane bafokozi kwa moya. Naababonisize mukekecima ni kuambola ni bona ka nzila yetiisa ni yeomba-omba. (Maheb. 6:9; 10:39) Ka mutala, mwa liñolo lanaañolezi Bakreste ba Maheberu, naaitusisize hahulu linzwi la “luna,” kubonisa kuli ni yena naatokwa kusebelisa kelezo yanaafile. (Maheb. 2:1, 3) Ni luna, sina Paulusi, haluswaneli kutuhela kutusa mizwale ni likaizeli baluna babafokozi kwa moya. Niteñi, luka batiisa haiba lubonisa kuli lwabaisa pilu. Ka kueza cwalo, lubonisa kuli  lwabalata. Litaba zelubulela ni molu libulelela kukona kutusa kuli mizwale ni likaizeli baluna baikutwe kutiiswa.

¹⁶ Paulusi naatusize mizwale ni likaizeli bahae kuba ni buikolwiso bwa kuli Jehova naabona misebezi yeminde yene baeza. (Maheb. 10:32-34) Ni luna lwakona kueza nto yeswana halutusa muzwale kamba kaizelaa luna yafokozi kwa moya. Lwakona kumukupa kuli alutaluseze mwanaatezi mwa niti kamba mo Jehova naamutuselize kwamulaho. Lwakona kuitusisa kolo yeo kumukolwisa kuli Jehova hasika libala misebezi yanaaezize kwamulaho kabakala lilato lahae ku yena ni kuli haana kumuyubeka nikamuta. (Maheb. 6:10; 13:5, 6) Lipuisano zecwalo likona kutusa mizwale ni likaizeli baluna babafokozi kuzwelapili mwa sebelezo yabona ku yena.

17. Ki buikoneli mañi boluswanela kuzwelapili kuba ni bona?

¹⁷ Sina feela muyahi yakona kucuuka mwa musebezi wo hamulaho wa nako, ni luna lwakona kuekeza kwa buikoneli bwaluna bwa kutiisa babañwi. Lwakona kutusa babañwi kutiyela miliko ka kubataluseza mitala ya batu babañwi bane baitiisize kwamulaho. Lukona kutusa kuli kube ni kozo mwahalaa luna ka kutalusa lika zende zebaeza babañwi, kueza lika zetusa kuli kube ni kozo, ni kukutisana lipilu hakuba ni kusautwana mwahalaa luna. Mi lwakona kuzwelapili kutiisa tumelo ya mizwale ni likaizeli baluna ka kubataluseza litaba za niti za butokwa zefumaneha mwa Bibele, kubatusa habatokwa tuso, ni kutusa babafokozi kwa moya.

18. Muikatulezi kuezañi?

¹⁸ Mizwale ni likaizeli babatusa mwa musebezi wa kuyaha miyaho ya Mubuso banani tabo. Lwakona kuba ni tabo haiba lutiisa tumelo ya mizwale ni likaizeli baluna mwa puteho. Ka kushutana ni musebezi wa kuyaha miyaho tenyene, ili yekona kusinyeha hamulaho wa nako, musebezi wa kutusa mizwale ni likaizeli baluna kuli babe ni tumelo yetiile ona ukona kubatusa kuya kuile! Haike kaufelaa luna luikatulele ‘kuzwelapili kususuezana ni kutiisana.’—1 Mates. 5:11.