1. Kaizeli yanahana za kunyalwa uswanela kuipuza lipuzo mañi?

JESU KRESTE ki yena toho ya Bakreste kaufela, mi yena upetahalile. Niteñi, musali hanyalwa, muunaa hae yasika petahala uba toho yahae. Taba yeo ikona kutahisa butata. Kacwalo, kaizeli yanahana za kunyalwa uswanela kuipuza kuli: ‘Ki lika mañi zebonisa kuli muzwale yo ukaba toho ya lubasi yomunde? Kana uunga lika za kwa moya kuba za butokwa mwa bupilo bwahae? Haiba haki cwalo, ki lika mañi zenikolwisa kuli ukatusa lubasi lwaluna kutiya kwa moya haluka nyalana?’ Kono kaizeli ni yena uswanela kuipuza kuli: ‘Ki tulemeno mañi toninani tona totuka tusa kuli linyalo laluna likonde? Kana ninani pilu-telele ni bufani? Kana ninani silikani sesitiile ni Jehova?’ (Muek. 4:9, 12) Musali yaeza likatulo zende pili asika nyalwa kale, ukakondisa mwa linyalo lahae mi ukaba ni tabo.

2. Lukanyakisisañi mwa taba ye?

² Likaizeli babañata-ñata batoma mutala omunde wa kuipeya kwatasaa baana babona. Kaniti, baswanela kubabazwa! Lutabile hahulu kusebeleza Jehova hamoho ni basali babasepahala bao! Mwa taba ye, lukanyakisisa lipuzo zetaalu ze: (1) Ki butata bufi bobuñwi bobakopana ni bona basali babanyezwi? (2) Ki kabakalañi musali hatabela kuipeya kwatasaa muuna hae? (3) Baana babanyezi ni basali babanyezwi bakona kuitutañi ka za kuipeya kwatasi kwa mutala wa Jesu, Abigaili, ni Maria, musalaa Josefa, yena mahe Jesu?

3. Ki kabakalañi batu babanyalani habakopananga ni butata mwa linyalo labona?

³ Linyalo ki mpo yepetehile yezwa ku Mulimu, kono batu bona habasika petahala. (1 Joa. 1:8) Ki lona libaka Linzwi la  Mulimu halilemusa muuna ni musali babanyalani kuli bakakopana ni butata bobutaluswa kuli “manyando mwa nama.” (1 Makor. 7:28) Halunyakisiseñi butata bobuñwi bwakona kukopana ni bona musali yanyezwi.

4. Ki kabakalañi musali hakona kuikutwa kuli kuipeya kwatasaa muunaa hae ki kuishubulisa?

⁴ Bakeñisa mwahuliselizwe, musali yanyezwi ukona kuhana kuipeya kwatasaa muunaa hae bakeñisa kuli uikutwa kuli kueza cwalo ki kuishubulisa. Kaizeli yabizwa Marisol yapila kwa America utalusa kuli: “Kwa sibaka konihuliselizwe, basali hañata batalusezwanga kuli balikana ni baana mwa lika kaufela. Naziba kuli Jehova ufile muuna buikalabelo bwa kuba toho ya lubasi, mi ubata kuli musali aipeye kwatasaa hae. Hape ubata kuli musali ni yena akutekiwe. Niteñi, kutaata kuipeya kwatasaa bo muunaaka kakuli mwa lifasi batu balumela kuli musali haswaneli kueza cwalo.”

5. Ki mibonelo mañi yesi ya ka Mañolo yebanani yona baana babañwi ka za basali?

⁵ Niteñi, musali ukona kunyalwa ku muuna yanahana kuli baana ki ba butokwa hahulu kufita basali. Kaizeli yabizwa Ivon yapila kwa South America, utalusa kuli: “Kwa sibaka konipila, baana ki bona babakalanga pili kuca, basali kihona bakaca hasamulaho. Bana babasizana ki bona babaswanela kuapeha ni kueza misebezi ya kukenisa, kono bana babashimani bona bainanga feela kulibelela kuli bafiwe lico ki bo maa bona ni likaizeli zabona, mi batalusezwanga kuli bona ki ‘malena fa lapa.’” Kaizeli yabizwa Yingling, yapila kwa Asia, utalusa kuli: “Mwa puo yaka ya Sichainizi kunani pulelo yebonisa kuli basali habatokwi feela kuba ni zibo kamba kuba ni buikoneli. Baswanela feela kueza misebezi kaufela ya fa lapa kono habalumelezwi kutaluseza baana babona maikuto abona.” Muuna yakukuelizwe ki mubonelo ocwalo osi olilato ni olwanisana ni zeibulela Bibele, utahisa kuli musalaa hae asike aba ni tabo mwa linyalo, halikanyisi mutala wa Jesu, mi hatabisi Jehova.—Maef. 5:28, 29; 1 Pit. 3:7.

6. Ki lika mañi zebaswanela kueza basali babanyezwi kuli batiise silikani sabona ni Jehova?

⁶ Sina molunyakisiselize mwa taba yefelile, Jehova ubata kuli baana bafumanele lubasi lwabona lika zebatokwa kwa mubili, kubatusa kuikutwa kuli balatiwa, ni kubatusa kutiya kwa moya. (1 Tim. 5:8) Nihakulicwalo, likaizeli babanyezwi batokwa kubanga ni nako ya kubala Linzwi la Mulimu zazi ni zazi, kunahanisisa zebabala, ni kulapela ku Jehova kuzwelela kwatasaa pilu. Kueza cwalo haki nto yebunolo. Basali babanyezwi bapatehile mi bakona kuikutwa kuli habana nako kamba maata a kueza lika zeo, kono ki kwa butokwa kuli babe ni nako ya kueza cwalo. Ki kabakalañi? Kakuli Jehova ubata kuli mañi ni mañi waluna abe ni silikani sesinde ni yena ni kuzwelapili kutiisa silikani seo.—Lik. 17:27.

7. Ki nto mañi yekona kutusa musali kuipeya kwatasaa muunaa hae?

⁷ Ki niti kuli musali utokwa kueza ka taata kuli aipeye kwatasaa muunaa hae yasika petahala. Kono haiba autwisisa mabaka a mwa Mañolo haswanela kuipeya kwatasaa muunaa hae ni kulumelelana ni mabaka ao, kuka mubela bunolo kueza zabata Jehova.

8. Ka kuya ka Maefese 5:22-24, ki kabakalañi kaizeli yanyezwi hatabela kuipeya kwatasaa muunaa hae?

⁸ Kaizeli yanyezwi utabela kuipeya kwatasaa muunaa hae kabakala kuli Jehova ubata kuli aeze cwalo. (Mubale Maefese 5:22-24.) Usepile Ndatahe wa kwa lihalimu bakeñisa kuli waziba kuli wamulata mi naasike amukupa kueza nto ifi kamba ifi konji haiba kueza cwalo nekuka mutusa.—Deut. 6:24; 1 Joa. 5:3.

9. Ki lika mañi zekaezahala haiba kaizeli yanyezwi aipeya kwatasaa muunaa hae?

 ⁹ Batu ba mwa lifasi basusueza basali kuhana likuka za Jehova ni kuunga kuli taba ya kuipeya kwatasi yabashubulisa. Kono batu babanani mubonelo ocwalo habazibi Mulimu waluna yalilato. Jehova naasike afa bana bahae babasizana babalatwa mulao one uka bashubulisa. Kaizeli yaeza ka taata kumamela taelo ya Jehova ya kuli aipeye kwatasaa muunaa hae utusa kuli mwa lubasi lwahae kube ni tabo. (Samu 119:165) Batu kaufela mwa lubasi bakatuseha ibe muuna, musali, kamba bana.

10. Luitutañi kwa litaba zanaabulezi kaizeli yabizwa Carol?

¹⁰ Musali yanyezwi yaipeya kwatasaa muunaa hae yasika petahala ubonisa kuli walata ni kukuteka Jehova, yena yalukisize kuli kube ni toho mwa lubasi. Kaizeli yabizwa Carol, yapila kwa South America, utalusa kuli: “Naziba kuli fokuñwi bakuluna bakaezanga mafosisa. Hape naziba kuli zenieza ku bona habaeza mafosisa libonisa moniingela silikani saka ni Jehova. Kacwalo, niezanga monikonela kaufela kuipeya kwatasaa bona bakeñisa kuli nibata kutabisa Ndate ya kwa lihalimu.”

11. Ki lika mañi zetusanga kaizeli yabizwa Aneese kuswalela muunaa hae, mi luitutañi kwa litaba zanaabulezi?

¹¹ Kukona kubela taata musali kukuteka muunaa hae ni kuipeya kwatasi haiba aikutwa kuli muunaa hae haana taba ni mwaikutwela kamba lika zemubilaeza. Kono mulemuhe zaezanga kaizeli yanyezwi yabizwa Aneese hakopana ni muinelo ocwalo. Utalusa kuli: “Niezanga monikonela kaufela kusahalifa. Nihupulanga kuli kaufelaa luna lwafosanga. Nilikanga kulikanyisa Jehova ka kubaswalela ka pilu kaufela. Mi hase nibaswalezi, nibanga ni kozo ya mwa munahano.” (Samu 86:5) Haiba musali atabela kuswalela muunaa hae, kuka mubela bunolo kuipeya kwatasi.

12. Ki mitala ya batu babacwañi yebulezwi mwa Bibele?

¹² Batu babañwi bakona kuikutwa kuli mutu yaipeya kwatasi wafokola. Kono taba yeo haki ya niti. Mwa Bibele kunani mitala ya batu babañata bane baipeile kwatasi, ili bane banani bundume. Halunyakisiseñi zelukona kuituta kwa mutala wa Jesu, Abigaili, ni Maria.

13. Ki kabakalañi Jesu haipeya kwatasaa Jehova? Mutaluse.

 ¹³ Jesu uipeya kwatasaa Jehova, kono fo hakutalusi kuli haana butali kamba buikoneli. Jesu naalutile batu ka nzila yebunolo ni yeutwahala, ili kubonisa kuli naanani butali luli. (Joa. 7:45, 46) Jehova naaziba kuli Jesu naanani buikoneli bobutuna, mi naamulumelelize kusebeza ni yena hanaabupa lika kaufela za kwa lihalimu ni fa lifasi. (Liprov. 8:30; Maheb. 1:2-4) Mi Jesu hasaazusizwe kwa bafu, Jehova naamufile “maata kaufela mwa lihalimu ni fa lifasi.” (Mat. 28:18) Kusina taba kuli Jesu unani buikoneli bobutuna, usakupanga ketelelo ku Jehova. Kabakalañi? Kabakala kuli walata Ndatahe.—Joa. 14:31.

14. Baana baitutañi (a) ku Jehova ka mwaangela basali? (b) kwa manzwi añozwi kwa Liproverbia 31?

¹⁴ Zebaituta baana babanyezi. Jehova naasika lukisa kuli musali aipeye kwatasaa muunaa hae kabakala kuli naanga kuli muuna ki wa butokwa kufita musali. Jehova ubonisize cwalo ka kuketa basali ni baana kuli bayo busa ni Jesu kwa lihalimu. (Magal. 3:26-29) Jehova ubonisize kuli usepile Mwanaa hae ka kumufa maata. Ka mukwa oswana, muuna yabutali ufanga musalaa hae maata a kueza lika zeñwi mwa lubasi. Bibele ibonisa misebezi yaeza musali wa miswalo. Ka mutala, uokamela ndu yahae, uleka ni kulekisa mubu, ni kueza pisinisi. (Mubale Liproverbia 31:15, 16, 18.) Musali haki mutanga kuli mane apalelwe kufa maikuto ahae mwa lubasi. Kono muunaa hae umusepile mi wateelezanga kwa liakalezo zahae. (Mubale Liproverbia 31:11, 26, 27.) Muuna hakuteka musalaa hae ka nzila yecwalo, musalaa hae ukatabela kuipeya kwatasi.

15. Basali babanyezwi baitutañi kwa mutala wa Jesu?

¹⁵ Zebaituta basali babanyezwi. Nihaike kuli Jesu upetile lika zeñata, haikutwi kuli kuipeya kwatasaa Jehova kwamushubulisa. (1 Makor. 15:28; Mafil. 2:5, 6) Ka mukwa oswana, musali wa miswalo yalikanyisa mutala wa Jesu haikutwi kuli kuipeya kwatasaa muunaa hae kwamushubulisa. Haipeyi kwatasaa muunaa hae ka libaka feela la kuli wamulata, kono libaka lelituna kikuli walata Jehova mi wamukuteka.

16. Ka kuya ka 1 Samuele 25:3, 23-28, ki butata mañi bwanaakopani ni bona Abigaili? (Mubone siswaniso sesi fa kava.)

¹⁶ Abigaili naanyezwi ku muuna yabizwa Nabali. Nabali naali muuna yanani buitati, yaikuhumusa, ni yasina buitumelo. Nihakulicwalo, Abigaili naasika bata kufelisa kapili linyalo leo. Kambe naalata, naakaikuzeza feela ni kutuhelela Davida kuli abulaye muunaa hae. Kono naaezize mwanaakonela kaufela kusileleza Nabali ni batu babañata bane bapila ni bona. Kaniti luli, Abigaili naatokwa kuba ni bundume kuli aatumele baana ba 400 bane balwezi lilwaniso ni kuambola ka likute ni Davida kuli batatulule butata. Mane naaitatela kuli afiwe mulatu wa muunaa hae. (Mubale 1 Samuele 25:3, 23-28.) Davida naalemuhile kuli Jehova naaitusisize musali yabundume yo kumufa kelezo yene mutusize kuli asike aba ni mulatu omutuna.

17. Ki tuto mañi yebaituta baana babanyezi kwa likande la Davida ni Abigaili?

¹⁷ Zebaituta baana babanyezi. Abigaili neli musali yanaanani temuho. Davida naabonisize butali ka kuamuhela kelezo yahae. Mi kueza cwalo neku mutusize kusaba ni mulatu wa mali. Ka mukwa oswana, muuna yabutali ukateeleza ka tokomeli kwa maikuto a musalaa hae pili asika eza kale likatulo za butokwa. Mane mubonelo wahae mwendi wakona kumutusa kuli asike aeza likatulo zemaswe.

18. Ki tuto mañi yebaituta basali babanyezwi kwa mutala wa Abigaili?

 ¹⁸ Zebaituta basali babanyezwi. Musali yalata Jehova ni kumukuteka wakona kutusa lubasi lwahae, muunaa hae niha sasebelezi Jehova kamba kupila ka kuya ka likuka zahae. Haana kubata kufelisa linyalo lahae ka mabaka asi a ka Mañolo. Kono ukalika mwakonela kaufela kutusa muunaa hae kuli asebeleze Jehova ka kuzwelapili kumukuteka ni kuipeya kwatasaa hae. (1 Pit. 3:1, 2) Muuna niha sike aikatulela kusebeleza Jehova, Jehova ukaba ni tabo kubona musali yo habonisa busepahali ku yena ka kuipeya kwatasaa muunaa hae.

19. Ki mwa miinelo mañi ili mo kaizeli akona kuhana kuutwa muunaa hae?

¹⁹ Nihakulicwalo, kaizeli yaipeya kwatasi, haana kuswalisana ni muunaa hae haiba ubata kuli aeze lika zesalumelelani ni milao kamba likuka za mwa Bibele. Ka mutala, luungeñi kuli muuna yasalumeli yanyezi kaizeli umukupa kuli apume, auzwe, kamba kueza nto yeñwi yesatabisi Jehova. Bakreste kaufela, kukopanyeleza cwalo ni likaizeli babanyezwi, baswanela kusepahala pili ku Jehova Mulimu. Haiba kaizeli akupiwa kueza lika zesalumelelani ni likuka za mwa Bibele, uswanela kuhana ni kutalusa hande, kono ili ka kutiya, libaka hasakoni kueza cwalo.—Lik. 5:29.

20. Luziba cwañi kuli Maria naanani silikani sesitiile ni Jehova?

²⁰ Maria naanani silikani sesitiile ni Jehova. Kusina kukakanya, naaziba hande Mañolo. Maria hanaaambola ni Elizabeta, yena mahe Joani Mukolobezi, naakutezi kubulela litaba za mwa Mañolo A Siheberu kufitelela ha 20. (Luka 1:46-55) Mi munahanisise taba ye: Nihaike kuli Maria naabelelizwe ki Josefa, lingeloi la Jehova nelisika iponahaza pili ku Josefa. Lingeloi leo nelizibisize pili Maria kuli naakaitwala ni kupepa Mwanaa Mulimu. (Luka 1:26-33) Jehova naaziba hande Maria mi naanani buikolwiso bwa kuli naakalata ni kubabalela Mwanaa hae. Mi kusina kukakanya, Maria naazwezipili kuba ni silikani sesitiile ni Jehova, Jesu niha sabulailwe ni kuzusiwa kuli ayo pila kwa lihalimu.—Lik. 1:14.

21. Ki lika mañi zebaituta baana babanyezi kwa likande la mwa Bibele la Maria?

 ²¹ Zebaituta baana babanyezi. Muuna yabutali ubanga ni tabo haiba musalaa hae waziba hande Mañolo. Taba yeo haitahisi kuli aikalelwe kamba kunahana kuli mwendi musalaa hae ubata kumuamuha buikalabelo bwa kuba toho ya lubasi. Waziba kuli haiba musalaa hae aziba hande Bibele ni likuka zefumaneha mwateñi, ukatusa hahulu lubasi lwahae. Nihaike kuli musali ukona kuba yena yaitutile hahulu kwa likolo kufita muunaa hae, muuna ki yena yanani buikalabelo bwa kuetelela lubasi lwahae mwa tukiso ya kulapela sina lubasi ni mwa litukiso zeñwi za kwa moya.—Maef. 6:4.

22. Ki lika mañi zebaituta basali babanyezwi kwa mutala wa Maria?

²² Zebaituta basali babanyezwi. Musali uswanela kuipeya kwatasaa muunaa hae, kono usanani buikalabelo bwa kutiisa tumelo yahae yena muñi. (Magal. 6:5) Kacwalo, uswanela kubanga ni nako ya kueza tuto ya ka butu ni kunahanisisa zaituta. Kueza cwalo kuka mutusa kuzwelapili kulata Jehova ni kumukuteka, mi ukatabela kuipeya kwatasaa muunaa hae.

23. Basali babaipeya kwatasaa baana babona batuseha cwañi, mi batusa cwañi lubasi lwabona ni puteho yabona?

²³ Basali babazwelapili kuipeya kwatasaa baana babona bakeñisa kuli balata Jehova bakaikola kueza cwalo mi bakaba ni tabo, kufita basali babasa lati kulatelela tukiso yaezize Jehova ya kuli kube ni toho mwa lubasi. Hape batomela mutala omunde mizwale ni likaizeli babanca. Mi batusa kuli ba mwa lubasi ni mwa puteho balatane ni kupilisana ka kozo. (Tite 2:3-5) Kacenu, buñata bwa batu babasebeleza Jehova ki basali. (Samu 68:11) Kaufelaa luna, ibe kuli lu baana kamba lu basali, lwakona kutusa hahulu puteho yaluna. Mwa taba yetatama, lukanyakisisa mo mañi ni mañi waluna akona kuezeza cwalo.