1. Ki kabakalañi batu babañata kacenu habasa sepi Bibele?

 BATU babañata kacenu kubabela taata kusepa batu babañwi kamba nto yeñwi. Habazibi feela yebakona kusepa. Bakakanya ka za haiba batu bobakuteka babacwale ka ba lipolitiki, ba sayansi, ni ba lipisinisi babaisa pilu luli. Kutuha fo, habakuteki babahulu ba bulapeli babaipapata kuli ki Bakreste. Kacwalo, hakukomokisi habakakanya Bibele, yona buka yebaipapata babahulu ba bulapeli bao kuli bamamela litaba ze mwateñi.

2. Ka kuya ka Samu 119:160, ki buikolwiso mañi boluswanela kuba ni bona?

² Ka kuba batanga ba Jehova, lunani buikolwiso bwa kuli Jehova ki “Mulimu yanani niti” mi kamita uluezezanga lika zende. (Samu 31:5; Isa. 48:17) Lwaziba kuli lwakona kusepa litaba zeñozwi mwa Bibele—lulumela kuli “Linzwi [la Mulimu] kaufelaa lona ki niti.” (Mubale Samu 119:160.) Lwalumelelana ni zanaabulezi caziba yomuñwi wa litaba za Bibele, yanaañozi kuli: “Hakuna buhata nibobukana mwa litaba kaufela zabulezi Mulimu mi hakukonahali feela kuli litaba zabulezi lipalelwe kutalelezwa. Batu ba Mulimu bakona kusepa zabulela bakeñisa kuli basepile Mulimu yabulezi litaba zeo.”

3. Lukanyakisisañi mwa taba ye?

³ Lukona kutusa cwañi batu babañwi kusepa Linzwi la Mulimu sina molu lisepezi luna? Halunyakisiseñi mabaka amalaalu halukona kusepa Bibele. Lukanyakisisa kunepahala kwa litaba ze mwateñi, kutalelezwa kwa bupolofita bwa mwa Bibele, ni mo Bibele ituselize batu kucinca bupilo bwabona.

4. Ki kabakalañi batu babañwi habakakanya ka za haiba litaba ze mwa Bibele linepahalile?

⁴ Jehova Mulimu naaitusisize baana bane basepahala ba 40 kuñola libuka za mwa Bibele. Nihakulicwalo, hakuna nihaiba  muputo ulimuñwi kwa miputo yapili oliteñi kacenu le. b Miputo feela yeliteñi kacenu ki yenekopisizwe fa miputo yemiñwi. Taba yeo itahisa kuli batu babañwi bakakanye ka za haiba litaba zelubala mwa Bibele kacenu linepahalile ni kuli ki mona mone liñolezwi sapili. Kana mukile mwabata kuziba ka za haiba litaba ze mwa Bibele linepahalile kamba kutokwa?

5. Ki lika mañi zeneamiwa mwa kukopisa Mañolo A Siheberu? (Mubone siswaniso sesi fa kava.)

⁵ Kuli abukeleze lushango lone luñozwi ka kususumezwa ki moya wahae, Jehova naalaezi kuli lushango lo lukopiswe. Naalaezi malena ba Isilaele kuba ni likopi zabona za Mulao one uñozwi, mi naaketile Malivi kuluta batu Mulao wo. (Deut. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Majuda hase balukuluzwi mwa buhapiwa kwa Babilona, sikwata sa bakopisi bane bali likwala bakala kukopisa likopi zeñata za Mañolo A Siheberu. (Ezira 7:6, litaluso ze kwatasi) Baana bao nebakopisize litaba ka tokomelo yetuna. Hamulaho wa nako, bakopisi bao bakala kubala isiñi feela manzwi kono mane ni litaku kuli babone haiba litaba zene bakopisize nelinepahalile. Nihakulicwalo, bakeñisa kuli nebasika petahala, mafosisa amañwi amanyinyani naafumanehile mwa Bibele. Niteñi, nekuezizwe likopi zeñata za litaba zeswana; kacwalo, mafosisa ao naakalemuhiwa hasamulaho. Ka mukwa ufi?

6. Mafosisa aezizwe mwa likopi za Bibele akona kulemuhiwa cwañi?

⁶ Licaziba ba mwa miteñi ye, banani nzila yende yebalemuhanga ka yona mafosisa ane baezize batu bane bakopisize litaba za mwa Bibele. Ka mutala: Luungeñi kuli baana ba 100 bafilwe musebezi wa kukopisa litaba fa likepe ka mazoho. Mwa litaba zakopisize yomuñwi wa baana bao, kunani mafosisa amanyinyani. Nzila yeñwi yelukona kulemuha ka yona mafosisa ao, ki ka kubapanya litaba zakopisize muuna yo kwa litaba zebakopisize babañwi. Ka mukwa oswana, licaziba bakona kulemuha mafosisa anaaezize mukopisi yomuñwi kamba mwendi litaba zanaatulile ka kubapanya miputo ya Bibele yeshutana-shutana.

7. Bakopisi ba litaba za mwa Bibele nebabonisize cwañi tokomelo hane baeza musebezi wabona?

⁷ Batu bane bakopisize miputo ya Bibele, nebaezize mone bakonela kaufela kukopisa litaba ka kunepahala. Halunyakisiseñi mutala obonisa buniti bwa taba yeo. Muputo wakale hahulu okwanile wa Mañolo A Siheberu neuñozwi ka 1008 kamba 1009 C.E. Muputo wo ubizwa Leningrad Codex. Nihakulicwalo, cwanoñu fa, nekufumanwi miputo ya Bibele yemiñata ni likalulo za miputo zeneñozwi ibato ba lilimo ze 1,000 pili muputo wa Leningrad Codex usika ñolwa kale. Batu babañwi bakana banahana kuli bakeñisa kuli litaba ze mwa miputo yeo nelikopisizwe hañata-ñata mwahalaa lilimo ze 1,000, litaba ze mwa muputo wa Leningrad Codex nelika shutana ni litaba ze mwa miputo yakale yeo. Niteñi, litaba ze mwa miputo yeo halishutani. Licaziba bane babapanyize litaba za mwa miputo ya kwa makalelo kwa litaba za mwa miputo yenefumanwi hasamulaho nebalemuhile kuli kunani shutano yenyinyani kwa manzwi anaaitusisizwe, kono muhupulo wa litaba zene bañozi bañoli ba litaba za Bibele neusika cinca.

8. Ki ifi shutano ye mwahalaa miputo ya Mañolo A Sigerike A Sikreste ni libuka zeñwi za litaba zesi za mwa Bibele zeneñozwi kwamulaho?

⁸ Bakreste ba kwa makalelo nebalatelezi muñolelo wa bakopisi ba Mañolo A Siheberu. Nebaezize ka tokomelo hane bakopisa libuka ze 27 za Mañolo A Sigerike, ili zene baitusisanga kwa mikopano yabona ni mwa musebezi wa kukutaza. Hamulaho wa kubapanya miputo ya Mañolo A Sigerike yeliteñi cwale kwa libuka zeneñozwi ka nako yeswana yeneñozwi miputo  yeo, caziba yomuñwi utalusa kuli: “Kacenu [kunani likopi zeñata za miputo ya Mañolo A Sigerike] kufita libuka zeo, . . . mi miputo yeo ikwanile.” Buka yeñwi (Anatomy of the New Testament) italusa kuli: “Mubali ukona kuba ni buikolwiso bwa kuli litaba zabala mwa toloko yende ya mwa miteñi ye [ya Mañolo A Sigerike] zaswana ni litaba zene bañozi bañoli ba kwa makalelo.”

9. Liñolo la Isaya 40:8, libulelañi ka za lushango lwa mwa Bibele?

⁹ Buikatazo bobutuna bone baezize bakopisi babañata ka lilimo zeñata butusize kuli kacenu lube ni Bibele yenepahalile yelukona kubala ni kuituta. c Kusina kukakanya, Jehova ki yena yanaaboni teñi kuli litaba zeneñozwi mwateñi zañolwa ka kunepahala mi zabukelezwa. (Mubale Isaya 40:8.) Nihakulicwalo, batu babañwi bakana babulela kuli kubukelezwa kwa litaba za mwa Bibele hakutalusi kuli Bibele iñozwi ka kususumezwa ki moya wa Mulimu. Kacwalo, halunyakisiseñi bupaki bobubonisa kuli Bibele iñozwi ka kususumezwa ki moya wa Mulimu.

10. Mufe mutala wa bupolofita bobuñwi bobutalelelizwe bobubonisa buniti bwa manzwi a kwa 2 Pitrosi 1:21. (Mubone maswaniso.)

¹⁰ Mwa Bibele kunani bupolofita bobuñata bobutalelelizwe, mi bobuñwi ku bona nebutalelelizwe hamulaho wa lilimo zeñata kuzwa fone buñolezwi. Zeezahezi kwamulaho libonisa kuli bupolofita bo nebutalelelizwe. Taba yeo hai lukomokisi kakuli lwaziba kuli Musimululi wa bupolofita bobu mwa Bibele ki Jehova. (Mubale 2 Pitrosi 1:21.) Halunyakisiseñi bupolofita bobubulela za kusinyiwa kwa muleneñi wa Babilona wa kwaikale. Mwa lilimo za ma 700 B.C.E., mupolofita Isaya naasusumelizwe kuñola ka za kuhapiwa kwa muleneñi one usilelelizwe wa Babilona. Mane naabulezi ni libizo la mutu yanaaka tula muleneñi wo, yena Sirusi, mi naatalusize luli mwanaaka ezeza cwalo. (Isa. 44:27–45:2) Isaya hape naapolofitile kuli muleneñi wa Babilona neuka sinyiwa mi hakuna mutu yanaaka yaha mwateñi.  (Isa. 13:19, 20) Mi nekubile honacwalo luli. Muleneñi wa Babilona neutuzwi ki Mamede ni Maperesia ka 539 B.C.E., mi sibaka fone kubanga muleneñi wo sesili matota.—Mubone vidio yeli, Bibele Neibulezi Cimo ka za Kusinyiwa Kwa Babilona ye mwa buka ya Muikole Bupilo Kuya Kuile! ya kubalela fa kapangaliko, tuto 03 sisupo 5.

11. Mutaluse mo bupolofita bobu kwa Daniele 2:41-43, busweli kutalelelezwa kacenu.

¹¹ Bupolofita bobubulezwi mwa Bibele nebusika talelezwa feela mwa linako za kwamulaho; nihaiba kacenu lwaiponela bupolofita habutalelezwa. Ka mutala, halunyakisiseñi mobutalelelizwe hande bupolofita bwanaañozi Daniele ka za mubuso omaata wa lifasi wa Britain ni America. (Mubale Daniele 2:41-43.) Bupolofita bo, nebubulezi ka kunepahala kuli mubuso omaata wa lifasi wo ‘neuka tiya kwa neku leliñwi’ sina sipi ni “kufokola kwa neku leliñwi” sina lizupa. Mi kubile cwalo luli. Mubuso wa Britain ni America ubonisize maata amatuna sina sipi, ka kutusa hahulu kuli Lindwa za Lifasi zepeli liwiniwe mi uzwelapili kubonisa maata amatuna mwa litaba za lindwa. Kono hape mubuso wo ufokoliswa ki bayahi baona, babazwelapili kulwanela liswanelo zabona ka kutoma likopano zelwanela liswanelo za babeleki, kulwanela liswanelo zabona ka kucaula, ni likopano zelwanela tukuluho. Caziba yomuñwi wa litaba za lipolitiki za lifasi cwanoñu fa naabulezi kuli: “Hakuna naha yeñwi yezwezipili mwa litaba zeama puso ya sicaba ni yealuhani mwa litaba za lipolitiki sina naha ya America kacenu.” Mi kalulo yeñwi ya mubuso omaata wo, yona ya Britain ialuhani hahulu sihulu mwa lilimo za cwanoñu fa bakeñisa kuli batu bapalelwa kulumelelana ka mo naha ya Britain iswanela kuswalisanela ni linaha za mwa European Union. Kutokwa swalisano ko, kutahisa kuli kubele hahulu taata mubuso omaata wa lifasi wa Britain ni America kueza zeubata.

12. Bupolofita bobuñozwi mwa Bibele bulutusa kuba ni buikolwiso mañi?

¹² Bupolofita bobuñata bobuñozwi mwa Bibele bobutalelelizwe bulutusa kuba ni buikolwiso bwa kuli zasepisize kuluezeza Mulimu kwapili likatalelezwa luli. Luikutwa sina mwanaaikutwezi muñoli yomuñwi wa samu yanaalapezi ku Jehova kuli: “Ninyolezwi kupiliswa ki wena, kakuli linzwi lahao ki yona sepo yaka.” (Samu 119:81) Mwa Bibele, Jehova ulusepisa kulufa “bupilo bobunde kwapili, ni sepo.” (Jer. 29:11) Sepo yaluna ya za kwapili haisika itinga fa buikatazo bwa batu, kono iitingile fa lisepiso za Jehova. Haike luzweleñipili kuba ni sepo yetiile mwa Linzwi la Mulimu ka kubala ka tokomelo bupolofita bobuñozwi mwa Bibele.

13. Ka kuya ka Samu 119:66, 138, ki lifi libaka leliñwi halukona kusepa Bibele?

¹³ Libaka leliñwi halukona kusepa Bibele kikuli isweli yatusa batu babasebelisa kelezo yefumaneha mwateñi. (Mubale Samu 119:66, 138.) Ka mutala, batu babanyalani bane batuha bafelisa linyalo labona, banani tabo cwale mi baswalisani kabakala kusebelisa kelezo ye mwateñi. Bana babona baikola kuba mwa lubasi, ili mo bashemi babona babali Bakreste babababalela ni kubalata.—Maef. 5:22-29.

14. Mufe mutala obonisa mo kusebelisa kelezo ya mwa Bibele kukona kutuseza batu kueza licinceho zende mwa bupilo bwabona.

¹⁴ Kusebelisa kelezo yende ya mwa Bibele kutusize nihaiba batu bane babanga likebenga kucinca bupilo bwabona. Halunyakisiseñi mo kelezo ya mwa Bibele neituselize lipantiti yomuñwi yabizwa Jack. d Muuna yo naali sikebenga mi naali wa mifilifili hahulu kuli mane naali  yomuñwi wa mapantiti bane basabisa hahulu bane baatulezwi lifu. Kono cwale bo Jack bafumaneha kwa tuto ya Bibele. Nebasusuelizwe hahulu ki sishemo sene babonisize mizwale bane bazamaisa tuto, mi ni bona bakalisa kuituta. Bo Jack hane banze basebelisa litaba za niti zene baituta mwa Bibele, muzamao wabona wakala kucinca mi baba batu babande. Hamulaho wa nako, bo Jack baba muhasanyi yasika kolobezwa mi hasamulaho bakolobezwa. Nebakutalize ka tukufalelo ka za Mubuso wa Mulimu kwa mapantiti babañwi mi nebatusize ibato ba babane kwa mapantiti bao kuituta Bibele. Lizazi labona la kubulaiwa hane lifitile, bo Jack nese bacincize bupilo bwabona. Caziba wa mulao yomuñwi yanaa bazekela naabulezi kuli: “Haki mona mone bainezi bo Jack cwana lilimo ze 20 kwamulaho. Lituto za Lipaki za Jehova licincize bupilo bwabona.” Kusina taba kuli bo Jack nebabulailwe, mutala wabona ubonisa kuli lwakona kusepa Linzwi la Mulimu ni kuli linani maata a kucinca bupilo bwa batu.—Isa. 11:6-9.

15. Kusebelisa kelezo yende ya mwa Bibele kutahisa cwañi kuli batu ba Jehova bashutane ni babañwi kacenu? (Mubone siswaniso.)

¹⁵ Batu ba Jehova baswalisani bakeñisa kuli basebelisa kelezo ya mwa Bibele. (Joa. 13:35; 1 Makor. 1:10) Lupila mwa kozo mi luswalisani kusina taba kuli batu mwa lifasi le habaswalisani kabakala kuba ni mibonelo yeshutana mwa litaba za lipolitiki, lisimuluho zeshutana, ni kuba ni mayemo ashutana mwa silalanda. Kubona swalisano yeneli mwahalaa batanga ba Jehova nekususuelize hahulu mutangana wa libizo la Jean. Naahulezi mwa naha yeñwi ya mwa Africa. Ka nako yene kuzuhile ndwa ya mukowa mwa naha, akena busole mi hamulaho wa nako, abalehela kwa naha yeneli mabapa. Teñi ko, akopana ni Lipaki za Jehova. Bo Jean batalusa kuli: “Neniitutile kuli batu baba mwa bulapeli bwa niti habaikenyangi mwa litaba za lipolitiki mi habasika aluhana. Kono balatana.” Bazwelapili kutalusa kuli: “Nenibata kuitusisa bupilo bwaka kulwanela naha yaluna. Kono hamulaho wa kuituta niti ya mwa Bibele, naikatulela  kuneela bupilo bwaka ku Jehova.” Bo Jean nebacincize luli. Ka nako ya cwale, habasa lwanisanga batu ba lisimuluho lisili kono batalusezanga batu kaufela niti ya mwa Bibele yeswalisanisa batu. Lwakona kusepa Linzwi la Mulimu bakeñisa kuli kelezo yende ye mwateñi itusa batu ba lisimuluho zeshutana-shutana kueza licinceho zende mwa bupilo.

16. Ki kabakalañi hakuli kwa butokwa kusepa hahulu Linzwi la Mulimu?

¹⁶ Miinelo mwa lifasi le hainze izwelapili kutotobela, kukona kulubela taata kusepa Linzwi la Mulimu. Batu bakona kutahisa kuli lukakanye ka za haiba litaba za mwa Bibele ki za niti kamba kuli Jehova uitusisa mutanga yasepahala kuli aetelele batanga bahae kacenu. Kono haiba luba ni buikolwiso bwa kuli litaba zelibulela Linzwi la Jehova kamita ki za niti, lukahanyeza lika zeo zekona kufokolisa tumelo yaluna. ‘Lukaikatulela kumamela litaelo [za Jehova] ka nako kaufela, kuisa kwa mafelelezo.’ (Samu 119:112) Haluna “kuswaba” kutaluseza babañwi kelezo yende ya mwa Bibele ni kubasusueza kuisebelisa mwa bupilo bwabona. (Samu 119:46) Mi lukakona kutiyela nihaiba miinelo yetaata hahulu, hamohocwalo ni nyandiso, “ka pilu-telele ni tabo.”—Makolo. 1:11; Samu 119:143, 157.

17. Liñolo laluna la silimo lika lutusa cwañi?

¹⁷ Luitumela hahulu ku Jehova kuli ulupatululezi niti! Niti yeo ilutusa kusaikalelwa, ili kulutusa kuziba zelupilela ni kulutusa kueza likatulo zende mwa lifasi lelialuhani, ili mo bumaswe buzwelapili kuekezeha. Ilutusa kuba ni sepo ya lika zende za kwapili mwatasaa puso ya Mubuso wa Mulimu. Haike liñolo laluna la silimo sa 2023 lilutuse kuba ni buikolwiso bobutuna bwa kuli Linzwi la Mulimu—kaufelaa lona ki niti!—Samu 119:160.