1. Ki lika mañi zekona kuezahala haiba batu baba ni moya wa kukangisana ni babañwi?

BATU babañata mwa lifasi kacenu banani moya wa buitati ni wa kukangisana ni babañwi. Ka mutala, mutu wa lipisinisi ukona nihaiba kuitusisa linzila zemaswe zeutwisa ba lipisinisi babañwi butuku kuli akondise mwa pisinisi yahae. Mwa papali, mubapali ukona kuholofaza mubapali yomuñwi wa sikwata sesiñwi kabomu ilikuli sikwata sali ku sona siwine papali yeo. Mwanaa sikolo yañola tatubo ukona kukopisa ilikuli afumane linepo zende mi aamuhelwe kwa yunivesiti yeñwi yetumile. Ka kuba Bakreste, lwaziba kuli mikwa yeo ifosahalile; ki yeñwi ya “misebezi ya nama.” (Magal. 5:19-21) Kono kana mwa puteho kunani batanga ba Jehova babashamiliketa moya wa kangisano basalemuhi? Luswanela kunyakisisa puzo ya butokwa yeo kakuli haiba luba ni moya wa kukangisana ni babañwi, mwa puteho hakuna kuba ni swalisano.

2. Lukanyakisisañi mwa taba ye?

² Mwa taba ye, lukanyakisisa mikwa yelutokwa kuambuka kuli lusike lwashamiliketa moya wa kangisano mwa puteho. Hape lukanyakisisa mitala ya baana ni basali babasepahala bababulezwi mwa Bibele bane baambukile moya wa kukangisana ni babañwi. Pili, halunyakisiseñi libaka halusebeleza Jehova.

3. Ki lipuzo mañi zeluswanela kuipuza?

³ Ka nako ni nako, neikaba hande kunyakisisa libaka halusebeleza Jehova. Lukona kuipuza kuli: ‘Kana niikutwanga hande  hanilemuha kuli nieza hande kufita babañwi? Kana nisebezanga ka taata bakeñisa kuli nibata kufita babañwi kaufela kamba mwendi nibata kufita muzwale kamba kaizeli yomuñwi? Kamba kana nisebezanga ka taata kuli nitabise Jehova?’ Ki kabakalañi haluswanela kuipuza lipuzo zeo? Mulemuhe zelibulela Linzwi la Mulimu.

4. Ki kabakalañi haluswanela kuambuka moya wa kuibapanya ku babañwi sina mokuboniselizwe kwa Magalata 6:3, 4?

⁴ Bibele ilususueza kuambuka moya wa kuibapanya ku babañwi. (Mubale Magalata 6:3, 4.) Kabakalañi? Libaka leliñwi kikuli, haiba lunahana kuli lueza hande kufita muzwale waluna, lwakona kukala kuba ni buikuhumuso. Kono hape haiba luibapanya ku babañwi ni kulemuha kuli baeza hande kulufita, lwakona kuzwafa. Mutu yanani mubonelo ocwalo, hanahani hande. (Maro. 12:3) Kaizeli yabizwa Katerina, * yapila kwa Greece, naabulezi kuli: “Neniipapanyanga kwa likaizeli babañwi bababuheha, bane baeza hande mwa bukombwa, ni bane banani buikoneli bwa kuba ni balikani. Hane nilemuhile kuli hakuna ku bona yene nifita, nazwafa hahulu.” Luswanela kuhupula kuli Jehova naasika luhohela ku yena kabakala kuli lwabuheha, lunani buikoneli bwa kutalusa hande litaba, kamba lutumile, kono libaka lene litahisize kuli aeze cwalo kikuli lwamulata mi lubata kuteeleza ku Mwanaa hae.—Joa. 6:44; 1 Makor. 1:26-31.

5. Muitutañi kwa mutala wa muzwale yabizwa Hyun?

⁵ Puzo yeñwi yeluswanela kuipuza ki ye: ‘Kana nizibahala kuba mutu yalata kupilisana ka kozo ni babañwi kamba kana hañata nafapahananga ni babañwi?’ Halunyakisiseñi mutala wa muzwale yabizwa Hyun, yapila kwa South Korea. Nako yeñwi, naanga kuli mizwale babañwi bane banani buikalabelo mwa puteho nebalika kuiponahalisa kuli bamufita. Utalusa kuli: “Nenisa bulelangi litaba zende ka za mizwale ba, mi hañata nenisa lumelelanangi ni zene babulela.” Ki lika mañi zenezwile mwateñi? Muzwale yo utalusa kuli: “Moya one nibonisa neutahisize kuli kusike kwaba ni swalisano mwa puteho.” Balikani ba bo Hyun babañwi neba batusize kulemuha butata bone banani bona. Bo Hyun nebaezize licinceho mwa bupilo bwabona, mi bazwelapili kusebeza sina baana-bahulu babaeza hande. Haiba lulemuha kuli zelueza halitahisi kozo kono lishamiliketa moya wa kangisano mwa puteho, luswanela kueza licinceho kapili-pili.

6. Ka kuya ka Magalata 5:26, ki mikwa yecwañi yekona kutahisa kuli lube ni moya wa kukangisana ni babañwi?

⁶ Mubale Magalata 5:26. Ki mikwa yecwañi yekona kutahisa kuli lube ni moya wa kukangisana ni babañwi? Omuñwi wa mikwa yeo ki kuinuneka. Mutu yainuneka unani buikuhumuso ni buitati. Mukwa omuñwi ki muna. Mutu yanani muna haabati feela kuba ni lika zanani zona mutu yomuñwi kono hape ubata kumuamuha zona. Kacwalo, mutu yashwela yomuñwi muna unani sitoyo. Kaniti, luswanela kueza molukonela kaufela kuambuka mikwa yemaswe yeo!

7. Ki mutala mañi olutusa kulemuha libaka haluswanela kuambuka mukwa omaswe wa kuinuneka ni kuba ni muna?

⁷ Mukwa omaswe wa kuinuneka ni kuba ni muna ukona kubapanywa kwa butwa bobuca misumo ya ndu. Ndu yeo niha ikona kubonahala hande, yakona kuwa haiba misumo yayona iciwa ki butwa. Ka mukwa oswana, mutu ukona kusebeleza Jehova ka nako yetelele. Kono haiba akala kuinuneka ni kuba ni muna, ukasitatala. (Liprov. 16:18) Ukatuhela kusebeleza Jehova mi ukaikutwisa butuku ni kuutwisa babañwi butuku. Kono luswanela kuezañi  kuli luambuke mukwa wa kuinuneka ni kuba ni muna?

8. Ki lika mañi zeluswanela kueza kuli luambuke mukwa wa kuinuneka?

⁸ Kuli luambuke mukwa wa kuinuneka, luswanela kuhupula kelezo yanaafile muapositola Paulusi kwa Bakreste ba kwa Filipi, hanaaize: “Musike mwaeza sesiñwi ka likañi kamba ka kuinuneka, kono ka kuba ni buikokobezo muunge babañwi kuli bamifita.” (Mafil. 2:3) Haiba luunga babañwi kuli balufita, haluna kukangisana ni batu babanani buikoneli bobutuna kulufita. Kono lukataba ni bona. Lukaeza cwalo sihulu haiba baitusisa buikoneli bwabona kuli basebeleze Jehova ni kumulumbeka. Mi mizwale ni likaizeli baluna babanani buikoneli haiba basebelisa kelezo yanaafile Paulusi yeo, bakalemuha kuli ni luna lunani tulemeno totunde. Haiba kaufelaa luna lueza cwalo, lukatusa kuli kube ni kozo ni swalisano mwa puteho.

9. Ki lika mañi zekona kulutusa kuli lusike lwashwela mizwale ni likaizeli baluna muna?

⁹ Kuli lusike lwashwela mizwale ni likaizeli baluna muna, luswanela kulemuha kuli kunani lika zeñwi zelusa koni kueza hande. Haiba lunani buishuwo, haluna kubata kubonisa kuli lunani buikoneli kamba lwaziba lika kufita batu babañwi kaufela. Kono lukabata kuituta ku babañwi babanani buikoneli kulufita. Ka mutala, luungeñi kuli muzwale yomuñwi ufanga lingambolo za nyangela zende. Lwakona kumukupa kuli alutuse kuziba mwaitukiselezanga lingambolo zahae. Kamba mwendi kaizeli yomuñwi ki muapehi yomunde, lwakona kumukupa kuli alutaluseze zekona kulutusa kuba baapehi babande ni luna. Mi haiba muzwale wa mukulwani kumubela taata kuba ni balikani, wakona kukupa mutu yomuñwi yanani buikoneli bwa kuba ni balikani kuli amutuse kuziba mwakona kufumanela balikani. Haiba lueza cwalo, haluna kushwela babañwi muna kono lukaekeza kwa buikoneli bwaluna.

10. Ki butata mañi bwanaakopani ni bona Gidioni?

¹⁰ Halunyakisiseñi zeneezahezi mwahalaa Gidioni, yanaasimuluha mwa lusika lwa Manase,  ni batu bane basimuluha mwa lusika lwa Efraimi. Ka tuso ya Jehova, Gidioni ni baana ba 300 banaali ni bona nebakonile kutula lila zabona zeñata, ili nto yenekona kutahisa kuli baikuhumuse hahulu. Baana ba Efraimi bayo katanyeza Gidioni, nesi kuli nebabata kumubabaza, kono nebabata kuomana ni yena. Kubonahala kuli nebanyemisizwe ki taba ya kuli Gidioni naasika bakupa kuto mutusa hakalisa kulwanisa lila za Mulimu. Nebaiyakatwa hahulu za kuli lusika lwabona lukutekiwe kuli mane nebapalezwi kulemuha nto ya butokwa yanaaezize Gidioni, ili kulumbekisa libizo la Jehova ni kusileleza batu bahae.—Baat. 8:1.

11. Gidioni naaezizeñi hanaaomaniswa ki baana ba Efraimi?

¹¹ Ka buikokobezo, Gidioni naataluselize baana ba Efraimi bao kuli: “Ki nto mañi yeniezize yekona kubapanyiwa kuze muezize mina?” Hasamulaho, abataluseza taba yeñwi yenebonisa mwanaa bafuyaulezi Jehova. Hasaabulezi cwalo, baana bao “baombala.” (Baat. 8:2, 3) Gidioni naaikokobelize ilikuli atuse kuli kube ni kozo mwahalaa batu ba Mulimu.

12. Luitutañi kwa mutala wa baana ba Efraimi ni wa Gidioni?

¹² Luitutañi kwa taba yeo? Kwa baana ba Efraimi, luituta kuli haluswaneli kuiyakatwa hahulu za kuipatela libubo kufita kukuteka Jehova. Litoho za mabasi ni baana-bahulu bakona kuituta kwa mutala wa Gidioni. Haiba mutu yomuñwi unyemisizwe ki nto yeñwi yeluezize, luswanela kulika kumuutwisisa. Hape lwakona kumubabaza kabakala nto yeñwi yende yaezize. Kuli lueze cwalo, lutokwa kuba ni buikokobezo, sihulu haiba mubonelo wa mutu yo ki ona ofosahalile. Kono ki kwa butokwa hahulu kupilisana hande ni mizwale ni likaizeli baluna kufita kubonisa kuli mubonelo waluna ki ona olukile.

13. Ki butata mañi bwanaakopani ni bona Anna, mi naabutulile cwañi?

¹³ Hape halunyakisiseñi mutala wa Anna. Naanyezwi ku muuna wa Mulivi yabizwa Elikana, ili yanaa mulata hahulu. Kono Elikana naanyezi musali yomuñwi wa libizo la Penina. Elikana naalata hahulu Anna kufita Penina; nihakulicwalo, “Penina naanani bana, kono Anna yena naasina bana.” Kabakaleo, Penina azwelapili kusheununa Anna “ilikuli amufilikanye.” Anna naaikutwile cwañi? Naafilikani hahulu! Mane “naalilanga, asaci lico.” (1 Sam. 1:2, 6, 7) Niteñi, Bibele haibonisi kuli Anna naakutisezanga Penina misuha. Kono naataluselize Jehova mwanaaikutwela kaufela mi naanani buikolwiso bwa kuli naaka mutusa. Kana Penina naatuhezi kusheununa Anna? Bibele haibuleli sesiñwi ka za taba yeo. Kono seluziba kikuli, Anna naazwezipili kuba ni tabo. Bibele ibulela kuli: “Maswabi afela mwa pata yahae.”—1 Sam. 1:10, 18.

14. Luitutañi kwa mutala wa Anna?

 ¹⁴ Luitutañi kwa mutala wa Anna? Haiba mutu ubata kukangisana ni mina, muhupule kuli ki mina babanani maata a kuziba muhato omuka nga. Hamutokwi kumulikanyisa ka kukangisana ni yena. Musike mwamukutiseza bumaswe, kono mupilisane ka kozo ni yena. (Maro. 12:17-21) Niha sike acinca, mukazwelapili kuba ni kozo ya mwa munahano.

15. Apolosi ni Paulusi nebaswana cwañi?

¹⁵ Mi halunyakisiseñi zelukona kuituta kwa mutala wa mulutiwa Apolosi ni wa muapositola Paulusi. Sibeli sabona nebaziba hande Mañolo. Nebatumile mi nebali baluti babande. Mi sibeli sabona nebatusize batu babañata kuba balutiwa. Kono hakuna ku bona yanaashwela yomuñwi muna.

16. Apolosi naali mutu yacwañi?

¹⁶ Apolosi ‘naapepezwi mwa Alexandria,’ ili muleneñi one utumile hahulu mwa linako za baapositola kone bayanga batu kuyo ituta. Kubonahala kuli naali mubuleli yomunde, mi “naaziba hahulu Mañolo.” (Lik. 18:24) Apolosi hanaaile kwa Korinte, mizwale ni likaizeli babañwi mwa puteho nebakalile kumutabela hahulu kufita mizwale babañwi, kukopanyeleza cwalo ni Paulusi. (1 Makor. 1:12, 13) Kana Apolosi ki yena yanaafuzelelize moya wo? Kutokwa nihanyinyani. Mane hase kufitile nako kuzwa Apolosi fazwela kwa Korinte, Paulusi naamukupile kukutela kwateñi. (1 Makor. 16:12) Paulusi naasike amukupa kueza cwalo kambe Apolosi naaaluhanya puteho. Kaniti luli, Apolosi naaitusisize hande buikoneli bwahae ka kukutaza taba yende ni kutiisa mizwale bahae. Hape lunani buikolwiso bwa kuli Apolosi naali mutu yaikokobeza. Ka mutala, Bibele haibonisi kuli Apolosi naasitatalile Akila ni Prisila hane “[bamutaluselize] nzila ya Mulimu ka kunepahala kufita mwanaazibela.”—Lik. 18:24-28.

17. Paulusi naatusize cwañi kuli kube ni kozo mwa puteho?

 ¹⁷ Muapositola Paulusi naaziba ka za musebezi omunde wanaaezize Apolosi. Kono Paulusi naasika bilaezwa ki taba ya kuli batu nebaka nahana kuli Apolosi naaeza lika zeñata kumufita. Kelezo yanaañolezi puteho ya Korinte Paulusi ilutusa kulemuha kuli naali mutu yaikokobeza, yaishuwa, ni yanani kutwisiso. Batu babañwi mwa puteho hane babulezi kuli: “Na ni wa Paulusi,” naasika tabiswa ki taba yeo kono naafile tumbo kaufela ku Jehova Mulimu ni Jesu Kreste.—1 Makor. 3:3-6.

18. Luitutañi kwa mutala wa Apolosi ni Paulusi, sina mokuboniselizwe kwa 1 Makorinte 4:6, 7?

¹⁸ Luitutañi kwa mutala wa Apolosi ni Paulusi? Lukona kueza zeñata mwa sebelezo yaluna ku Jehova ni kutusa batu babañata kueza zwelopili ni kukolobezwa. Kono lwaziba kuli Jehova ki yena feela yalutusa kukondisa mwa musebezi wo. Luituta tuto yeñwi hape kwa mutala wa Apolosi ni Paulusi—haiba lunani buikalabelo bobuñata mwa puteho, luswanela kueza molukonela kaufela kutusa kuli kube ni kozo mwa puteho. Lwaitebuha hahulu kuli mizwale babaketilwe batusanga kuli kube ni kozo ni swalisano mwa puteho ka kufa kelezo yetomile fa Linzwi la Mulimu, ni kutusa baputehi kulikanyisa Kreste Jesu, yena mutala waluna omunde, mwa sibaka sa kuisa mamelelo ku bona!—Mubale 1 Makorinte 4:6, 7.

19. Ki lika mañi zakona kueza mañi ni mañi mwa puteho? (Mubone ni mbokisi yeli, “ Muambuke Kushamiliketa Moya wa Kangisano.”)

¹⁹ Mañi ni mañi waluna unani buikoneli bwafilwe ki Mulimu. Luswanela kuitusisa mpo yeo “kusebelezana.” (1 Pit. 4:10) Lukona kuikutwa kuli zelueza haki za butokwa. Kono muhupule kuli lika zenyinyani zelueza litusa kuli kube ni swalisano mwa puteho sina feela bwanda ni bwanda bobulukilwe habukona kungungahanya hamoho lisila. Haike lueze molukonela kaufela kufelisa moya wa kukangisana ni babañwi olukona kuba ni ona. Luikatulele kueza molukonela kaufela kutusa kuli kube ni kozo ni swalisano mwa puteho.—Maef. 4:3.