1. Ki kabakalañi hakuli kwa butokwa kuitukiseza likozi?

 KUITUKISEZA kwakona kulupilisa. Ka mutala, hakuba ni kozi, batu babaitukiselize yona bakona kupunyuha ni kutusa babañwi. Kopano yeñwi ya kwa Europe yebona za kutusa babaziyelehile italusa kuli: “Kuitukiseza hande kukona kutusa batu kupunyuha kozi.”

2. Ki kabakalañi haluswanela kuitukiseza ñalelwa yetuna? (Mateu 24:44)

² “Ñalelwa yetuna” ika kalisa ka sipundumukela. (Mat. 24:21) Ka kushutana ni likozi zeñwi zeñata, ñalelwa yetuna yona haina kupatisa batu kaufela. Ibato ba lilimo ze 2,000 kwamulaho, Jesu naataluselize balateleli bahae kuli baitukiseze lizazi leo. (Mubale Mateu 24:44.) Haiba luitukiselize, kuka lubela bunolo kutiyela nako yetaata yeo ni kutusa babañwi kueza nto yeswana.—Luka 21:36.

3. Kuba ni buitiiso, mukekecima, ni lilato kukona kulutusa cwañi kuitukiseza ñalelwa yetuna?

³ Halunyakisiseñi tulemeno totulaalu totukona kulutusa kuitukiseza ñalelwa yetuna. Lukaeza cwañi haiba lutalusezwa kukutaza lushango lolutaata lwa katulo mi batu babasa lumeli balulwanisa? (Sin. 16:21) Lukatokwa kuitiisa kuli luutwe Jehova, ni kusepa kuli uka lusileleza. Lukaeza cwañi haiba mizwale baluna balatehelwa ki zeñwi za lika zabona za kwa mubili kamba kaufelaa zona? (Hab. 3:17, 18) Lukatokwa kuba ni mukekecima kuli lubatuse. Lukaeza cwañi haiba lukupiwa kupila mwa sibaka silisiñwi ni mizwale ni likaizeli babañata ka nakonyana kabakala kulwaniswa ki linaha zeswalisani hamoho? (Ezek. 38:10-12) Lukatokwa kubalata hahulu kuli lutiyele nako yetaata yeo.

4. Bibele ibonisa cwañi kuli luswanela kuzwelapili kuitiisa, kuba ni mukekecima, ni lilato?

 ⁴ Linzwi la Mulimu lilususueza kuzwelapili kuba ni buitiiso, mukekecima, ni lilato. Luka 21:19 ili: “Ka kuitiisa kwamina mukapilisa bupilo bwamina.” Makolose 3:12 ili: “Muapale . . . mukekecima.” Mi 1 Matesalonika 4:9, 10 ili: “Mina kasibili mulutiwa ki Mulimu kuli mulatane. . . . Kono lwamieleza mizwale, kuli muzwelepili kueza cwalo ka kutala.” Litimana zeo kaufela neliñolezwi balutiwa bane baitiisa, kubonisa mukekecima, ni lilato. Niteñi, nebaswanela kuzwelapili kubonisa tulemeno to. Ni luna luswanela kueza nto yeswana. Kuli lutusiwe, lukanyakisisa mo Bakreste ba kwa makalelo nebaboniselize tulemeno to. Hasamulaho, lukanyakisisa molukona kulikanyiseza balutiwa bao kuli lube babaitukiselize ñalelwa yetuna.

5. Ki lika mañi zenetusize Bakreste ba kwa makalelo kutiyela miinelo yetaata yene bakopana ni yona?

⁵ Bakreste ba kwa makalelo nebatokwa kuitiisa. (Maheb. 10:36) Kwandaa kukopana feela ni butaata bone bakopana ni bona batu kaufela, hape nebakopana ni miinelo yemiñwi yetaata. Buñata bwa bona nebasika nyandiswa feela ki baeteleli ba bulapeli bwa Sijuda ni babusi ba Maroma, kono hape nebanyandisizwe ki ba lubasi lwabona. (Mat. 10:21) Mi mwa puteho, fokuñwi nebanani kueza ka taata kuli basike bakukuezwa ki bakwenuheli ni lituto zabona za buhata zenekauhanya batu. (Lik. 20:29, 30) Niteñi, Bakreste bao nebazwezipili kuitiisa. (Sin. 2:3) Ka mukwa ufi? Nebanahanisisize mitala ya batu bababulezwi mwa Bibele bane baitiisize, babacwale ka Jobo. (Jak. 5:10, 11) Nebalapezi ku Mulimu kuli abafe maata. (Lik. 4:29-31) Mi nebazwezipili kuhupula kuli Jehova naaka bafuyaula hane bakaitiisa.—Lik. 5:41.

6. Muitutañi ku zene baezize bo Merita kuli batiyele twaniso?

⁶ Ni luna lukaitiisa haiba kamita lubala ni kunahanisisa mitala ya batu bane baitiisize bababulezwi mwa Linzwi la Mulimu ni mwa lihatiso zaluna. Kueza cwalo, nekutusize kaizeli yabizwa Merita wa kwa Albania, kuzwelapili kuitiisa hanaalwaniswa hahulu ki ba lubasi lwahae. Utalusa kuli: “Nenisusuelizwe hahulu hane nibalile likande la mwa Bibele la Jobo. Kusina taba kuli naanyandile hahulu mi naasazibi yanaa mutahiseza manyando ao, naabulezi kuli: ‘Hanina kutuhela kusepahala kufitela nishwa!’ (Jobo 27:5) Neninahanile mo miliko yanaakopani ni yona Jobo neishutanela kwahule ni yene nikopana ni yona. Ka kushutana ni yena, na neniziba yanaa nitahiseza miliko yeo.”

7. Nihaikaba kuli halukopani ni butata bobutuna ka nako ya cwale, ki lika mañi zeluswanela kueza?

⁷ Hape lukazwelapili kuitiisa haiba lulapela ku Jehova kamita ni kumutaluseza lika kaufela zelubilaeza. (Mafil. 4:6; 1 Mates. 5:17) Mwendi hamukopani ni muinelo otaata ka nako ya cwale. Nihakulicwalo, kana mwakupanga Jehova kuli amietelele nako kaufela hamufilikani, kamba hamusa zibi za kueza? Haiba kamita mwalapelanga ku Mulimu waluna kuli amituse hamukopana ni butata ka nako ya cwale, hamuna kuzina-zina kukupa tuso yahae hamuka kopana ni butata bobutuna kwapili. Hape mukakolwa kuli waziba luli zemutokwa ni fomulitokwela.—Samu 27:1, 3.

8. Mutala wa bo Mira ubonisa cwañi kuli kutiyela miliko ka nako ya cwale kwakona kulutusa kutiyela miliko yeluka kopana ni yona kwapili? (Jakobo 1:2-4) (Mubone ni siswaniso.)

⁸ Haiba lutiyela miinelo yetaata yelukopana ni yona cwale, kuka lubela bunolo kuitiisa haluka kopana ni ñalelwa yetuna kwapili. (Maro. 5:3) Ki kabakalañi halubulela cwalo? Mizwale babañata balemuhile kuli nako kaufela haba itiisa tumelo yabona hailikiwa, kubatusanga kuitiisa habakopana ni miinelo yemiñwi yetaata. Kuitiisa neku batusize kuba ni tumelo yetiile ku Jehova ya kuli wakona kubatusa ka  nako ifi kamba ifi. Kuba ni tumelo neku batusize kutiyela muliko omuñwi one bakopani ni ona. (Mubale Jakobo 1:2-4.) Kaizeli yabizwa Mira yasebeza sina paina kwa Albania, ulemuhile kuli bakeñisa kuli naaitiisize kwamulaho, uzwelapili kuitiisa ni ka nako ya cwale hakopana ni miinelo yetaata. Utalusa kuli fokuñwi uikutwanga kuli ki yena feela yakopana ni miinelo yetaata yemiñata. Kono cwale hahupulanga mwamutuselize Jehova mwa lilimo ze 20 zefelile, uipulelisanga kuli: ‘Zwelapili kusepahala. Usike watuhela kusebeleza Jehova ka nako ya cwale hamulaho wa kukutusa kutiyela miinelo yetaata yemiñata.’ Ni mina mwakona kunahanisisa mwa mituselize Jehova kuitiisa. Mukolwe kuli walemuhanga nako kaufela hamutiyela muliko mi uka mifa mupuzo. (Mat. 5:10-12) Mi ñalelwa yetuna haika kalisa, muka itiisa ni kuikatulela kuzwelapili kuitiisa.

9. Bakreste ba mwa puteho ya mwa Antioke kwa Siria nebabonisize cwañi mukekecima?

⁹ Halunyakisiseñi zeneezahezi Bakreste ba mwa Judea hane baambekilwe ki lukupwe lolutuna. Kusina kukakanya, Bakreste ba mwa puteho ya Antioke kwa Siria hane bautwile za lukupwe lo, nebashwezi makeke mizwale babona ba mwa Judea. Kono cwale babonisa mukekecima ka kuunga muhato wa kutusa mizwale ni likaizeli babona. “Balela kulumela mizwale babapila mwa Judea lituso, kulikana ni mwanaakonela yomuñwi ni yomuñwi wabona.” (Lik. 11:27-30) Nihaike kuli mizwale bane baamilwe ki lukupwe lo nebapila kwa sibaka sa kwahule hahulu, Bakreste ba mwa Antioke nebaikatulezi kubatusa.—1 Joa. 3:17, 18.

10. Lukona kubonisa cwañi mukekecima kwa mizwale baluna babatahezwi ki kozi? (Mubone ni siswaniso.)

¹⁰ Ni luna kacenu lwakona kubonisa mukekecima halutalusezwa kuli mizwale ni likaizeli baluna batahezwi ki kozi. Luunganga muhato kapili inge cwalo ka kukupa baana-bahulu kuli balutaluseze molukona kutuseza, ka kufa linubu zetusa mwa musebezi wa mwa lifasi kaufela, kamba ka kulapelela babaamilwe ki kozi yeo. b (Liprov. 17:17) Ka mutala, mwa 2020, nekutomilwe Tutengo Totutalima Babatahezwi ki Likozi totufitelela 950 mwa lifasi kaufela kuli bane baamilwe ki butuku bobuyambukela bwa COVID-19 bakone kutusiwa. Lwaitumela luli kwa mizwale ni likaizeli babasebelisana ni tutengo to. Kabakala mukekecima kwa mizwale ni likaizeli babona, neba baiselize lituso zene batokwa, kubatusa kuzwelapili kusebeleza Jehova, mi mwa miinelo yemiñwi, nebalukisize kamba kubayahela sinca mandu ni libaka za kulapelela.—Mubapanye 2 Makorinte 8:1-4.

11. Lukutekehisa cwañi Ndataa luna ya kwa lihalimu halubonisa mukekecima?

¹¹ Halubonisa mukekecima kwa mizwale baluna hamulaho wa kozi, batu babañwi balemuhanga buitomboli bolueza. Ka mutala, mwa 2019, Ñuli ya Dorian neisinyize Ndu ya Mubuso kwa Bahamas. Mizwale baluna hane bayaha sinca Ndu ya Mubuso, nebakupile muyahi yasi Paki kuli abataluseze masheleñi anaatokwa kuli aeze misebezi yemiñwi. Naabataluselize kuli: “Nika mifa . . . lisebeliso, batu babaka eza musebezi ni zebaka tokwa mi hamutokwi kunilifa sesiñwi. . . . Nibata feela kutusa kopano yamina. Nisusuelizwe hahulu kubona momuiseza pilu balikani bamina.” Batu babañata mwa lifasi habazibi Jehova. Kono buñata bwabona babonanga zebaeza Lipaki za Jehova kuli batuse babañwi. Kwatabisa luli kuziba kuli mukekecima olubonisa wakona kutusa batu kusutelela ku Jehova, yena yanani “sishemo sesituna.”—Maef. 2:4.

12. Kubonisa mukekecima ka nako ya cwale kukona kulutusa cwañi kuitukiseza ñalelwa yetuna? (Sinulo 13:16, 17)

 ¹² Ki kabakalañi haluka tokwa kubonisa mukekecima ka nako ya ñalelwa yetuna? Bibele ibonisa kuli babaka hana kuyemela mibuso ya batu bakakopana ni butata ka nako ya cwale ni ka nako ya ñalelwa yetuna. (Mubale Sinulo 13:16, 17.) Mwendi mizwale ni likaizeli baluna bakatokwa kutusiwa kuli bafumane lika zebatokwa. Lubata kuli Mulenaa luna, yena Kreste Jesu, hakataha kuto atula batu, ato lufumana inze lubonisa mukekecima ni kulumema kuli ‘luyole Mubuso.’—Mat. 25:34-40.

13. Sina mokuboniselizwe kwa Maroma 15:7, ki lika mañi zenetusize Bakreste ba kwa makalelo kulatana hahulu?

¹³ Bakreste ba kwa makalelo nebazibahala ka kubonisa babañwi lilato. Kono kana nekuba bezi bunolo kueza cwalo? Halunyakisiseñi batu babashutana-shutana bane baswalisana ni puteho ya mwa Roma. Babañwi neli Majuda, bane balutilwe kumamela Mulao wa Mushe kuzwa kwa bwanana, kono babañwi bona nebazwa mwa macaba asili mi lizo zabona nelishutana hahulu ni za Majuda. Kubonahala kuli Bakreste babañwi neli batanga, babañwi nesi batanga mi mwendi babañwi mane nebanani batanga. Bakreste bao nebakonile cwañi kuzwelapili kulatana kusina taba kuli nebashutana? Muapositola Paulusi naabasusuelize kuli ‘baamuhelane.’ (Mubale Maroma 15:7.) Naatalusañi? Linzwi lelitolokilwe kuli ‘kuamuhela’ litalusa kuamuhela mutu yomuñwi ka sishemo kamba kubonisa moya wa kuamuhela baenyi, inge cwalo kuamuhela mutu yomuñwi mwa ndu yaluna, kamba kuli abe yomuñwi wa balikani baluna. Ka mutala, Paulusi naataluselize Filemoni mwanaaswanela kuamuhelela mutanga hae Onesimo yanaatobile, naaize: “Umuamuhele hande.” (Fil. 17) Mi Prisila ni Akila nebaamuhezi Apolosi, yanaaziba litaba zenyinyani feela ka za bulapeli bwa Sikreste habapanyiwa ku bona, ka ‘kumuunga.’ (Lik. 18:26) Bakreste bao nebasika lumeleza shutano yeneli mwahalaa bona kuba kauhanya kono nebazwezipili kuamuhelana.

14. Bo Anna ni bakubona nebabonisize cwañi lilato?

¹⁴ Ni luna lwakona kubonisa lilato kwa mizwale ni likaizeli baluna ka kubaamuhela kuli babe balikani baluna. Haiba lueza cwalo, ni bona baka lubonisa lilato. (2 Makor. 6:11-13) Halunyakisiseñi zeneezahezi ku bo Anna ni bakubona. Nakonyana kuzwa fobakupelwa kuyo sebeza sina balumiwa kwa Wiko wa Africa, butuku bobuyambukela bwa COVID-19 bwakalisa. Neli babanca mwa sibaka seo, mi nekusa konahali kukopanela kwa Ndu ya Mubuso ni mizwale ni likaizeli babona. Bo mutu ni musalaa hae bao nebakona kubonisa cwañi lilato kwa mizwale babona? Neba itusisize progilamu yenekonahalisa bona ni mizwale ni likaizeli babona kubonana mi babataluseza kuli nebabata hahulu kubaziba hande. Mizwale ni likaizeli babona nebasusuelizwe mi bakala kuba lizezanga foni ni kubalumela tushango kamita. Ki kabakalañi bo Anna ni bakubona hane baikatalize kuziba hande mizwale ni likaizeli babona? Bo Anna batalusa kuli: “Hanina kulibala mizwale ni likaizeli bane babonisize lilato ku na ni lubasi lwaka mwa linako zende ni zetaata, mi mutala wabona unisusuelize kuli ni na nibonisange lilato.”

15. Muitutañi kwa mutala wa bo Vanessa ka za kulata mizwale ni likaizeli baluna kaufela? (Mubone ni siswaniso.)

¹⁵ Buñata bwaluna luswalisana ni liputeho mokunani mizwale ni likaizeli ba lisimuluho zeshutana-shutana ni babanani butu bobushutana-shutana. Lwakona kubalata hahulu haiba luisa pilu kwa tulemeno twabona totunde. Kaizeli yabizwa Vanessa yasebeleza kwa New Zealand, neku mubelanga taata kuswalisana ni batu babañwi mwa puteho.  Kono mwa sibaka sa kutokolomoha bane banani mikwa yanaasa tabeli , kaizeli yo aikatulela kutandanga nako yeñata ni bona. Kueza cwalo neku mutusize kulemuha libaka Jehova hanaalata batu bao. Utalusa kuli: “Kuzwa feela fobaketelwa bakuluna kusebeza sina muokameli wa mupotoloho, luswalisana ni mizwale ni likaizeli babañata babanani butu bobushutana, mi kunibelanga hahulu bunolo kuswalisana ni bona. Cwale senilata mizwale ni likaizeli babashutana-shutana. Kusina kukakanya, Jehova ni yena walata mizwale ni likaizeli babashutana-shutana kakuli mane ki yena yabahohezi ku yena.” Haiba luunga batu sina mwabaangela Jehova, lubonisa kuli lwabalata.—2 Makor. 8:24.

16. Ki kabakalañi haluka tokwa kulata hahulu mizwale baluna ka nako ya ñalelwa yetuna? (Mubone ni siswaniso.)

¹⁶ Lukatokwa kulata hahulu mizwale baluna ka nako ya ñalelwa yetuna. Jehova uka lusileleza cwañi ñalelwa yeo haika kalisa? Halunyakisiseñi taelo yanaafile Jehova kwa batu bahae muleneñi wa Babilona wa kwaikale hane utaselizwe, naaize: “Mina sicaba saka, mukene mwa mizuzu yamina ya mwahali, mi hamukena, mukwale likwalo zamina. Muipate ka nakonyana kufitela buhali bufela.” (Isa. 26:20) Kubonahala kuli manzwi ao akona kulutusa ni luna haluka kopana ni ñalelwa yetuna. ‘Mizuzu ya mwahali’ ikona kutalusa liputeho zaluna. Ka nako ya ñalelwa yetuna, Jehova ulusepisa kuli uka lusileleza ibile feela luzwelapili kumusebeleza hamoho ni mizwale ni likaizeli baluna. Ka mukwa ocwalo, luswanela kueza molukonela kaufela kulata hahulu mizwale ni likaizeli baluna ka nako ya cwale isiñi feela kutuhelela bufokoli bwabona. Kueza cwalo kukona kutahisa kuli lupunyuhe.

17. Haiba luitukiseza ka nako ya cwale, ki lika mañi zeluka kona kueza ka nako ya ñalelwa yetuna?

¹⁷ Fa “Lizazi la Jehova lelituna” batu kaufela bakakopana ni miinelo yetaata. (Zef. 1:14, 15) Batu ba Jehova ni bona bakakopana ni miinelo yetaata. Kono haiba luitukiseza ka nako ya cwale, haluna kuikalelwa ka nako yeo mi lukatusa babañwi. Lukatiyela miinelo yetaata kaufela yeluka kopana ni yona. Mizwale baluna habaka kopana ni miinelo yetaata, lukaeza molukonela kaufela kubatusa ka kubabonisa mukekecima ni kubafa zebatokwa. Mi lukaswalisana hahulu ni mizwale ni likaizeli baluna bolulata hahulu. Mi Jehova uka lufuyaula ka kulufa bupilo bobusa feli mwa lifasi lelinca, ili mo likozi ni manyando halisana kuhupulwa.—Isa. 65:17.