KUZWA feela kwamulaho, Maisilaele nebalifanga masheleñi anaatusa kuzwisezapili bulapeli bwa niti. Kono ka nako ya bukombwa bwa Jesu bwa fa lifasi, Majuda nebalifanga mitelo yemiñata, mi taba yeo nei baimelize hahulu.

Baana kaufela ba Majuda bane bahulile nebatokwa kuzwisa mutelo oeza hafu ya shekele (lidrakima zepeli) kuli batuse kuzwisezapili bulapeli bwa niti kwa sibaka sesikenile sa Mulimu. Ka nako yeo, mutelo wo neuitusiswanga kulifela matabelo ni misebezi yemiñwi yeneezwa kwa tempele yeneyahilwe ki Heroda. Majuda babañwi nebabuzize Pitrosi ka za haiba Jesu naalifanga mutelo wo, mi Jesu naasika bonisa kuli nekufosahalile kueza cwalo. Mane naataluselize Pitrosi kwanaakona kufumana sheleñi ya muwayawaya kuli alife mutelo wo.—Mat. 17:24-27.

Batanga ba Mulimu ka nako yeo hape nebalifanga mutelo wa zabulishumi, ili taba yeneama kufa zabulishumi za licalo zabona kamba lituwelo. (Liv. 27:30-32; Num. 18:26-28) Baeteleli ba bulapeli nebabatanga kuli batu bazwise zabulishumi za muloho ni muloho, mane nihaiba zabulishumi za “minta ni anitoni ni kumini.” Jesu naasika bulela kuli kulifa mutelo nekufosahalile, kono naanyazize buipi bwa bañoli ni Bafalisi.—Mat. 23:23.

Kono ka nako yeo, Maroma nebabusa Majuda, mi Majuda nebatokwa kulifa mitelo yemiñata ku bona. Yemiñwi ya mitelo yenelifiwanga ki mutelo wa mubu, mi mutu naakona kuulifa ka kufa masheleñi kamba lika zeñwi. Haiba mutu akutula licalo zeeza likilo ze 100, naatokwa kulifa Maroma likilo ze 20 kamba 25. Hape Mujuda kaufela naatokwa kulifa mutelo. Bafalisi nebabuzize Jesu za mutelo wo. Naabonisize moluswanela kuungela taba ya kulifa mutelo, ka kubulela kuli: “Ka mukwa ocwalo, mukutiseze Sesare zeli za Sesare, kono mukutiseze Mulimu zeli za Mulimu.”—Mat. 22:15-22.

Hape batu nebalifelanga lika zeengilwe kwa sibaka sesiñwi kamba zeneiswa kwa sibaka sesiñwi. Mitelo yeo neilifelwanga fa likamba, fa mbilici, fa manganandila, kamba kwa miseto ya litolopo kamba libaka zeñwi kone kulekisezwa lika.

Majuda nebaikutwanga hahulu kuimezwa bakeñisa kuli Maroma neba babalifisa mitelo yemiñata hahulu. Caziba wa litaba zakale wa Muroma yabizwa Tacitus, naañozi kuli ka nako ya puso ya Mubusi Tibere, Jesu hanaasa pila fa lifasi, “batu bane bapila mwa naha ya Siria ni ya Judea nebaikupezi kuli Maroma bakusufaze kwa mitelo yene batokwa bakeñisa kuli bayahi ba linaha zeo neku babela taata kulifa mitelo yeo.”

Mane nto yeñwi yenetahisize kuli kubabele hahulu taata kulifa mitelo yeo ki bakeñisa mone ikolekelwanga. Musebezi wa kutelisa neufiwanga ku mutu yalifile masheleñi amañata kuli aueze. Mutu yo ni yena naakona kukenya batu babañwi musebezi wa kutelisa, mi kaufelaa bona nebatelisanga batu masheleñi amañata bakeñisa kuli nebabata kufumana pulofiti. Zakia mwendi naakenyize batu musebezi wa kutelisa. (Luka 19:1, 2) Kubonahala kuli batu nebatoile muezezo wo mi nebatoile batu bane baanga mutelo ku bona.