1. Ki kabakalañi halukona kubapanya Satani ku muzumi?

MUZUMI haya kwa kuzuma, ubatanga kuswasa kamba kubulaya folofolo yazuma. Ukona kuitusisa malaba kamba tutwa totushutana-shutana, sina feela mwanaabulelezi yomuñwi wa baomba-ombi ba Jobo ba buhata. (Jobo 18:8-10) Muzumi ukona kukongela cwañi folofolo mwa lilaba lahae? Ubatanga kuziba moiinezi folofolo, kuziba koiyanga, zeitabela ni liteo zakona kuitusisa kuli aiswase isalemuhi. Satani uswana sina muzumi yo. Ubatanga kuziba moluinezi. Walemuhanga koluyanga ni lika zelutabela. Kihona cwale aka luteela lilaba kuli luswasehe mwateñi lusalemuhi. Nihakulicwalo, Bibele ibonisa kuli lusakona kubaleha mwa lilaba niha luswasehile mwateñi. Hape ilutusa kuziba molukona kuambukela malaba ao.

2. Ki afi malaba amañwi aitusisanga hahulu Satani kuli aswase batu?

² Amañwi a malaba aitusisanga hahulu Satani kuli aswase batu ki buikuhumuso ni mukwañuli. * Satani saaitusisize malaba ao ka nako yetelele, mi ukonile kuswasa batu babañata. Uswana sina muswasi wa linyunywani yakona kukongela nyunywani kwa katwa kamba mwa lilaba. (Samu 91:3) Kono taba yeo haitalusi kuli halukoni kuisileleza kwa malaba ahae. Kabakalañi? Kabakala kuli Jehova ulupatululezi tushambwe twa Satani.—2 Makor. 2:11.

3. Ki kabakalañi Jehova hanaalukisize kuli litaba za batu babañwi liñolwe mwa Bibele?

³ Nzila yeñwi yaitusisa Jehova kuli alutuse kuambuka moya wa buikuhumuso ni mukwañuli ki kuitusisa mitala ya batanga bahae  babañwi bane babonisize mikwa yeo ni zeneezahezi ku bona. Mwa mitala yeluka nyakisisa, mulemuhe kuli Satani naakonile kuswasa nihaiba batu babañwi bane basebelelize Jehova ka nako yetelele. Kana taba yeo italusa kuli ni luna uka luswasa? Batili. Jehova naalukisize kuli litaba zeo liñolwe mwa Bibele ilikuli ‘lilulemuse.’ (1 Makor. 10:11) Waziba kuli lwakona kuituta kwa mitala yeo yeli temuso ni kuambuka malaba a Diabulosi kamba kubaleha ku ona.

4. Ki nto mañi yekona kuezahala ku luna haiba luba ni buikuhumuso?

⁴ Satani ubata kuli lube ni buikuhumuso bobusa swaneli. Waziba kuli haiba luikuhumusa ka nzila yecwalo, lukaswana sina yena mi haluna kufumana bupilo bobusa feli. (Liprov. 16:18) Ki lona libaka muapositola Paulusi hanaafile temuso ya kuli mutu yacwalo ukona “[kuitundumuna] ka buikuhumuso mi awele mwa katulo yeswana ni yefilwe ku Diabulosi.” (1 Tim. 3:6, 7) Nto yeo ikona kuezahala ku mañi ni mañi waluna, ibe kuli lu babanca mwa niti kamba selusebelelize Jehova ka lilimo zeñata.

5. Sina mokuboniselizwe kwa Muekelesia 7:16, 20, ki nto mañi yekona kubonisa kuli mutu unani buikuhumuso?

⁵ Batu babaikuhumusa banani buitati. Satani ubata kuli lube ni buitati, luise mamelelo kwa lika zetusa feela luna kufita kutabisa Jehova, sihulu halukopana ni miinelo yetaata. Ka mutala, kana mutu yomuñwi umitamelelize nto yeñwi yemusika eza? Kamba kana kunani yamiezize maswe? Satani ubata kuli munyemele Jehova kamba mizwale bamina. Mi hape Diabulosi ubata kuli munahane kuli butata bo, bukona feela kutatululwa haiba mueza lika ka nzila yemubata, isiñi kulatelela ketelelo ya Jehova yefumaneha mwa Linzwi lahae.—Mubale Muekelesia 7:16, 20.

6. Muitutañi kwa mutala wa kaizeli yapila kwa naha ya Netherlands?

⁶ Halunyakisiseñi mutala wa kaizeli yapila kwa naha ya Netherlands yanaanyemisizwe ki mifokolo ya mizwale ni likaizeli babañwi mwa puteho. Hamulaho wa nako, kaizeli yo aikatulela kutuhela kuswalisana ni bona. Utalusa kuli: “Neniikutwanga hahulu buinosi mi nenisa koni kucinca mone niikutwela. Nataluseza bakuluna kuli lutute mwa puteho yeo.” Hasamulaho,  kaizeli yo abuha progilamu ya ka kweli ya JW Broadcasting^® ya March 2016. Progilamu yeo neibonisize mwakutalimanela ni mifokolo ya babañwi. Kaizeli yo utalusa kuli: “Nenilemuhile kuli nenitokwa kuba ni buikokobezo ni kuhupula kuli ni na naezanga mafosisa mi haniswaneli kubata kucinca mizwale ni likaizeli mwa puteho. Progilamu yeo hape nei nitusize kuisa hahulu pilu kwa kutabisa Jehova ni kuyemela bubusi bwahae.” Luitutañi kwa taba yeo? Hamukopana ni miinelo yetaata, muise pilu kwa kubata kutabisa Jehova. Mumukupe kuli amituse kuunga babañwi sina mwabaangela. Ndataa mina wa kwa lihalimu wabonanga mafosisa abaezanga kono wabaswalelanga. Ubata kuli ni mina mueze nto yeswana.—1 Joa. 4:20.

7. Ki lika mañi zeneezahezi ku Mulena Oziasi?

⁷ Bakeñisa kuli Mulena Oziasi wa Juda naanani buikuhumuso, naahanile kuutwa kelezo yanaafilwe ki babañwi mi naaezize nto yanaasika lumelezwa. Oziasi naakondisize mwa lika zeñata. Naatuzi mwa lindwa zeñata, kuyaha mileneñi yemiñata, mi naanani masimu amañata. “Mulimu wa niti [naamufuyozi].” (2 Makol. 26:3-7, 10) Bibele ibulela kuli: “Kono hasaabile ni maata, aikuhumusa mwa pilu yahae mi kabakaleo aitahiseza kozi.” Jehova naafile kale taelo ya kuli baprisita ki bona feela bane baswanela kucisa insense kwa tempele. Kono Mulena Oziasi aeza nto yanaasika lumelezwa, mi akena mwa tempele kuli acise insense. Jehova naasika tabiswa ki zanaaezize, mi amunata ka mbingwa. Oziasi aba wa mbingwa kufitela lifu lahae.—2 Makol. 26:16-21.

8. Sina mokuboniselizwe kwa 1 Makorinte 4:6, 7, luswanela kuezañi kuli lusike lwaba ni buikuhumuso?

⁸ Kana ni luna lwakona kuipumana mwa muliko oswana wa kuba ni buikuhumuso ni kueza sibi sina Oziasi? Halunyakisiseñi mutala wa muzwale yabizwa José. Muzwale yo naanani pisinisi yenezamaya hande mi naali muuna-muhulu yakutekeha mwa puteho. Naafanga lingambolo fa mikopano ya mupotoloho ni mikopano yemituna, mi baokameli ba mupotoloho nebakupanga kelezo ku yena. Muzwale yo utalusa kuli: “Neniitingile fa buikoneli bwaka ni yeloseli yaka. Nenituhezi kuitinga ku Jehova. Neninahana kuli nenitiile; kacwalo, natuhela kuteeleza kwa litemuso za Jehova ni kalimelo yahae.” Bo José baeza sibi sesituna mi bazwiswa mwa puteho. Hamulaho wa lilimo zeñata kuzwa fo, bakutiswa mwa puteho. Cwale batalusa kuli: “Jehova unitusize kulemuha kuli kuba ni buikalabelo mwa puteho haki yona nto ya butokwa, kono sa butokwa nikufita ki kueza zabata kuli  lueze.” Haike luhupuleñi kuli buikoneli bufi kamba bufi bolunani bona ni buikalabelo kaufela bolukona kuba ni bona mwa puteho buzwa ku Jehova. (Mubale 1 Makorinte 4:6, 7.) Jehova haana kuitusisa luna haiba luba ni buikuhumuso.

9. Kuba ni mukwañuli nekutahisize kuli Satani ni Eva baezeñi?

⁹ Satani Diabulosi ki yena yabonisize hahulu mukwañuli mwa pupo kaufela. Satani naanani matohonolo amañata ka nako yanaali lingeloi la Jehova. Kono naasika kolwa ka lika zanaanani zona. Naabata kuli ni yena alapelwe, hailifo ki Jehova feela yaswanela kulapelwa. Satani ubata kuli lube sina yena; kacwalo, ueza mwakonela kaufela kutahisa kuli lusike lwakolwa ka lika zelunani zona. Naaezize cwalo lwapili hanaaambozi ni Eva. Jehova ka lilato, naafile Eva ni muunaa hae lico zeñata zetabusa, nebakona kuca “kwa likota kaufela za mwa simu,” kwandaa kota iliñwi feela. (Gen. 2:16) Niteñi, Satani naapumile Eva kuli ace kwa kota iliñwi yeo yene bahanisizwe. Eva naasika itebuha lika zanaanani zona; naabata kuba ni zeñwi. Lwaziba zeneezahezi hasamulaho. Eva aeza sibi, mi hasamulaho ashwa.—Gen. 3:6, 19.

10. Ki lika mañi zeneezahezi bakeñisa kuli Mulena Davida naabile ni mukwañuli?

¹⁰ Bakeñisa kuba ni mukwañuli, Mulena Davida naatuhezi kuitebuha lika zanaa mufile Jehova zecwale ka sifumu, libubo, ni kumutusa kutula lila zahae zeñata. Davida ka buitumelo naabulezi kuli lika zanaa mufile Mulimu neli zeñata hahulu kuli mane naasakoni kulibala kabakala ‘buñata bwazona!’ (Samu 40:5) Kono ka nako yeñwi, Davida naalibezi lika zanaa muezelize Jehova. Naasika kolwa ka lika zanaanani zona; naabata kuba ni zeñwi. Nihaike kuli naanani basali babañata, naabile ni takazo yemaswe ya kulobala ni musalaa mutu. Libizo la musali yo neli Bati-sheba, mi muunaa hae neli Uria wa Muhiti. Bakeñisa buitati, Davida alobala ni Bati-sheba, mi musali yo aitwala. Kwandaa kubuka ni musalaa mutu, Davida aeza sibi sesituna nikufita ka kulukisa kuli Uria abulaiwe! (2 Sam. 11:2-15) Taba yanaaezize Davida yeo yakomokisa. Naalibezi kuli Jehova naabona zeneezahala. Kusina taba kuli Davida naasebelelize Jehova ka nako yetelele, naabile ni mukwañuli mi naanyandile hahulu kabakala zanaaezize. Kono hamulaho wa nako, aipulela libi zahae mi abaka. Kaniti luli, naaitebuhile hahulu kuli Jehova naakalile kumushemuba hape!—2 Sam. 12:7-13.

11. Ka kuya ka Maefese 5:3, 4, ki lika mañi zekona kulutusa kusaba ni mukwañuli?

 ¹¹ Luitutañi kwa mutala wa Davida? Luituta kuli haiba luzwelapili kuitebuha lika kaufela zalufile Jehova, haluna kuba ni mukwañuli. (Mubale Maefese 5:3, 4.) Luswanela kukolwa ka lika zelunani zona. Halukala kuituta Bibele ni batu, lubasusuezanga kuhupula nto yeñwi yende yabaezelize Jehova ni kuitumela ku yena. Haiba mutu aeza cwalo zazi ni zazi ka sunda, uzibe ukabe alapezi ka za lika ze 7 zaitumela ku Jehova. (1 Mates. 5:18) Kana mwaezanga nto yeswana? Haiba munahanisisa lika kaufela zamiezelize Jehova, mukaba ni buitumelo. Mi haiba mubonisa buitumelo, mukakolwa ka lika zemunani zona. Mi haiba mukolwa ka lika zemunani zona, hamuna kuba ni mukwañuli.

12. Ki lika mañi zanaaezize Judasi Isikariota kabakala kuba ni mukwañuli?

¹² Judasi Isikariota naabetekile Jesu kabakala kuba ni mukwañuli, ili nto yemaswe hahulu. Kono haki mona mwanaainezi cwalo kwa makalelo. (Luka 6:13, 16) Jesu naamuketile kuba yomuñwi wa baapositola bahae. Kubonahala kuli Judasi naali mutu yanaanani buikoneli ni yaitingwa, kakuli mane Jesu naamufile buikalabelo bwa kuswala sibulukelo sa masheleñi. Jesu ni baapositola bahae nebaitusisanga masheleñi anaabeiwanga mwa sibulukelo seo kukwahela lisinyehelo zene babanga ni zona mwa bukombwa. Ka mubulelelo omuñwi, masheleñi anaabeiwanga mwa sibulukelo seo aswana sina linubu zelufanga za musebezi wa mwa lifasi kaufela kacenu. Kono hamulaho wa nako, Judasi akala kuuzwa, niha naautwile Jesu hakuta-kutela kulemusa batu kuambuka mukwañuli. (Mare. 7:22, 23; Luka 11:39; 12:15) Judasi naasika mamela litemuso zeo.

13. Ki lili fanaaboniselize Judasi kuli naakalile kuba ni mukwañuli?

¹³ Judasi naabonisize kuli naakalile kuba ni mukwañuli nakonyana pili Jesu asika bulaiwa kale. Jesu ni balutiwa bahae, kukopanyeleza cwalo ni Maria ni muhulwanaa hae Mareta, nebali baenyi mwa ndu ya Simoni wa mbingwa. Hane banze baca, Maria ananuha mi asela Jesu mafula atula hahulu kwa toho. Judasi ni balutiwa babañwi banyema hahulu kabakala zanaaezize. Balutiwa babañwi mwendi nebaikutwile kuli mafula ao naakabe alekisizwe masheleñi amañata ni kufiwa babotana. Kono Judasi yena naanyemile kabakala kuli naanani milelo isili. “Neli lisholi,” mi naabata kuuzwa masheleñi mwa sibulukelo sa masheleñi. Hamulaho wa nako, Judasi abeteka Jesu ka teko ya mutanga kabakala kuli naanani mukwañuli.—Joa. 12:2-6; Mat. 26:6-16; Luka 22:3-6.

14. Bo mutu ni musalaa hae babañwi nebasebelisize cwañi sikuka sesi kwa Luka 16:13?

¹⁴ Jesu naahupulisize balateleli bahae taba ya butokwa ye, hanaaize: “Hamukoni kusebeleza Mulimu ni Bufumu.” (Mubale Luka 16:13.) Taba yeo icwalo ni kacenu. Halunyakisiseñi mo bo mutu ni musalaa hae babañwi babapila kwa Romania nebasebeliselize manzwi a Jesu ao. Nebafilwe musebezi wa ka nakonyana mwa naha yefumile hahulu. Batalusa kuli: “Nelunani sikoloti sesituna sene lutokwa kulifa kwa panga; kacwalo, sapili nelunahana kuli musebezi wo neli mbuyoti yezwa ku Jehova.” Kono nebalemuhile butata bobuñwi. Musebezi wo neuka bapaleliswa kuba ni nako ya kueza zeñata mwa sebelezo yabona ku Jehova. Hamulaho wa kubala taba yeli, “Mu Tundamene Ku Sepahala Ka Pilu i Liñwi,” yefumaneha mwa Tawala ya Mulibeleli ya August 15, 2008, baeza katulo. Nebabulezi kuli: “Hane lukatutela kwa naha isili ilikuli luyo fumana masheleñi amañata, niha neluka palelwa kusebeleza hande Jehova, fo neluka bonisa kuli nelusa ngi silikani saluna ni Jehova kuba sa butokwa hahulu mwa bupilo bwaluna. Nelulemuhile kuli silikani saluna ni Jehova nesika fokola.” Kacwalo, nebasika amuhela musebezi wo. Ki lika mañi zeneezahezi hasamulaho?  Babaana bafumana musebezi mwa naha yahabo bona, ili one ubakonisa kufumana lika zene batokwa. Babasali batalusa kuli: “Jehova kamita watusanga batanga bahae.” Bo mutu ni musalaa hae bao batabile kabakala kuli babonisize kuli Jehova ki Mulenaa bona isiñi masheleñi.

15. Ki lika mañi zelukolwisa kuli lwakona kubaleha mwa malaba a Satani?

¹⁵ Luswanela kuezañi haiba lulemuha kuli lukalile kuikuhumusa kamba kuba ni mukwañuli? Lusakona kucinca! Paulusi naabulezi kuli batu ‘babaswasizwe kale [ki Diabulosi] inze bapila’ basakona kubaleha mwa lilaba lahae. (2 Tim. 2:26) Ki zona zanaaezize Davida zeo; naautwile kalimelo ya Natani, atuhela kuba ni mukwañuli, mi aba ni silikani sesinde ni Jehova hape. Nikamuta musike mwalibala kuli Jehova unani maata kufita Satani. Kacwalo, haiba luamuhela tuso yalufa Jehova, lwakona kubaleha mwa lilaba lifi kamba lifi kamba siteo sa Diabulosi.

16. Ki lika mañi zekona kulutusa kuambuka malaba a Satani?

¹⁶ Niteñi, haluswaneli feela kubaleha mwa malaba a Satani kamba liteo zahae, luswanela kuaambuka. Lukona feela kueza cwalo ka tuso ya Mulimu. Kono haluswaneli kunahana kuli lutiile mi haluna kuba ni buikuhumuso kamba mukwañuli! Mane nihaiba batanga ba Jehova bane bamusebelelize ka nako yetelele nebabile ni buikuhumuso kamba mukwañuli. Kacwalo, zazi ni zazi mukupange Jehova kuli amituse kulemuha haiba semukalile kuba ni mikwa yemaswe yeo. (Samu 139:23, 24) Mueze momukonela kaufela kuli musike mwaba mikwa yeo!

17. Ki lika mañi zetuha liezahala ku Diabulosi, yena sila saluna?

¹⁷ Satani sabile muzumi ka nako yetelele. Kono hona cwale-cwale fa, ukatamiwa ni kuyundiswa. (Sin. 20:1-3, 10) Lunyolezwi hahulu nako yeo. Kono ka nako ya cwale, luswanela kuitibelela kwa malaba a Satani. Mueze momukonela kaufela kuli buikuhumuso kamba mukwañuli lisike zatoma mibisi mwa pilu yamina. Haike muikatulele ‘kuhanyeza Diabulosi, mi ukasaba ku mina.’—Jak. 4:7.