1. Bibele italusa cwañi lilato la niti?

 “MALIMI [a lilato] atuka sina malimi a mulilo, mulilo wa Jah. Mandinda a mezi hakoni kutima lilato, mi nihaiba linuka halikoni kulikukisa.” b (Pina 8:6, 7) Taba yeo italusa hande moliinezi lilato la niti! Manzwi a atusa babanyalani kuziba taba ya niti ye: Mwakona kuzwelapili kulatana hahulu.

2. Ki lika mañi zebaswanela kueza bo mutu ni musalaa hae kuli lilato labona lisike lafola?

² Kuli bo mutu ni musalaa hae bazwelepili kulatana hahulu mwa bupilo bwabona kaufela, kunani lika zeñwi zebaswanela kueza. Ka mutala, kuli mulilo uzwelepili kutuka, utokwa kukotezwa. Haiba mulilo wo usakotezwi, ukatima. Ka mukwa oswana, bo mutu ni musalaa hae bakazwelapili kulatana hahulu haiba batiisa silikani sabona. Fokuñwi, bakona kuikutwa kuli lilato labona lafola, sihulu haiba bakopana ni butata bwa kutokwa hande masheleñi, makulanu, kamba butata bobakona kukopana ni bona habanze bahulisa bana babona. Kacwalo, haiba mu mwa linyalo, ki lika mañi zekona kumitusa kuzwelapili kukoteza “mulilo wa Jah” mwa linyalo lamina? Mwa taba ye, lukanyakisisa lika zetaalu zekona kumitusa kuzwelapili kutiisa silikani samina ni kuba ni tabo mwa linyalo lamina. c

3. Kuba ni silikani sesitiile ni Jehova kukona kutusa cwañi batu babanyalani kuzwelapili kulatana? (Muekelesia 4:12) (Mubone ni siswaniso.)

³ Kuli bazwelepili kukoteza “mulilo wa Jah,” bo mutu ni musalaa hae baswanela kueza mobakonela kaufela kuba ni silikani  sesitiile ni Jehova. Kuba ni silikani sesicwalo kukona kubatusa cwañi mwa linyalo labona? Haiba baanga silikani sabona ni Ndataa bona ya kwa lihalimu kuba sa butokwa hahulu, bakaeza mobakonela kaufela kusebelisa kelezo yabafa, mi kueza cwalo kuka batusa kutokolomoha lika zekona kufokolisa lilato labona ni kutatulula butata bobakona kukopana ni bona. (Mubale Muekelesia 4:12.) Batu babanani silikani sesitiile ni Jehova hape baezanga mobakonela kaufela kumulikanyisa ni kubonisa tulemeno twanani tona totucwale ka sishemo, pilu-telele, ni kulata kuswalela. (Maef. 4:32–5:1) Haiba bo mutu ni musalaa hae babonisa tulemeno totucwalo, kuka babela hahulu bunolo kuzwelapili kulatana. Kaizeli yomuñwi yabizwa Lena, yasabile mwa linyalo ka lilimo zefitelela 25, utalusa kuli: “Kubunolo kulata ni kukuteka mutu yanani silikani sesitiile ni Jehova.”

4. Ki kabakalañi Jehova hanaaketile Josefa ni Maria kuli babe bashemi ba mwana yanaakaba Mesia kwapili?

⁴ Halunyakisiseñi mutala omuñwi wa mwa Bibele. Jehova hanaabata kuketa batu babanyalani bane bakaba bashemi ba mwana yanaakaba Mesia kwapili, naaketile Josefa ni Maria kwa batu babañata bane basimuluha ku Davida. Ki kabakalañi? Sibeli sabona nebanani silikani sesitiile ni Jehova, mi Jehova naaziba kuli nebaka mubeya mwa sibaka sapili mwa linyalo labona kakuli neba mulata. Bakreste babanyalani, muitutañi kwa mutala wa Josefa ni Maria?

5. Baana babanyezi bakona kuitutañi ku Josefa?

⁵ Josefa naasazina-zinangi kulatelela ketelelo ya Jehova, mi kueza cwalo neku mutusize kuba muuna yanyezi yomunde. Halaalu, Mulimu naamubulelezi kueza lika zeñwi zeneama lubasi lwahae. Naautwile litaelo zeo kapili-pili nihaike kuli fokuñwi nekuli taata kueza cwalo. (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Bakeñisa kuli Josefa naamamezi taelo ya Mulimu, naasilelelize Maria, kumutusa, ni kumubabalela. Kusina kukakanya, zanaaezize Josefa lilukela kuba zenetusize Maria kumulata hahulu ni kumukuteka! Baana babanyezi, mukona kulikanyisa Josefa ka kusebelisa kelezo ya mwa Bibele ka za mwakubabalelela lubasi lwamina. d Haiba musebelisa kelezo yeo niha kuli taata kueza cwalo, mukabonisa kuli mwalata bakumina mi linyalo lamina likatiya. Kaizeli yomuñwi wa kwa Vanuatu, yasabile mwa linyalo ka lilimo zefitelela 20, utalusa kuli: “Bo muunaaka habakupanga ketelelo ya Jehova ni kuilatelela, nibakutekanga hahulu nikufita. Niikutwanga kusilelezwa ni kusepa likatulo zabona.”

6. Basali babanyezwi bakona kuitutañi kwa mutala wa Maria?

⁶ Maria naanani silikani sesitiile ni Jehova; tumelo yahae neisika itinga fa lika zanaaeza Josefa. Naaziba hande Mañolo. e  Hape naabanga ni nako ya kunahanisisa litaba zanaaitutile. (Luka 2:19, 51) Kusina kukakanya, kuba ni silikani sesitiile ni Jehova nekutusize Maria kuba musali yanyezwi yomunde. Kacenu, basali babañata babanyezwi baeza mobakonela kaufela kulikanyisa mutala wa Maria. Ka mutala, kaizeli yabizwa Emiko utalusa kuli: “Hane nili likwasha, neninani tomahanyo ya kuezanga lika za kwa moya kamita. Kono hase ninyezwi, nenilemuhile kuli nenituhezi kuezanga lika zene nitusa kutiisa tumelo yaka kakuli bo muunaaka ki bona bane balapelelanga lubasi lwaluna ni kuluetelela mwa tukiso ya kulapela sina lubasi. Nenilemuhile kuli nenitokwa kutiisa silikani saka ni Jehova na muñi. Ka nako ya cwale, nibanga ni nako ya kueza lika zenitusa kuba ni tumelo yetiile ku Mulimu zecwale ka kulapela, kubala Bibele, ni kunahanisisa litaba zenibala.” (Magal. 6:5) Basali babanyezwi, haiba muzwelapili kutiisa silikani samina ni Jehova, bakumina baka milumba ni kumilata hahulu nikufita.—Liprov. 31:30.

7. Batu babanyalani baitutañi ka za kulapela Mulimu hamoho kwa mutala wa Josefa ni Maria?

⁷ Josefa ni Maria hape nebasebelisani hamoho kuli silikani sabona ni Jehova sizwelepili kutiya. Nebaziba butokwa bwa kulapela Jehova hamoho sina lubasi. (Luka 2:22-24, 41; 4:16) Kubonahala kuli nesi nto yebunolo kueza cwalo, sihulu hane babile ni bana babañata, kono nebakonile kueza cwalo. Kaniti luli, Josefa ni Maria batomezi batu babanyalani mutala omunde kacenu! Haiba munani bana sina Josefa ni Maria, kukona kumibela taata kufumaneha kwa mikopano kamba kuba ni nako ya kulapela sina lubasi. Mane kukona kumibela hahulu taata kuba ni nako ya kuituta kamba kulapela hamoho ni bakumina. Niteñi, muhupule kuli haiba mulapela Jehova hamoho, mukasutelela hahulu ku yena mi mukatiisa silikani samina ni bakumina. Kacwalo, muunge kulapela Jehova kuba nto ya butokwa hahulu.

8. Ki lika mañi zebakona kueza batu babanyalani babakopana ni butata bobuñwi mwa linyalo labona kuli batusehe hahulu ki tukiso ya kulapela sina lubasi?

⁸ Ki lika mañi zemukona kueza haiba mukopana ni butata bobuñwi mwa linyalo lamina? Mwendi kukona kumibela hahulu taata kulapela hamoho sina lubasi. Haiba ki cwalo, mukale ka kunyakisisa taba yeñwi yekuswani yetabisa, ili yemulumelelani sibeli samina kuli munyakisise. Kueza cwalo kuka mitusa kutiisa silikani samina ni bakumina, mi mukatabela kueza lika za kwa moya hamoho.

9. Ki kabakalañi muuna ni musali babanyalani habaswanela kutandanga nako hamoho?

⁹ Bakreste babanyalani, nto yeñwi yekona kumitusa kuzwelapili kulatana ki kutandanga nako hamoho. Kueza cwalo kuka mitusa kuziba zebanahana ni mobaikutwela bakumina. (Gen. 2:24) Mulemuhe zanaabulezi kaizeli yomuñwi yabizwa Lilia ni muunaa hae Ruslan nakonyana kuzwa fobanyalanela, ili lilimo zefitelela 15 kwamulaho. Utalusa kuli: “Nelulemuhile kuli nelusike lwakona kutandanga nako yeñata hamoho sina mone lunahanela. Nelupatehile hahulu kabakala mubeleko, kueza misebezi ya fa lapa, ni kubabalela bana baluna. Nelulemuhile kuli haiba lusatandi nako hamoho, neluka tuhela kulatana hahulu.”

10. Batu babanyalani bakona kuitusisa cwañi sikuka sesi kwa Maefese 5:15, 16?

¹⁰ Ki lika mañi zebakona kueza batu babanyalani kuli batande nako hamoho? Mwendi mukatokwa kulukisa nako kuli mube hamoho ni bakumina. (Mubale Maefese 5:15, 16.) Muzwale yomuñwi yapila kwa Nigeria yabizwa Uzondu, utalusa kuli: “Hanitomahanya misebezi yenika eza, nibonanga  teñi kuli nalukisa nako yenika tanda hamoho ni musalaaka, mi hanilumelezangi nto ifi kamba ifi kunipaleliswa kueza cwalo.” (Mafil. 1:10) Mulemuhe mo kaizeli yomuñwi yabizwa Anastasia musalaa muokameli wa mupotoloho yasebeleza kwa Moldova aitusisezanga hande nako yahae. Utalusa kuli: “Niezanga misebezi ya ka butu bo muunaaka habapatehile kueza za puteho. Kueza cwalo kunitusanga kutanda nako ni bona hasamulaho.” Kono kucwañi haiba kumibela taata kufumana nako ya kuba hamoho ni bakumina?

11. Ki misebezi mañi yene baezanga hamoho bo Akila ni Prisila?

¹¹ Kacenu, batu babanyalani bakona kuituta kwa mutala wa Akila ni Prisila, bo mutu ni musalaa hae bane bakutekiwa hahulu ki Bakreste babañata ba kwa makalelo. (Maro. 16:3, 4) Nihaike kuli Bibele hai lutalusezi litaba zeñata ka za linyalo labona, ilutaluseza kuli nebaezanga lika hamoho zecwale ka kusebeza, kukutaza, ni kutusa batu babañwi. (Lik. 18:2, 3, 24-26) Mane Bibele haibulela za Akila ni Prisila kamita ibapundanga hamoho.

12. Ki lika mañi zebakona kueza bo mutu ni musalaa hae kuli batande nako yeñata hamoho? (Mubone ni siswaniso.)

¹² Batu babanyalani bakona kulikanyisa cwañi mutala wa Akila ni Prisila? Kunani misebezi yemiñata yemutokwa kueza mina ni bakumina. Kwakona kutusa haiba mueza yemiñwi ya misebezi yeo hamoho kufita kuieza munosi. Ka mutala, Akila ni Prisila nebakutazanga hamoho. Kana mwalukisanga kukutaza ni bakumina kamita? Akila ni Prisila hape nebasebezanga hamoho. Mwendi mina ni bakumina hamuezi musebezi oswana, kono mwakona kuezanga misebezi ya fa lapa hamoho. (Muek. 4:9) Haiba mutusana kueza musebezi omuñwi, mukaikutwa kuli mwaswalisana luli mi mukaba ni kolo ya kuambolisana. Muzwale yomuñwi yabizwa Robert ni musalaa hae Linda, sebabile mwa linyalo ka lilimo zefitelela 50. Muzwale Robert utalusa kuli: “Kubulela feela niti, halubangi ni nako yeñata ya kueza lika za kuitabisa ka zona hamoho. Kono hanitapisa mikeke mi bo musalaaka banitusa kuipukuta kuli iome kamba hanitaula mwa simu mi bo musalaaka bato nitusa, nibanga ni tabo yetuna. Kueza lika hamoho kulutusanga kuswalisana hahulu. Mi lilato laluna lizwelangapili kutiya.”

13. Ki lika mañi zebaswanela kueza bo muuna ni musali babanyalani kuli baswalisane hahulu?

¹³ Nihakulicwalo, muhupule kuli kuba feela hamoho hakukoni kumitusa kuswalisana. Kaizeli yomuñwi yanyezwi yapila kwa Brazil, utalusa kuli: “Kacenu, kunani lika zeñata zelupatehisize hahulu, mi lukona kunahana kuli lwatandanga nako hamoho ni batu bolunyalani ni bona ka libaka feela la kuli lupila mwa ndu yeswana. Nilemuhile kuli nitokwa kueza lika zeñwi kwandaa feela kutanda nako ni bakuluna. Hape nitokwa kuisa hahulu pilu bakuluna.” Mulemuhe mo muzwale yomuñwi yabizwa Bruno ni musalaa hae Tays babonisezanga kuli  baisana pilu. Muzwale Bruno utalusa kuli: “Ka nako yeluli hamoho, lubeyanga mafoni aluna kwahule kuli luikole siango.”

14. Ki lika mañi zebakona kueza bo mutu ni musalaa hae haiba habaikolangi kutanda nako hamoho?

¹⁴ Kono kucwañi haiba mina ni bakumina hamuikolangi kutanda nako hamoho? Mwendi hamutabeli lika zeswana kamba mwendi mwahalifisanga bakumina kamba bona bamihalifisanga. Ki lika mañi zemukona kueza mwa muinelo wo? Halunyakisiseñi mutala wa mulilo otalusizwe kwamulaho. Mulilo haubangi omutuna honafo feela musa utumbula. Mutokwa kuukoteza ni kubeya fateñi likota zetuna hanyinyani-hanyinyani. Ka nzila yeswana, mukale ka kutandanga nako yenyinyani ni bakumina zazi ni zazi. Mubone teñi kuli sibeli samina mueza lika zemutabela isiñi lika zekona kutahisa kuli mushelane. (Jak. 3:18) Haiba mukala kueza lika hamoho hanyinyani-hanyinyani, mukalatana hahulu hape.

15. Kubonisana likute kukona kutusa cwañi bo mutu ni musalaa hae kuzwelapili kulatana?

¹⁵ Likute ki la butokwa hahulu mwa linyalo. Liswana sina moya okona kutusa kuli mulilo uzwelepili kutuka. Mulilo ukona kutima ka bunolo hakusina moya. Ka mukwa oswana, haiba muuna ni musali babanyalani habakutekani, lilato labona likona kufokola ka bunolo. Kono haiba muuna ni musali babanyalani baeza mobakonela kaufela kukutekana, bakazwelapili kulatana. Kono muhupule kuli hakusika likana kunahana feela kuli mwakuteka bakumina, sa butokwa nikufita kikuli bakumina baswanela kuikutwa kuli mwabakuteka. Kaizeli yabizwa Penny ni muunaa hae Aret sebanyalani ka lilimo zefitelela 25. Kaizeli Penny utalusa kuli: “Bakeñisa kuli lwakutekana, lulatana hahulu. Lwalukuluhanga kutalusa moluikutwela bakeñisa kuli yomuñwi ni yomuñwi waluna wakuteka maikuto a yomuñwi.” Kacwalo, ki lika mañi zemukona kueza kuli mutuse bakumina kuikutwa kuli mwabakuteka luli? Halunyakisiseñi mutala wa Abrahama ni Sara.

16. Baana babanyezi bakona kuitutañi kwa mutala wa Abrahama? (1 Pitrosi 3:7) (Mubone ni siswaniso.)

¹⁶ Abrahama naakutekanga Sara. Naateelezanga ku Sara mi naakutekanga maikuto ahae. Nako yeñwi, Sara naanyemisizwe ki taba yeñwi, mi naataluselize Abrahama mwanaaikutwela, mane naamufile mulatu. Kana Abrahama naafilikani ni kumualaba ka bunyemi? Batili. Naaziba kuli Sara neli musali yanaaipeya kwatasi mi naakutekanga likatulo zahae. Abrahama naatelelize ku yena mi naatatuluzi butata bo. (Gen. 16:5, 6) Luitutañi kwa taba yeo? Baana babanyezi, munani maata a kuezeza lubasi lwamina likatulo. (1 Makor. 11:3) Niteñi, mukona kubonisa lilato ka kuisa pilu kwa maikuto a bakumina pili musika eza kale katulo, sihulu haiba katulo yemubata kueza  ika baama. (1 Makor. 13:4, 5) Ka linako zeñwi, mwendi bakumina baka bilaezwa ki nto yeñwi mi baka mitaluseza mobaikutwela. Mukabonisa kuli mwakuteka maikuto abona ka kuteeleza ku bona ka tokomelo. (Mubale 1 Pitrosi 3:7.) Kaizeli yabizwa Angela ni muunaa hae Dmitry, sebanyalani ka lilimo zebato ba 30. Utalusa mo muunaa hae abonisezanga kuli wamukuteka, uli: “Bo Dmitry kamita bateelezanga ku na haninyemile kamba hanibata feela kuambola. Banibonisanga pilu-telele niha nisakoni kutalusa moniikutwela ka kuwa pilu.”

17. Basali babanyezwi bakona kuitutañi kwa mutala wa Sara? (1 Pitrosi 3:5, 6)

¹⁷ Sara naabonisize kuli naakuteka Abrahama ka kuyemela likatulo zahae. (Gen. 12:5) Nako yeñwi Abrahama naaezize katulo ya kuamuhela baenyi bane basika libelelwa. Naataluselize Sara kutuhela zanaaeza kuli abese linkwa zeñata. (Gen. 18:6) Sara naangile muhato kapili-pili ni kueza zanaa mukupile Abrahama. Basali babanyezwi, mukona kulikanyisa mutala wa Sara ka kuyemela likatulo za bakumina. Haiba mueza cwalo, mukatiisa linyalo lamina. (Mubale 1 Pitrosi 3:5, 6.) Muzwale Dmitry yabulezwi mwa paragilafu yefelile, utalusa mo musalaa hae abonisezanga kuli wamukuteka. Uli: “Naaitumela kuli bo Angela baezanga mobakonela kaufela kuyemela likatulo zaka niha basalumelelani ni zona. Mi haiba lika lisazamai hande, haba ninyazangi.” Kubunolo hahulu kulata mutu yamikuteka!

18. Batu babanyalani bakatusiwa cwañi haiba bazwelapili kutiisa lilato labona?

¹⁸ Kacenu, Satani ubata kuli Bakreste babanyalani batuhele kulatana. Waziba kuli haiba bo mutu ni musalaa hae batuhela kulatana, silikani sabona ni Jehova sikafokola. Niteñi, lilato la niti halikoni kufela! Kacwalo, haike lilato lemubonisana mwa linyalo lamina libe sina lilato lelitalusizwe mwa buka ya Pina ya Salumoni. Muikatulele kubeya Jehova mwa sibaka sapili mwa linyalo lamina, kutandanga nako hamoho, kukuteka maikuto a bakumina ni kubaezeza zebatokwa. Haiba mueza cwalo, linyalo lamina likakutekehisa Jehova yena Simbule sa lilato la niti, mi sina mulilo ozwelapili kukotezwa, lilato lamina likazwelapili kutuka kuya kuile.