1. Ki kabakalañi halusa komoki kuli batu babañata kacenu habasepani?

 BATU mwa lifasi la Satani kubabela taata kusepa batu babañwi. Ba lipisinisi, ba lipolitiki, ni baeteleli ba bulapeli bazwelapili kueza lika zetahisa kuli basike babasepa. Batu babañwi habasepi balikani babona, bobayahile mabapa ni bona, mane nihaiba ba lubasi lwabona. Taba yeo haiswaneli kulukomokisa. Bibele neipolofitile kuli: “Mwa mazazi a mafelelezo . . . , batu bakaba . . . babasa sepahali, . . . masawana, . . . babeteki.” Ka mubulelelo omuñwi, batu nebaka likanyisa butu bwa mulimu wa lifasi le, yasakoni kusepiwa nihanyinyani.—2 Tim. 3:1-4; 2 Makor. 4:4.

2. (a) Ki bo mañi bolukona kusepa ka kutala? (b) Batu babañwi bakona kukakanya ka za ñi?

² Kono luna ka kuba Bakreste, lwakona kusepa Jehova ka kutala. (Jer. 17:7, 8) Lunani buikolwiso bwa kuli walulata mi ‘nikamuta haana kufulalela’ balikani bahae. (Samu 9:10) Hape lwakona kusepa Kreste Jesu bakeñisa kuli naatobohile bupilo bwahae kabakala luna. (1 Pit. 3:18) Mi zeluipumani ku zona mwa bupilo lilutusize kuziba kuli kulatelela ketelelo ya mwa Bibele kwatusa. (2 Tim. 3:16, 17) Lwaziba kuli lwakona kusepa Jehova, Jesu, ni Bibele. Kono batu babañwi bakona kukakanya ka za haiba bakona kusepa mizwale ni likaizeli mwa puteho kamita. Haiba ki cwalo, ki kabakalañi halukona kubasepa?

3. Ki tohonolo mañi yetuna yelunani yona? (Mareka 10:29, 30)

³ Jehova uluketile kuba mwa lubasi lwa batanga bahae babafumaneha mwa lifasi kaufela. Yeo ki tohonolo yetuna luli mi ilutahiseza limbuyoti zeñata! (Mubale Mareka 10:29, 30.) Mwa lifasi kaufela, lunani mizwale ni likaizeli babalata Jehova sina luna mi baeza mobakonela kaufela kupila ka likuka zahae. Nihaike kuli halubuleli puo yeswana, sizo saluna sashutana ni sabona,  mi mutinelo waluna hauswani ni wabona, lwababonisanga lilato mane nihaiba halukopana ni bona lwapili. Kono sa butokwa nikufita kikuli, lulata hahulu kuswalisana ni bona kulumbeka ni kulapela Ndataa luna yalilato ya kwa lihalimu.—Samu 133:1.

4. Ki kabakalañi halutokwa mizwale ni likaizeli baluna?

⁴ Luswanela kuswalisana hahulu ni mizwale ni likaizeli baluna cwale kufita lili kaufela. Fokuñwi, balutusanga kulwala mishimbo yaluna. (Maro. 15:1; Magal. 6:2) Hape balususuezanga kuzwelapili kusebeleza Jehova ni kutiya kwa moya. (1 Mates. 5:11; Maheb. 10:23-25) Munahane feela mone lukaikutwela kambe nelusina silelezo yelufumana mwa puteho yelutusa kuhanela lila zaluna, ili Satani Diabulosi ni lifasi lahae lelimaswe. Hona cwale-cwale fa, Satani ni bazamaisa bakalwanisa batanga ba Mulimu. Munahane feela tabo yelukaba ni yona ka nako yeo haluka tusiwa ki mizwale ni likaizeli baluna!

5. Ki kabakalañi babañwi hakukona kubabela taata kusepa mizwale ni likaizeli babona?

⁵ Nihakulicwalo, babañwi kubabelanga taata kusepa mizwale ni likaizeli babona bakeñisa kuli muzwale kamba kaizeli yomuñwi mwendi naasika buluka kunutu kamba naapalezwi kueza zanaasepisize. Kamba mwendi yomuñwi mwa puteho naabulezi kamba kueza nto yeñwi yene bautwisize hahulu butuku. Haiba luipumana mwa miinelo yecwalo, kukona kulubela taata kusepa babañwi. Kacwalo, ki lika mañi zekona kulutusa kusepa mizwale ni likaizeli baluna?

6. Lilato likona kulutusa cwañi kusepa babañwi? (1 Makorinte 13:4-8)

⁶ Lilato lilutusa kusepa babañwi. Liñolo la 1 Makorinte kauhanyo 13 litalusa moliinezi lilato ni molikona kulutuseza kusepa babañwi kamba kubasepa hape haiba nelutuhezi  kubasepa. (Mubale 1 Makorinte 13:4-8.) Ka mutala, timana 4 ibulela kuli “lilato linani pilu-telele ni sishemo.” Jehova ulubonisanga pilu-telele niha lumufoselize. Ka mukwa oswana, ni luna luswanela kubonisa mizwale ni likaizeli baluna pilu-telele haiba babulela kamba kueza lika zekona kulufilikanya kamba kuluutwisa butuku. Timana 5 iekeza kuli: “[Lilato] halifilikani. Halina ndimbelela.” Halubati kuba ni “ndimbelela” ka kuzwelapili kuhupula lika zeñwi zene balufoselize mizwale ni likaizeli baluna. Muekelesia 7:9 ibulela kuli haluswaneli ‘kuakufa kuhalifa.’ Neikaba hande hane lukasebelisa manzwi a kwa Maefese 4:26, aali: “Musike mwalikelelwa ki lizazi inze muhalifile.”

7. Likuka ze kwa Mateu 7:1-5 likona kulutusa cwañi kusepa babañwi?

⁷ Nto yeñwi yekona kulutusa kusepa mizwale ni likaizeli baluna ki kubaanga sina mwabaangela Jehova. Mulimu wabalata mi halondolozangi mafosisa abona. Ni luna haluswaneli kuezanga cwalo. (Samu 130:3) Mwa sibaka sa kuisa pilu kwa mafosisa ebaeza, luswanela kueza molukonela kaufela kulemuha tulemeno totunde tobanani tona ni kuhupula kuli bakona kueza lika zende. (Mubale Mateu 7:1-5.) Lwalumela kuli babata kueza lika zende isiñi kulueza maswe kakuli lilato “lilumela lika kaufela.” (1 Makor. 13:7) Taba yeo haitalusi kuli Jehova ubata kuli lusepe feela babañwi kusina libaka lelinde kono ubata kuli lubasepe bakeñisa lika zebaezize zebonisa kuli basepahala. *

8. Ki lika mañi zeka mitusa kusepa mizwale bamina?

⁸ Kuli lusepiwe ki mutu yomuñwi, lutokwa kueza lika zebonisa kuli lwasepahala mi kueza cwalo kukona kuunga nako. Ki lika mañi zeka mitusa kusepa mizwale bamina? Mubazibe hande. Muambolange ni bona kwa mikopano ya puteho. Musebeze ni bona mwa bukombwa. Mube ni pilu-telele, mi nako hainze iya mukalemuha kuli basepahala. Kwa makalelo, mwendi hamuna kutaluseza mutu yomuñwi yemusweli kuzibana ni yena litaba kaufela za ka butu. Hamunze muzibana hande, mwendi mwakona kuikutwa kulukuluha kumutaluseza momuikutwela. (Luka 16:10) Kono mukona kueza cwañi haiba muzwale kamba kaizelaa mina ataluseza babañwi litaba zeli kunutu zemu mubulelezi? Musike mwamatukela kufelisa silikani samina ni yena. Kono mube ni pilu-telele. Mi musike mwatuhela kusepa mizwale bamina bakeñisa likezo za batu babañwi. Haiba luipumana mwa muinelo wo, kunyakisisa mutala wa batanga ba Jehova babañwi babasepahala bane bazwezipili kusepa babañwi kusina taba kuli batu babañwi nebasika sepahala ku bona kwakona kulutusa.

9. (a) Anna naabonisize cwañi kuli naasepile Jehova kusina taba kuli batu babañwi banaaketile kumuyemela nebaezanga mafosisa? (b) Mutala wa Anna ukona kumitusa cwañi kusepa tukiso yaezize Jehova? (Mubone siswaniso.)

⁹ Kana mukile mwazwafiswa ki likezo za muzwale yomuñwi yanani buikalabelo? Haiba ki cwalo, mukatusiwa ka kunyakisisa mutala wa Anna. Ka nako yeo, Muprisita Yapahami Eli ki yena yanaaetelela batu babañwi mwa bulapeli bwabona ku Jehova mwa Isilaele. Kono lubasi lwahae nesi mutala omunde. Bana bahae babashimani, bane bali baprisita, nebaikenyanga mwa muzamao oswabisa wa buhule; kono ndataa bona naasika bafa kalimelo yeswanela. Jehova naasika amuha Eli buikalabelo bwanaanani bona honafo feela. Nihakulicwalo, Anna naasika tuhela kulatelela tukiso yanaaezize Mulimu ya kumulapelela kwa tabernakele ka nako yeo Eli naali muprisita yapahami. Eli hanaaboni Anna yanaaziyelehile hahulu inzaa lapela,  naanahanile kuli naakozwi bucwala. Kufita kuli abatisise hande litaba, Eli naanyazize musali yo yanaazwafile hahulu. (1 Sam. 1:12-16) Nihakulicwalo, Anna naaitamile kuli hanaaka pepa mwana wamushimani, naaka mutisa kwa tabernakele kuli asebeleze kwateñi, mi naakababalelwa ki Eli. (1 Sam. 1:11) Kana kunani sene sitokwa kueziwa kwa bana ba Eli bane baeza lika zemaswe? Eni, mi Jehova naangile muhato ka nako yeswanela. (1 Sam. 4:17) Niteñi, Mulimu naafuyauzi Anna ka kumufa mwana wamushimani, yena Samuele.—1 Sam. 1:17-20.

10. Mulena Davida naabonisize cwañi kuli naasepile babañwi kusina taba kuli batu babañwi neba mubetekile?

¹⁰ Kana mulikanaa mina yomutuna akile amibeteka? Haiba ki cwalo, munyakisise zeneezahezi ku Mulena Davida. Muuna yomuñwi wa libizo la Akitofele neli mulikanaa hae. Kono Abisalomi mwanaa Davida hanaakwenuhezi ndatahe ni kulika kumuamuha bulena, Akitofele naaswalisani ni yena. Davida uswanela kuba yanaaikutwile hahulu bumaswe kubona mwanaa hae ni mutu yomuñwi yanaanga kuba mulikanaa hae haba mufetuhela! Kono Davida naasika tuhela kusepa batu babañwi bakeñisa kuli naakile abetekiwa. Naazwezipili kusepa mulikanaa hae yomuñwi yanaasepahala wa libizo la Hushai, ili yanaasika swalisana ni bakwenuheli bao. Davida naanani mabaka amande a kusepa Hushai. Hushai naabonisize kuli naali mulikani yomunde, mane naabeile bupilo bwahae mwa lubeta kuli atuse Davida.—2 Sam. 17:1-16.

11. Mutangaa Nabali yomuñwi naabonisize cwañi kuli naasepile babañwi?

¹¹ Hape, halunyakisiseñi mutala wa yomuñwi wa batanga ba Nabali. Davida ni baana banaali ni bona nebabonisize sishemo muuna wa Muisilaele yabizwa Nabali ka kusileleza batanga bahae. Hase kufitile nako kuzwa fo, Davida akupa Nabali yanaafumile hahulu kufa lico baana bane bali ni Davida, naamukupile sanaakona kufa kaufela. Nabali hanaahanile kueza zanaakupilwe, ili nto yenesi yetaata hahulu, Davida ahalifa maswe mi alela kuyo bulaya baana kaufela ba ndu ya Nabali. Yomuñwi wa batanga ba Nabali ayo bihela Abigaili musalaa Nabali taba yeo. Ka kuba yomuñwi wa ba ndu ya Nabali, muuna yo naaziba kuli Abigaili naakona kupilisa bupilo bwahae. Mwa sibaka sa kubaleha, naasepile Abigaili kuli naakona kutatulula butata bo. Naanani buikolwiso bo bakeñisa kuli Abigaili naazibahala  kuba musali yanani temuho. Zeneezahezi hasamulaho libonisa kuli naaezize hande kusepa Abigaili. Abigaili naabonisize bundume ka kukolwisa Davida kuli asike apeta mulelo wahae. (1 Sam. 25:2-35) Naasepile kuli Davida naakaeza sesilukile.

12. Jesu naabonisize cwañi kuli naasepile balutiwa bahae kusina taba ni mifokolo yabona?

¹² Jesu naasepile balutiwa bahae kusina taba ni mifokolo yabona. (Joa. 15:15, 16) Jakobo ni Joani hane bamukupile kuli abafe litulo zeipitezi mwa Mubuso, Jesu naasika kakanya milelo yabona ya kusebeleza Jehova kamba kubazwisa fa buapositola. (Mare. 10:35-40) Hamulaho wa nako, balutiwa ba Jesu kaufela neba muyubekile fa busihu bwanaatamilwe. (Mat. 26:56) Nihakulicwalo, Jesu naazwezipili kubasepa. Naaziba hande kuli nebasika petahala; niteñi, “abalata kuisa kwa mafelelezo.” (Joa. 13:1) Mane Jesu hasaazusizwe kwa bafu, naafile baapositola bahae babasepahala ba 11 buikalabelo bwa butokwa bwa kuetelela mwa musebezi wa kuluta batu kuba balutiwa ni kubabalela lingu zahae za butokwa. (Mat. 28:19, 20; Joa. 21:15-17) Naanani mabaka amande a kusepa baana bane basika petahala bao. Kaufelaa bona nebazwezipili kusepahala ku Jehova kuisa fobafeleza sebelezo yabona ya fa lifasi. Kaniti luli, Anna, Davida, mutangaa Nabali, Abigaili, ni Jesu balutomezi mutala omunde wa kusepa batu babasika petahala.

13. Ki lika mañi zekona kutahisa kuli kulubele taata kusepa babañwi?

¹³ Kana mukile mwataluseza muzwale kamba kaizeli yomuñwi litaba zeñwi zeli kunutu mi hasamulaho mwato lemuha kuli naabulelezi babañwi ka za teñi? Haiba ki cwalo, mwendi nemuikutwile hahulu bumaswe. Nako yeñwi, kaizeli yomuñwi naataluselize muuna-muhulu taba yeñwi ya ka butu. Habusa, musalaa muuna-muhulu yo alizeza kaizeli yo kuli amususueze, mi kubonahala kuli muunaa hae naamutaluselize litaba zanaa mubulelezi kaizeli yo. Hakukomokisi kuli kaizeli yo neku mubezi taata kuzwelapili kusepa muuna-muhulu yo. Nihakulicwalo, akupa tuso, mi naaezize hande kueza cwalo. Aambola ni muuna-muhulu yomuñwi ili yanaa mutusize kusepa muuna-muhulu yo hape ni baana-bahulu babañwi.

14. Ki lika mañi zenetusize muzwale yomuñwi kusepa babañwi hape?

¹⁴ Muzwale yomuñwi naanyemezi baana-bahulu bababeli ka nako yetelele mi naaikutwa kuli naasakoni feela kubasepa. Nihakulicwalo, naanahanisisize manzwi anaabulezi muzwale yomuñwi yanaakuteka hahulu. Muzwale yo naabulezi taba yeñwi ya butokwa hahulu ye: “Satani ki yena sila saluna isiñi mizwale ni likaizeli baluna.” Muzwale yo anahanisisa za taba yeo, alapela ka za teñi, mi hamulaho wa nako, akutisana pilu ni baana-bahulu bababeli bao.

15. Ki kabakalañi hakukona kuunga nako kuli lusepe babañwi hape? Mufe mutala.

¹⁵ Kana mukile mwaamuhiwa buikalabelo bobuñwi mwa puteho? Haiba ki cwalo, mwendi nemuikutwile hahulu bumaswe. Kaizeli yomuñwi wa libizo la Grete ni bo mahe neli Lipaki bane basepahala mwa Germany yenebusiwa ki ba Nazi mwa lilimo za ma 1930, mi ka nako yeo, musebezi waluna neukwalilwe. Kaizeli Grete naaitebuha tohonolo yanaafilwe ya kutaipa litaba za mwa Tawala ya Mulibeleli, ili zenetusa mizwale ni likaizeli bahae. Kono mizwale hane bazibile kuli bo ndataa bona bo Grete nebalwanisa niti, babaamuha buikalabelo bo, ka kusaba kuli bo ndataa bona nebaka babeteka ka kutaluseza balwanisi litaba zeama puteho. Wo haki ona feela muliko wanaanani kutiyela Kaizeli Grete. Ka nako yene ikolota Ndwa ya Lifasi ya Bubeli, mizwale nebatuhezi kufa bo Grete ni bo maa bona limagazini mi nebasa ambolangi ni bona habakopana ni bona mwa nzila. Nto yeo nei bautwisize hahulu butuku  kwa pilu! Nebaikutwile hahulu bumaswe kuli mane neku baangezi nako yetelele kuli baswalele mizwale bao ni kubasepa hape. Kono hamulaho wa nako, alemuha kuli Jehova naaswalezi mizwale bao, mi ni yena naaswanela kueza cwalo. *

16. Ki kabakalañi haluswanela kueza molukonela kaufela kuli lusepe babañwi hape?

¹⁶ Haiba mukile mwaipumana mwa muinelo oswana, mueze momukonela kaufela kusepa babañwi hape. Ki niti kuli kukona kumiingela nako kuli musepe babañwi, kono mukatuseha hahulu haiba mueza cwalo. Ka mutala, haiba mukile mwakuliswa ki lico zesinyehile zene mucile, mukatokomela hahulu lico zemuca. Nihakulicwalo, hamuna kutuhela kucanga bakeñisa kuli nemucile lico zesinyehile. Ka mukwa oswana, haluswaneli kutuhela kusepa mizwale ni likaizeli baluna, ili babasika petahala, bakeñisa kuli kwamulaho muzwale kamba kaizeli yomuñwi naaezize nto yenetahisize kuli lutuhele kumusepa. Haiba lusepa babañwi hape, lukaba ni tabo mi lukaisa hahulu pilu kwa lika zelukona kueza kuli lutuse mizwale ni likaizeli mwa puteho kusepana.

17. Ki kabakalañi kusepana hakuli kwa butokwa hahulu, mi lukanyakisisañi mwa taba yetatama?

¹⁷ Batu babañata mwa lifasi la Satani le habasepani, kono lilato lakona kulutusa kusepa mizwale ni likaizeli baluna mwa lifasi kaufela. Kusepana kokucwalo kulutahiseza tabo ni swalisano ka nako ya cwale, mi kuka lusileleza haluka kopana ni miinelo yetaata kwapili. Mukona kueza cwañi haiba mutu yomuñwi naaezize nto yeñwi yenetahisize kuli mutuhele kumusepa? Mueze momukonela kaufela kuunga lika sina mwaliingela Jehova, musebelise likuka za mwa Bibele, mulate hahulu mizwale ni likaizeli bamina, mi muitute kwa mitala ya batu bababulezwi mwa Bibele. Niha lukona kuikutwa bumaswe kuli mutu yomuñwi naaezize nto yeñwi yenetahisize kuli lutuhele kumusepa, lwakona kusepa babañwi hape. Haiba lueza cwalo, lukaikola kuba ni balikani babañata, ili ‘babakumalela hahulu mutu kufita mwanahabo.’ (Liprov. 18:24) Nihakulicwalo, haki luna feela babatokwa kuli batu babañwi basepahale ku luna, ni bona batokwa kuziba kuli bakona kulusepa. Mwa taba yetatama, lukanyakisisa molukona kuboniseza kuli mizwale ni likaizeli baluna bakona kulusepa.