Kwa makalelo a lilimo za ma 1940, bashemi baka nebaitutanga Bibele ni Lipaki za Jehova. Nihaike kuli nebatuhezi kuitutanga Bibele, bo ma bona nebazwezipili kuamuhelanga limagazini za Tawala ya Mulibeleli ni za Muzuhe! Ka silimo sa 1950, nekubile ni mukopano wa macaba mwa Muleneñi wa New York, mi lubasi lwaka nelufumanehile kwa mukopano wo.

Nakonyana kuzwa fo, muzwale yabizwa Lawrence Jeffries akala kulupotelanga. Naaniisize pilu mi akala kuniluta niti. Kwa makalelo, nenisa lumelelani ni yena fa taba ya kuli Lipaki za Jehova nebasa ikenyi mwa litaba za lipolitiki ni kukena busole. Neni mutaluselize kuli batu kaufela mwa America hane bakahana kuya kwa ndwa, lila nelika lutaseza ni kuzamaisa naha yaluna. Muzwale Jeffries naanitusize kuutwisisa taba yeo hanyinyani-hanyinyani, anibuza kuli: “Ki lika mañi zanaaka eza Jehova Mulimu kambe batu kaufela mwa America neba musebeleza mi lila libataseza?” Zanaabulezi ka za puzo yeo ni litaba zeñwi neli nitusize kulemuha kuli mubonelo waka neufosahezi. Taba yeo neitahisize kuli nitabele hahulu kuituta Bibele.

Nenitandanga nako yeñata kubala limagazini zakale za Tawala ya Mulibeleli ni za Muzuhe! zene babulukile bo ma mwa muzuzu omuñwi. Hamulaho wa nako, nalemuha kuli litaba zene niituta neli za niti; kacwalo, nalumela kuituta Bibele ni Muzwale Jeffries. Hape nakala kufumanehanga kwa mikopano ya puteho kamita. Nenilata hahulu litaba zene niituta, mi naba muhasanyi wa taba yende. Likonkwani zaka nelicincize hane nizibile kuli “lizazi la Jehova lelituna [nelili fakaufi].” (Zef. 1:14) Mwa sibaka sa kuya kwa yunivesiti, naikatulela kutusa batu babañwi kuituta niti ya mwa Bibele.

Nenifelize sikolo la June 13, 1956, mi hamulaho wa mazazi amalaalu kuzwa fo, nakolobezwa fa mukopano  wa mupotoloho. Nenisa zibi kuli kuitusisa nako yaka kwa kuituta ka za Jehova ni kuluta babañwi ka za hae nekuka nitahiseza limbuyoti zeñata.

Hamulaho wa likweli ze 6 kuzwa fonikolobelezwa, naba paina wa kamita. Mwa Bukombwa Bwa Mubuso bwa December 1956 nekunani taba yeli, “Kana Mwakona Kuyo Sebeleza Kokutokwahala Hahulu Bakutazi ba Mubuso?” Memo yeo ni na nei niama. Nenibata kuyo tusa kwa libaka kone kunani feela bakutazi babanyinyani ba taba yende.—Mat. 24:14.

Natutela kwa tolopo ya Edgefield, kwa South Carolina. Puteho yeneli mwa tolopo yeo neinani feela bahasanyi babane. Na ne nibile muhasanyi wabuketalizoho. Neluezezanga mikopano mwa muzuzu omuñwi wa mwa ndu ya muzwale yomuñwi. Kweli ni kweli, nenitandanga lihora ze 100 mwa bukombwa. Nenipatehile hahulu bakeñisa kuli nenietelelanga babañwi mwa musebezi wa kukutaza ni kufa lingambolo kwa mikopano ya puteho. Kueza misebezi yeo neku nitusize kuituta zeñata ka za Jehova.

Musali yomuñwi yene niitutanga ni yena Bibele naanani muyaho one uitusiswanga hakunani malilo mwa tolopo ya Johnston, yeneli likilomita lisikai kuzwa kone niina. Ka sishemo, anifa musebezi omuñwi, one niezanga ka linako, mi alulumeleza kuitusisanga muyaho wahae omuñwi omunyinyani sina Ndu ya Mubuso.

Muzwale yabizwa Jolly Jeffries, mwanaa muzwale yanaaitutanga ni na Bibele, naatutezi mwa sibaka sene nili ku sona kuzwa mwa Brooklyn, kwa New York, mi lwaeza hamoho bupaina. Neluina mwa tilela yenyinyani yanaa lukalimile muzwale yomuñwi.

Pene yene luhola kwa South Carolina neli yenyinyani. Neluhola madola amabeli kamba amalaalu halueza musebezi wa lizazi lililiñwi. Nako yeñwi, neniitusisize masheleñi one nisiyalezi ki ona kuleka lico mwa sintolo sesiñwi. Hanizwa mwa sintolo seo, muuna yomuñwi aniatumela ni kunibuza kuli: “Kana mubata musebezi? Nika miholisa dola iliñwi ka hora.” Anifa musebezi wa mazazi amalaalu wa kukenisa sibaka fone kukayahiwa miyaho yemiñwi. Taba yeo nei nitusize kulemuha kuli Jehova naabata kuli nizwelepili kuina mwa Edgefield. Nihaike kuli nenisina hande pene, nenikonile kuyo fumaneha kwa mukopano wa macaba one uezelizwe mwa Muleneñi wa New York ka 1958.

Fa lizazi la bubeli la mukopano wo, kwaezahala nto yeñwi yende hahulu. Nenikopani ni kaizeli yabizwa Ruby Wadlington yanaasebeza sina paina wa kamita mwa Gallatin kwa Tennessee. Bakeñisa kuli sibeli saluna nelutabela sebelezo ya bulumiwa, lwafumaneha kwa mukopano wa bane babata kuya kwa Giliadi one ubile teñi fa mukopano omutuna wo. Hamulaho wa nako, lwakala kuñolelananga mañolo. Namemiwa kuyo fa ngambolo ya nyangela kwa puteho yeneli mwa Gallatin. Naitusisa kolo yeo kutaluseza bo Ruby kuli nenibata kubanyala. Hasamulaho, natutela kwa puteho ya bo Ruby, mi lwanyalana ka silimo sa 1959.

Hane ninani lilimo ze 23, naketiwa kuba mutangaa puteho (yabizwa cwale kuli muswalisanisi wa sitopa sa baana-bahulu) mwa Gallatin. Puteho  yaluna neli yona yapili yanaapotezi muzwale yabizwa Charles Thompson haketiwa kuba muokameli wa mupotoloho. Nihaike kuli naanani yeloseli, naanikupile kumutaluseza tuso yene batokwa kufiwa mizwale ni likaizeli ni mo baokameli ba mupotoloho babañwi nebatuselize puteho. Mutala wahae neu nilutile butokwa bwa kubuza lipuzo ni kuziba litaba kaufela pili nisika eza kale katulo yeñwi.

Mwa May 1964, namemiwa kuyo kena Sikolo sa Bukombwa Bwa Mubuso sene siezelizwe mwa South Lansing kwa New York. Mizwale bane bazamaisa sikolo se neba nitusize kulata hahulu kuituta ka za Jehova ni kuzwelapili kuhula kwa moya.

Mwa January 1965, nakupiwa kuba muokameli wa mupotoloho mi nakala kupotelanga liputeho ni bo Ruby. Mupotoloho waluna neli omutuna, neukalela mwa muleneñi wa Knoxville, kwa Tennessee, kuisa bukaufi ni muleneñi wa Richmond mwa Virginia. Neukopanyeleza liputeho zeneli mwa North Carolina, Kentucky, ni mwa West Virginia. Nenipotelanga feela liputeho mone kufumaneha batu babansu bakeñisa kuli ka nako yeo kwa mboela wa America, nekunani mulao one usalumelezi batu babansu kukopana hamoho ni makuwa. Mizwale neli babotana mi nelu bafanga lituso zeñwi. Muzwale yomuñwi yanaasebelize sina muokameli wa mupotoloho ka nako yetelele naanitaluselize taba ya butokwa ye: “Hamupotela puteho, mubonise kuli mu muzwale wabona. Musike mwalika kuzamaisa babañwi. Bakona feela kuamuhela tuso yemu bafa haiba bamiinga sina muzwale wabona.”

Nako yeñwi, hane lupotela puteho yeñwi yenenani bahasanyi babanyinyani, bo Ruby bakala kuituta Bibele ni musizana yomuñwi yanaanani mwana wamusizana yanaali wa silimo silisiñwi. Bo Ruby hane bapalelwanga kufumana muhasanyi yanaaka ituta ni muituti wabona, nebaitutanga ni yena ka kumuñolela mañolo. Hane luyo potela puteho yeo hape, musizana yo naafumanehile kwa mikopano ya puteho kaufela. Likaizeli bababeli bane bali mapaina babaipitezi hane batutezi kwa puteho yeo, bazwelapili kuituta ni yena, mi nakonyana kuzwa fo, akolobezwa. Hamulaho wa lilimo zebato ba 30 kuzwa fo, ili ka silimo sa 1995, kaizeli yomuñwi yasali yomunca aitibahaza ku bo Ruby kwa Betele ya kwa Patterson. Neli mwanaa musali yanaaitutanga Bibele ni bo Ruby. Kaizeli yo ni muunaa hae neli baituti mwa kilasi yabu 100 ya Sikolo sa Giliadi.

Mupotoloho waluna wabubeli neuli mwa Florida. Ka nako yeo, nelutokwa kuba ni mota; kacwalo, lwaleka mota fa teko yende hahulu. Nihakulicwalo, mwa sunda yapili kuzwa folubela ni mota yeo, yaba ni butata kwa injini. Nelusina masheleñi a kuilukisisa. Kacwalo, nabiza muzwale yene niziba kuli naaka lutusa mwa butata bo. Muzwale yo aluma yomuñwi wa babeleki bahae kuto lukisa mota yaluna mahala. Alubulelela kuli: “Kulukile, hamutokwi kunilifa sesiñwi.” Mane alufa ni masheleñi sina mpo! Taba yeo nei lutusize kubona mo Jehova ababalelanga batanga bahae. Neluitutile butokwa bwa kuba ni bufani.

Nako kaufela hane lupotelanga liputeho, nelufitelanga mwa mandu a mizwale baluna. Kabakaleo, lwaba ni balikani babande babañata. Zazi leliñwi, nasiya piho yeama puteho yene nipotela ka nako yeo mwa mushini wa kutaipisa, nisika feza kale kusebeleza ku yona. Hanikuta kwa ndu manzibwana, nalemuha kuli mwanaa muñaa ndu wamushimani wa lilimo zetaalu naataipile litaba zeñwi mwa piho yeo; kacwalo, neninani kuitaipa sinca. Nenizwezipili kueza lisheha ni yena ka za taba yeo ka lilimo zeñata.

Ka silimo sa 1971, naamuhela liñolo lene libonisa kuli neniketilwe kusebeza sina muokameli wa sikiliti mwa Muleneñi wa New York. Neli nto yene lusika libelela! Ka nako yelututela kwa muleneñi wo, neninani lilimo ze 34 feela. Mizwale neba niamuhezi hande hahulu, nihaike kuli neli na muokameli wabona wa sikiliti yomunsu wapili.

Ka kuba muokameli wa sikiliti, nenilutanga ka za Jehova sunda ni sunda fa mukopano wa mupotoloho. Buñata bwa baokameli ba mupotoloho nebasebelize ka lilimo zeñata kunifita. Yomuñwi wa baokameli bao ki yena yanaafile ngambolo ya kolobezo fa lizazi lene nikolobezwa. Muzwale yomuñwi wa libizo la Theodore Jaracz, naabile mwa Sitopa Sesietelela hasamulaho. Hape nekunani mizwale babañata babayezi seli bane basebeleza fa Betele ya kwa Brooklyn. Neniitebuhile hahulu kuli baokameli ba mupotoloho ni mizwale bane basebeleza fa Betele neba nitusize kupeta hande buikalabelo bwaka. Neniiponezi kuli baana bao neli balisana babalilato, bane baitingile fa Linzwi la Mulimu mi nebatusa kopano yahae ka busepahali. Buikokobezo bwabona nebu nitusize kusebeza hande sina muokameli wa sikiliti.

Ka silimo sa 1974, ba Sitopa Sesietelela nebaketile mizwale basili bane bali baokameli ba mupotoloho kuba baokameli ba sikiliti, mi nakupiwa kusebeza sina muokameli wa mupotoloho hape, kono ka nako yeo, nenikupilwe kusebeleza mwa South Carolina. Ka nako yeo, mizwale ni likaizeli babansu ni ba makuwa ba mwa liputeho ni mipotoloho yeshutana-shutana nebakona kukopana hamoho, ili nto yenee batabisize hahulu.

Kwa mafelelezo a silimo sa 1976, nakupiwa kusebeleza mwa mupotoloho one ufumaneha kwa Georgia, mwahalaa muleneñi wa Atlanta ni wa Columbus. Nisahupula hande ngambolo ya malilo yene nifezi kwa matutaeti hane kubulukiwa banana babansu baketalizoho bane babulailwe ki batu babañwi bane batunyiselize mbomba mwa ndu yabona. Bo maa bona nebaswelwi mwa sipatela kabakala kuholofala hahulu. Lipaki za Jehova babañata, babansu ni makuwa, nebayanga kwa sipatela kuyo omba-omba bashemi ba banana bao. Neniiponezi lilato lelituna lene banani lona mizwale. Kubonisa mukekecima ka nzila yeo kukona kutusa batanga ba Mulimu kutiyela miinelo yetaata hahulu.

Ka silimo sa 1977, nelukupilwe kuya kwa Betele ya kwa Brooklyn kuli luyo tusa mwa musebezi omuñwi ka likweli lisikai. Musebezi wo hane utuha ufela, mizwale bababeli ba mwa Sitopa Sesietelela, baikambota ni na ka za haiba na ni bo Ruby nelutabela kuzwelapili kusebeleza fa Betele. Lwaamuhela memo yeo.

Nenisebelelize mwa Liluko la Sebelezo ka lilimo ze 24, mi hañata mwa liluko leo, mizwale batalimanga litaba zetaata. Ka lilimo zeñata, ba Mwa Sitopa Sesietelela bazwezipili kufa ketelelo yetomile fa likuka za mwa Bibele. Ketelelo yeo itusanga mizwale kualaba lipuzo mi hape itusanga baokameli ba mupotoloho, baana-bahulu, ni mapaina kuziba mwakupetela hande buikalabelo bwabona. Ketelelo yeo itusize babañata kuhula kwa moya. Ka mukwa ocwalo, kopano ya Jehova itiisizwe.

Kuzwa 1995 kuisa 2018, nenipotezi liofisi za mutai zeshutana-shutana sina muyemeli wa ofisi yetuna yeetelela, yanaabizwa muokameli wa mitai kwamulaho. Neniikambotanga ni mizwale ba mwa Tutengo Twa Mutai, mizwale ni likaizeli babasebeleza fa Betele, ni balumiwa kuli ni basusueze ni kubatusa kutiyela butata bufi kamba bufi bone bakopana ni bona. Na ni bo Ruby luzwezipili kususuezwa ki zebakopani ni zona mwa bupilo mizwale ni likaizeli baluna. Ka mutala, nelupotezi naha ya Rwanda ka silimo sa 2000. Nelususuelizwe hahulu kuutwa mo mizwale ni likaizeli ba fa Betele nebatiyezi pulayano ya mikowa yenebile teñi ka silimo sa 1994. Babañata ku bona nebashwezwi ki balatiwa babona. Kusina taba ni miinelo yetaata yene bakopani ni yona, mizwale bao nebazwezipili kuba ni tumelo, sepo, ni tabo.

Seluli mwa lilimo za ma 80. Mwa lilimo ze 20 zefelile, nibile ni tohonolo ya kusebeza mwa Katengo ka Mutai wa America. Nihaike kuli hanisikaya kwa yunivesiti, niamuhezi tuto yepahami ka kufitisisa yezwa ku Jehova ni kopano yahae. Tuto yeniamuhezi initusize kuluta babañwi niti yefumaneha mwa Bibele yekona kubatusa kuya kuile. (2 Makor. 3:5; 2 Tim. 2:2) Niiponezi mo lushango lwa mwa Bibele lutuselize batu kueza licinceho mwa bupilo bwabona ni kuba ni silikani sesinde ni Mubupi wabona. (Jak. 4:8) Na ni bo Ruby luezanga molukonela kaufela kuitusisa kolo yeluba ni yona kususueza babañwi kuli baitebuhe hahulu tohonolo ya kuituta ka za Jehova ni kuluta babañwi litaba za niti zefumaneha mwa Bibele, ili tohonolo yetuna ka kufitisisa yakona kuba ni yona mutangaa Jehova!