1, 2. Ki kabakalañi silikani sa Jonatani ni Davida hasibonisa mutala oipitezi wa busepahali?

JONATANI mwendi naakomokisizwe ki bundume bwanaanani bona Davida yanaali mutanganga. Davida naabulaile Goliati yanaali singangalume ni kutisa “toho ya Mufilisita” yo ku Mulena Saule wa Isilaele yena ndatahe Jonatani. (1 Samuele 17:57) Jonatani naasakakanyi kuli Mulimu naali ni Davida, mi kuzwa honafo, Jonatani ni Davida nebabile balikani babatuna hahulu. Nebasepisize kuli bakazwelapili kusepahala yomuñwi ku yomuñwi. (1 Samuele 18:1-3) Mwahalaa bupilo bwahae kaufela, Jonatani naasepahalile ku Davida.

² Jonatani naazwezipili kusepahala ku Davida kusina taba ni kuli Jehova naasikaketa yena, kono naaketile Davida kuba mulena yatatama wa Isilaele. Mi Saule hanaalikile kubulaya Davida, Jonatani naaiyakatilwe ka za mulikanaa hae. Naaziba kuli Davida naali mwa lihalaupa kwa Horeshi, kacwalo Jonatani aya kwateñi  kuli ayo mususueza kuzwelapili kuitinga ku Jehova. Jonatani naabulelezi Davida kuli: “Si sabi, kakuli lizoho la ndate yena Saule ha li na ku ku fumana hape. Ki wena ya ka ba Mulena wa Isilaele, na, ni be wa bubeli ku wena.”—1 Samuele 23:16, 17.

3. Ki nto mañi yeneeli ya butokwa hahulu ku Jonatani kufita kusepahala ku Davida, mi luziba cwañi cwalo? (Mubone siswaniso sesi fa likepe 14.)

³ Hañata lwaikumbutanga batu babasepahala. Kono kana lwaikumbutanga Jonatani ka libaka feela la kuli naasepahala ku Davida? Baatili, kusepahala ku Mulimu neeli yona nto yabutokwa ka kufitisisa mwa bupilo bwa Jonatani. Mane ki lona libaka hanaasepahala ku Davida mi naasa muutweli muna, nihaike kuli Davida ki yena yanaakaba mulena mwa sibaka sahae. Jonatani mane naatusize Davida kuitinga ku Jehova. Bubeli bwabona nebasepahala ku Jehova mi nebasepana. Nebatalelelize sepiso ya bona yeli: “Muñaa Bupilo ki yena ya ka ba mwahalaa luna, na ni wena, ni mwahalaa bana ba ka ni bana ba hao, ku ya ku ile.”—1 Samuele 20:42.

4. (a) Ki nto mañi yekona kulutusa kuba ni tabo yetuna ni kuba buikolwiso mwa bupilo? (b) Lukanyakisisañi mwa taba ye?

⁴ Niluna lutokwa kusepahala kwa lubasi lwaluna, kwa balikani baluna, ni kwa mizwale ni likaizeli baluna mwa puteho. (1 Matesalonika 2:10, 11) Kono sabutokwa ni kufita luswanela kusepahala ku Jehova. Ki yena yalufile bupilo! (Sinulo 4:11) Haiba lusepahala kuyena, lukaba ni tabo yetuna ni buikolwiso mwa bupilo. Kono lwaziba kuli luswanela kusepahala ku Mulimu nihaluli mwa miinelo yetaata. Mwa taba ye, lukanyakisisa mo mutala wa Jonatani ukona kulutuseza kuzwelapili kusepahala ku Jehova mwa miinelo ye mine: (1) haiba luikutwa kuli haluswaneli kukuteka mutu yanani maata fahalimwaa luna, (2) halueza katulo ka za kuli lukasepahala ku mañi, (3) haiba muzwale yaetelela haaluutwisisi kamba haiba haaluezi hande, ni (4) haiba luikutwa kuli kutaata kutaleleza sepiso yaluna.

5. Ki kabakalañi hanekuli taata kwa batu ba mwa Isilaele kusepahala ku Mulimu ka nako yanaabusa Saule?

⁵ Jonatani ni batu ba Isilaele nebali mwa muinelo otaata. Mulena Saule, yena ndatahe Jonatani naakalile kuba ni moya wa bukwenuheli, mi Jehova naamuhanile. (1 Samuele 15:17-23) Kono, Mulimu naatuhelezi Saule kuzwelapili kubusa ka lilimo zeñata. Kacwalo nekuli taata kwa batu kusepahala ku Mulimu haili fo mulena yanaaketilwe kuli aine “fa lubona lwa Muñaa bupilo” naaeza lika zemaswe hahulu.—1 Makolonika 29:23.

6. Ki lika mañi zebonisa kuli Jonatani naazwezipili kusepahala ku Jehova?

⁶ Jonatani naazwezipili kusepahala ku Jehova. Munahane mwanaaezelize Jonatani nakonayana feela Saule hanaakalile kukwenuhela Mulimu. (1 Samuele 13:13, 14) Ka nako yeo, mpi yetuna ya Mafilisita neitile ni makoloi a 30,000 kuli iyo taseza Isilaele. Saule naanani masole ba 600 feela, mi yena ni Jonatani ki bona feela banebanani lilwaniso. Kono Jonatani naasa sabi. Naahupuzi manzwi a mupolofita Samuele ali: “Muñaa Bupilo haa na ku hana sicaba sa hae kabakala libizo la hae le lituna.” (1 Samuele 12:22) Jonatani abulelela lisole leliñwi ali: “Ha ku na mwa palelelwa Muñaa Bupilo ku pilisa ka ba bañata kamba ka ba banyinyani.” Kacwalo yena ni lisole yo balwanisa sikwata sa Mafilisita mi babulaya masole baba batoeza 20.  Jonatani naani tumelo ku Jehova, mi Jehova amufuyaula. Jehova naatahisize zikinyeho, mi Mafilisita basaba. Kacwalo Mafilisita bakala kuitwanisa ni kubulayana, mi Maisilaele ba wina ndwa.—1 Samuele 13:5, 15, 22; 14:1, 2, 6, 14, 15, 20.

7. Jonatani naasebelisani cwañi ni ndatahe?

⁷ Nihaike kuli Saule naazwezipili kukwenuhela Jehova, Jonatani naazwezipili kuutwa litaelo za ndatahe hanekutokwahala kueza cwalo. Ka mutala, nebalwanile hamoho ilikuli basileleze batu ba Jehova.—1 Samuele 31:1, 2.

8, 9. Lubonisa cwañi kuli lwasepahala ku Mulimu haluketeka batu babanani maata fa halimwaa luna?

⁸ Ka kuswana ni Jonatani, lwakona kusepahala ku Jehova ka kumamela milao ya muuso wa mwa naha yelupila kuyona. Jehova utuhelezi “milonga” kuli iluetelele, mi ubata kuli lukuteke milonga yeo. (Mubale Maroma 13:1, 2.) Ki lona libaka haluswanela kukutekanga babusi kusina taba ni kuli habasepahali mi luikutwa kuli haluswaneli kubakuteka. Mane luswanela kukuteka batu kaufela babafilwe maata ki Jehova.—1 Makorinte 11:3; Maheberu 13:17.

⁹ Kaizeli ya bizwa Olga yapila kwa South America, naabonisize busepahali bwahae ku Jehova ka kuba ni likute ku muuna hae nihaike kuli kaizeli yo naanyandiswa ki muuna hae. ^[1] (Mubone litaluso za kwamafelelezo.) Ka linako zeñwi muuna yo naahananga kuambola  ni kaizeli kamba mane naabulelanga manzwi amaswe kuyena kabakala kuli kaizeli yo naali Paki ya Jehova. Mane naabulelelanga kaizeli yo kuli ukamusiya ni kuya ni bana. Kono kaizeli Olga naasika “kutisa bumaswe.” Naaezize mwanaakonela kaufela kuli abe musali yomunde. Naaapehelanga bo muunaa hae, kubatapiseza, mi naababalelanga babañwi ba mwa lubasi lwa bo muunaa hae. (Maroma 12:17) Kaizeli yo hanaa lukuluhanga, naayanga ni bo muunaa hae kuyopotela lubasi lwabona ni balikani babona. Ka mutala, bo muuna hae hane babata kuya kwa maswabi a bo ndataa bona mwa tolopo yeñwi, kaizeli yo naalukisize lika kaufela zenebatokwa mwa musipili wo. Mi hasebafitile kwa maswabi kaizeli yo alibelela bo muunaa hae kwandaa keleke. Hamulaho wa lilimo zeñata, bo Olga bakala kuezwa hande ki bakubona bakeñisa kuli nebabonisize pilutelele mi kamita nebakutekanga bo muunaa bona. Ka nako ya cwale, bo Olga sebasusuezwanga ki bo muunaa bona kuya kwa mikopano mi mane baba sindeketanga. Mane ka linako zeñwi, bayo fumanehanga hamoho kwa mikopano.—1 Pitrosi 3:1.

10. Ki nto mañi yenetusize Jonatani kuziba kuli naatokwa kusepahala ku mañi?

¹⁰ Saule hanaabulezi kuli ubata kubulaya Davida, Jonatani naatokwa kueza keto yetaata. Naabata kusepahala ku ndatahe kono ka nako yeswana hape naabata kusepahala ni ku Davida. Jonatani naaziba kuli Mulimu naali ni Davida isiñi ni Saule, kacwalo aketa kusepahala ku Davida. Alemusa Davida kuli aipate mi ataluseza Saule libaka hanaasa swaneli kubulaya Davida.—Mubale 1 Samuele 19:1-6.

11, 12. Kulata Mulimu kulutusa cwañi kuketa kusepahala kuyena?

¹¹ Kaizeli yapila kwa Australia yabizwa Alice, naanani kuketa kuli uswanela kusepahala ku mañi. Hanaanze asweli kuituta Bibele, naabulelelanga lubasi lwahae lika zanaasweli kuituta. Hape naababulelezi kuli haana kuabana ni bona kwa mukiti wa ngilisimusi mi abataluseza libaka. Kwa makalelo, lubasi lwa kaizeli yo neluzwafile, mi hasamulaho bamunyemela maswe. Nebaikutwile kuli bo Alice nebatuhezi kubaisa pilu. Kacwalo bo ma bona bo Alice nebabulezi kuli habatabeli kubabona hape. Bo Alice babulela kuli: “Neni komokile mi neniikutwile hahulu bumaswe kakuli neni lata hahulu lubasi lwaka. Nihakulicwalo, neniikatulezi kuli Jehova ni Mwanaa hae ki bona babakaba babutokwa kuna, mi nakolobezwa fa mukopano one utatami.”—Mateu 10:37.

¹² Lusike lwatuhelela nto ifi kamba ifi yecwale ka sikwata sa babapali, sikolo, kamba naha, kuba yabutokwa hahulu kuluna kufita busepahali bwaluna ku Jehova. Ka mutala, Henry naaikolanga kubapala papali yebizwa chesi ni sikwata sa kwa sikolo sahae, mi naabata kuli sikolo sahae siwine mupuzo mwa papali yeo. Kono bakeñisa kuli naabapalanga papali yeo la Mukibelo ni la Sunda, naasafumanangi nako yeñata ya kuya mwa bukombwa kamba kwa mikopano. Henry naabulezi kuli nto yeneli yabutokwa hahulu kuyena neeli kusepahala kwa sikolo kufita kusepahala ku Mulimu. Kacwalo, aikatulela kutuhela kubapala papali yeo kwa sikolo.—Mateu 6:33.

13. Kusepahala ku Mulimu kukona kulutusa cwañi kutiyela matata mwa lubasi?

¹³ Ka linako zeñwi kukona kuba taata kusepahala ku yomuñwi ni yomuñwi wa mwa  lubasi lwaluna ka nako yeswana. Ka mutala, bo Ken babulela kuli: “Nenibata kupotelanga bo ma babasupali ka nako kaufela mi hape nenibata kuli ka linako zeñwi bainange ni luna. Kono bo ma ni musalaa ka nebasa lumelelani.” Baekeza kubulela kuli: “Nenisakoni kutabisa yomuñwi ku bona nisautwisi yomuñwi bumaswe.” Bo Ken banahana zeibulela Bibele mi balemuha kuli mwa muinelo wo, nebatokwa kutabisa bo musalaa bona ni kusepahala ku bona. Kacwalo babata mukwa wakutatulula ka ona butata bo ilikuli bakubona babe ni tabo. Ki hona bataluseza bakubona libaka hane batokwa kubonisa sishemo ku bo maa bona. Hape sebataluseza bo maa bona libaka habaswanela kukuteka mukwenyanaa bona.—Mubale Genese 2:24; 1 Makorinte 13:4, 5.

14. Ki lika mañi zebonisa kuli Saule naasika eza hande mwanaa hae Jonatani?

¹⁴ Hape lwakona kusepahala ku Jehova haiba muzwale yanani buikalabelo mwa puteho asaluezi hande. Mulena Saule naaketilwe ki Mulimu, kono naaezize maswe Jonatani mwanaa hae wa kuipepela. Naasika utwisisa libaka Jonatani hanaalata Davida. Kacwalo Jonatani hanaalikile kutusa Davida, Saule afilikana maswe, mi ashubula mwanaa hae fapilaa batu babañata. Kono Jonatani naazwezipili kubonisa likute ku bo ndatahe. Ka nako yeswana, naazwezipili kusepahala ku Jehova ni ku Davida, yanaaketilwe ki Mulimu kuli ki yena yakaba mulena wa Isilaele yatatama.—1 Samuele 20:30-41.

15. Luswanela kueza cwañi haiba muzwale asaluezi hande?

 ¹⁵ Mwa liputeho zaluna kacenu, mizwale babaetelela balikanga kueza hande mañi ni mañi mwa puteho. Kono mizwale ba, habasika petahala. Ka lona libaka leo, kukona kuba bunolo kuli basike kuutwisisa libaka haluezize nto yeñwi. (1 Samuele 1:13-17) Kacwalo haiba luatulwa silibonda kamba kusautwisiswa ki batu babañwi, haike luzwelepili kusepahala ku Jehova.

16. Ki mwa miinelo mañi moluswanela kusepahala ku Mulimu isiñi kuba ni buitati?

¹⁶ Saule naabata kuli Jonatani ibe yena ya ka muyola fa bulena isiñi Davida. (1 Samuele 20:31) Kono Jonatani naalata Jehova mi naasepahala kuyena. Kacwalo mwa sibaka sa kubonisa buitati, Jonatani naabile mulikanaa Davida mi ataleleza sepiso yahae. Ka niti, mutu kaufela yalata Jehova ni kusepahala kuyena “haiba a sepisize se siñwi ka luci, nihaa ka sinyehelwa, haa si kwenuheli.” (Samu 15:4) Bakeñisa kuli lwasepahala ku Mulimu, lukataleleza lisepiso zaluna. Ka mutala, haiba lueza tumelelano mwa pisinisi, lukalatelela tumelelano yaluna nihakukaba taata kueza cwalo. Mi haiba luba ni butata mwa linyalo laluna, lukabonisa lilato laluna ku Jehova ka kuzwelapili kusepahala ku ba ku luna.—Mubale Malaki 2:13-16.

17. Tuto ye imitusize cwañi?

¹⁷ Lubata kusepahala ku Mulimu ni haiba mwa miinelo yetaata, sina feela mwanaa ezelize Jonatani. Kacwalo haike luzwelepili kusepahala kwa mizwale ni likaizeli baluna kusina taba ni kuli baluswabisize. Halukaeza cwalo lukatabisa pilu ya Jehova, mi nto yeo ikalutahiseza tabo yetuna. (Liproverbia 27:11) Lwakona kuba ni buikolwiso bwa kuli ukazwelapili kuluezeza zende ni kulubabalela. Mwa taba yetatama, lukabona zelukona kuituta kwa butu bane bapila mwa nako ya Davida ili bane basepahala ni bane basasepahali.