1-3. (a) Ki kabakalañi halukona kuikolwisa kuli lwakona kuba balikani ba Mulimu? (b) Ki bafi batu belukanyakisisa mwa taba ye?

MWA Bibele, Abrahama ubulezwi halaalu kuli ki mulikanaa Mulimu. (2 Makolonika 20:7; Isaya 41:8; Jakobo 2:23) Mwa Bibele ki yena feela mutu yabulezwi kuli ki mulikanaa Mulimu. Kana taba yeo italusa kuli Abrahama ki yena feela mutu yakile aba mulikanaa Jehova? Batili. Bibele ibonisa kuli kaufelaa luna lwakona kuba ni tohonolo yecwalo.

² Mwa Linzwi la Mulimu kunani litaba zeñata zebulela za baana ni basali babañata bane basepahala, ili bane basaba Jehova, bane bamusepile, mi nebabile balikani bahae. (Mubale Samu 25:14.) Batu ba ki kalulo ya “lilu le lituna la lipaki” lene libulezwi ki Paulusi. Batu ba kaufela bona neli balikani ba Mulimu.—Maheberu 12:1.

³ Halunyakisiseñi ka tokomelo batu babalaalu bababulezwi mwa Bibele ili bane bali balikani ba Mulimu: (1) Ruti, kalibe yanaasepahala ili mbelwa yanaazwa kwa Moabi, (2) Ezekiasi, mulena wa Juda yanaasepahala, ni (3) Maria, yanaaikokobeza  yena mahe Jesu. Lukona kuitutañi ku mañi ni mañi wabona ka mone kutezi kuli abe mulikanaa Mulimu?

4, 5. Ki katulo mañi yetaata yanaatokwa kueza Ruti, mi ki kabakalañi kueza katulo yeo hanekuli ko kutaata? (Mubone siswaniso sesi fa likepe 9.)

⁴ Naomi ni makwenyanaa hae babeli ili Ruti ni Olipa, nebazamaya musipili omutelele kuzwa kwa Moabi kuya kwa Isilaele. Hanebanze bazamaya, Olipa aikatulela kukutela kwa Moabi. Kono Naomi yena naaikatulezi kuya kwa Isilaele, haboyena. Ruti yena naaikatelezi kuezañi? Naatokwa kueza katulo yetaata hahulu. Kana naakakutela haboyena kwa Moabi kuli ayo ba ni lubasi lwahae, kamba naakazwelapili kuina ni Naomi, mukwenyanaa hae, ni kuzamaya kuya Betelehema?—Ruti 1:1-8, 14.

⁵ Lubasi lwa Ruti nelupila mwa Moabi. Naakona kukutela kwa lubasi lwahabo mi mwendi nebaka mubabalela. Naaziba batu ba kwateñi, puo, ni sizo sa Mamoabi. Naomi naasakoni kusepisa Ruti kuli naakafumana lika zeo kwa Betelehema. Mi Naomi naasaba kuli naasike afumanela Ruti muuna kamba ndu yanaakapila kuyona. Kacwalo, Naomi amubulelela kuli akutele kwa Moabi. Sina molubonezi, Olipa “naa kutezi kwa sicaba sa hae ni kwa milimu ya habo.” (Ruti 1:9-15) Kono Ruti aikatulela kusa kutela kwa sicaba sahae ni kwa milimu yabona ya buhata.

6. (a) Ki keto mañi yende yanaaezize Ruti? (b) Ki kabakalañi Boazi hanaabulezi kuli Ruti naabatile mukunda mwa mafufa a Jehova?

⁶ Kubonahala kuli Ruti naaitutile ka za Jehova kuzwelela ku muunaa hae, kamba ku Naomi. Naaitutile kuli Jehova naashutana ni milimu ya Moabi. Naalata Jehova, mi naaziba kuli Jehova naatokwa kuli Ruti amulate ni kumulapela. Kacwalo, Ruti naaezize keto yende. Naabulelezi Naomi kuli: “Sicaba sa hao ikaba sicaba sa ka, mi Mulimu wa hao ibe yena Mulimu wa ka.” (Ruti 1:16) Lwasusuezwanga halunahana ka za lilato la Ruti ki Naomi. Kono nto yesusueza hahulu ki lilato lanaanani lona Ruti ku Jehova. Lilato leo hape nelisusuelize Boazi, yanaababalize Ruti hamulaho ka kubulela kuli Ruti, ‘naabatile makundamo mwa mafufa a Jehova.’ (Mubale Ruti 2:12.) Manzwi anaaitusisize Boazi akona kuluhupulisa mo kaezezanga kanyunywani kakanyinyani kakabata makundamo mwa mafufa a makona. (Samu 36:7; 91:1-4) Ka nzila yeswana, Jehova naasilelelize Ruti ni kumufuyaula bakeñisa tumelo yahae. Ruti naasina libaka la kuinyaza bakeñisa keto yanaaezize.

7. Ki nto mañi yekona kutusa batu baba zina-zinanga kuineela ku Jehova?

⁷ Batu babañata baitutanga ka za Jehova, kono bapalelwanga kuunga muhato wa kusabela kuyena. Bazina-zinanga kuineela kuyena ni kukolobezwa. Haiba ni mina muikutwa cwalo, muipuze libaka hamuzina-zina. Mañi ni mañi unani mulimu yasebeleza. (Joshua 24:15) Keto yende yemukona kueza ki kusebeleza Mulimu wa niti. Hamuineela ku Jehova, mubonisa kuli munani tumelo ya kuli ukaba masabelo amina. Mi uka mitusa kuzwelapili kumusebeleza kusina taba ni mataata emukana mwakopana ni ona. Ki zona zanaaezize Mulimu ku Ruti.

8. Mutaluse simuluho ya Ezekiasi.

⁸ Simuluho ya Ezekiasi neishutana hahulu ni ya Ruti. Naali yomuñwi wa sicaba sene siineezi ku Mulimu. Kono haki Maisilaele kaufela  bane bazwezipili kusepahala. Mulena Akabe yena ndatahe Ezekiasi neli mutu ya maswe. Naabonisize kashwau kwa tempele ya Mulimu, mi naakolwisize batu kuli balapele milimu isili. Akabe mane naacisize bana bahae babañwi kubaeza sitabelo ku mulimu wa buhata. Ezekiasi naakopani ni miinelo yetaata kuzwa kwa bwanana bwahae!—2 Malena 16:2-4, 10-17; 2 Makolonika 28:1-3.

9, 10. (a) Ki kabakalañi Ezekiasi hanaakona kunyema ka bunolo? (b) Ki kabakalañi halusa swaneli kunyemela Mulimu? (c) Ki kabakalañi halusa swaneli kunahana kuli moluhuliselizwe kwakona kutahisa kuli lube mutu yomunde kamba ya maswe?

⁹ Mutala omaswe wa Akabe neukatahiseza mwanaa hae Ezekiasi kunyemela Jehova. Kacenu, batu babañwi basebatiyezi miinelo yesafiti ku yanaakopani ni yona Ezekiasi, baikutwa kuli baswanela ku “nyemela Muñaa bupilo” kamba ku nyemela kopano yahae. (Liproverbia 19:3) Babañwi baikutwa kuli kusimuluha mwa lubasi lolumaswe kwakona kubatahiseza kuba ni mikwa yemaswe kamba kukutela mafosisa ane baezize bashemi babona. (Ezekiele 18:2, 3) Kono kana mihupulo yeo ki ya niti?

¹⁰ Zeneezahezi mwa bupilo bwa Ezekiasi libonisa kuli taba yeo haki ya niti. Hakuna libaka leliswanela la kunyemela Jehova. Haatahisangi kuli lika zemaswe liezahale kwa batu. (Jobo 34:10) Ki niti kuli bashemi bakona kuluta bana babona kueza lika zende kamba zemaswe. (Liproverbia 22:6; Makolose 3:21) Kono taba yeo haitalusi kuli moluhuliselizwe kwakona kutahisa kuli lukaba batu babacwañi. Libaka? Kakuli Jehova ulufile mpo yakuiketela, ili kutalusa lwakona kuketa kueza zende kamba zemaswe. (Deutronoma 30:19) Ezekiasi naaitusisize cwañi mpo ya butokwa yeo?

11. Ki lika mañi zenetahisize kuli Ezekiasi abe yomuñwi wa malena babande hahulu ba Juda?

¹¹ Nihaike kuli ndatahe neli yomuñwi wa malena babamaswe ka kufitisisa, Ezekiasi naabile mulena yomunde hahulu. (Mubale 2 Malena 18:5, 6.) Naaikatulezi kusa latelela mutala omaswe wa ndatahe. Kono naaketile kuteeleza ka tokomelo kwa bapolofita ba Jehova babacwale ka Isaya, Mika, ni Hosea. Naateelelize ka tokomelo kwa likelezo ni litaelo zabona. Kueza cwalo, nekumususuelize kulukisa mafosisa amañata anebatahisize  bo ndatahe. Naakenisize tempele, kukupa Mulimu kuli aswalele libi za sicaba, ni kusinya milimu ya maswaniso mwa naha kaufela. (2 Makolonika 29:1-11, 18-24; 31:1) Hasamulaho, mulena wa Asirya Senakeribi hanaafumbela kutaseza Jerusalema, Ezekiasi naabonisize bundume ni tumelo. Naasepile Jehova kuli uka basileleza mi naatiisize sicaba. (2 Makolonika 32:7, 8) Ka nako yeñwi Ezekiasi naaikuhumusize, kono Jehova hanaamuhakuluzi, Ezekiasi aikokobeza. (2 Makolonika 32:24-26) Ka niti, Ezekiasi ki mutala omunde oluswanela kulikanyisa. Naasika tuhelela likezo za mwa lubasi lwanaahulezi kulona kusinya bupilo bwahae. Kono naabonisize kuli naali mulikanaa Jehova.

12. Ka kuswana ni Ezekiasi, batu babañata kacenu babonisize cwañi kuli ki balikani ba Jehova?

¹² Mwa lifasi kacenu kunani situhu ni kutokwa lilato, mi banana babañata bahulanga basina bashemi baba lilato ili babasa batokomeli. (2 Timotea 3:1-5) Nihaike kuli Bakreste babañata kacenu basimuluha mwa mabasi mokunani matata, baiketezi kutiisa silikani sabona ni Jehova. Ka kuswana ni Ezekiasi, babonisa kuli lubasi lo basimuluha kulona halukoni kutahisa kuli kwapili babe batu babande kamba babamaswe. Mulimu ulufile mpo ya kuiketela lika mwa bupilo, mi lwakona kuketa kumusebeleza ni kumukuteka sina mwanaaezelize Ezekiasi.

13, 14. Ki kabakalañi buikalabelo bwanaafilwe Maria hane bubonahala kuba bobutuna hahulu, kono naalabile cwañi Gabriele?

¹³ Hamulaho wa lilimo zeñata kuzwa fanaapilezi Ezekiasi, mwalyanjo yaikokobeza yabizwa Maria naanani silikani sesinde ni Jehova, mi naafilwe buikalabelo bobuipitezi. Naakaitwala ni kupepa Mwanaa Mulimu ni kumubabalela! Jehova naalata Maria mi naamusepile, ki lona libaka hanaa mukutekile cwalo. Kono Maria naaikutwile cwañi hanaautwile lwapili za buikalabelo bo?

¹⁴ Hañata lubulelanga za tohonolo yetuna yanaafilwe Maria. Kono ki lika mañi zenekona kutahisa kuli aikutwe kuba ni sabo? Ka mutala, lingeloi lelibizwa Gabriele, nelibulelezi Maria kuli naakaitwala asika lobala ni muuna. Kono lingeloi lelibizwa Gabriele nelisika taluseza lubasi lwa Maria ni batu banaapila mabapa ni bona kuli Maria naakaitwala ka mukwa ufi. Batu bao nebakanahanañi? Naakakolwisa cwañi Josefa kuli naasepahala kuyena? Kuzwa fo, naanani buikalabelo bobutuna bwa kuhulisa Mwanaa Mulimu. Haluzibi lipilaelo kaufela zanaanani zona Maria, kono lwaziba zanaaezize hamulaho wa kuambona ni Gabriele. Naabulezi kuli: “Ha ku bone! Na ni mutangaa Jehova! Ha ku ezahale ku na ku likana ni mo u bulelezi.”—Luka 1:26-38.

15. Ki kabakalañi tumelo ya Maria haili yekomokisa?

 ¹⁵ Ka niti Maria naanani tumelo yetuna! Naaitukiselize kueza lika kaufela zanaakupilwe kueza sina feela mutanga mwakona kuezeza. Naasepile Jehova kuli uka mubabalela ni kumusileleza. Ki kabakalañi Maria hanaakona kuba ni tumelo yetuna cwalo? Halupepiwangi inze lunani tumelo. Kono lwakona kuba ni tumelo haiba luikataza kuba ni yona ni kukupa Jehova kuli afuyaule buikatazo bwaluna. (Magalata 5:22; Maefese 2:8) Maria naabelekile ka taata kuli atiise tumelo yahae. Luziba cwañi cwalo? Halunyakisiseñi mwanaateelelize Maria kwa litaba za naabulelezwi, ni lika za naabulezi.

16. Ki lika mañi zebonisa kuli Maria naali muteelezi yomunde?

¹⁶ Mwanaateelelize Maria. Bibele ibulela kuli ‘lulukela kuba babateeleza kapili, babasa akufi kubulela.’ (Jakobo 1:19) Maria naali muteelezi yomunde. Bibele ibonisa kuli naateelelize ka tokomelo kwa lika zanaautwile, sihulu lika zanaaitutile ka za Jehova. Naabanga ni nako ya kunahanisisa fa lika za butokwa zeo. Mutala omuñwi obonisa taba yeo ki ka nako ya kupepiwa kwa Jesu, muta balisana nebabulelezi Maria ka za lushango lone lubulezwi ki lingeloi. Hamulaho Jesu hanaanani lilimo ze 12, naabulezi nto yeñwi yene komokisize Maria. Mwa miinelo yemibeli yeo, Maria nautwile, kuhupula, ni kunahana ka tokomelo za naautwile.—Mubale Luka 2:16-19, 49, 51.

17. Luitutañi ka za Maria kuzwelela ku zanaabulezi?

¹⁷ Lika zanaabulezi Maria. Bibele hailubuleleli litaba zeñata zanaabulezi Maria. Likande lahae lelitelele ka kufitisisa lifumaneha kwa Luka 1:46-55. Manzwi afumaneha kwa liñolo le, abonisa kuli Maria naaziba hande Mañolo a Siheberu. Ka mukwa ufi? Manzwi a Maria naaswana ni manzwi a mwa tapelo ya Anna, yena mahe Samuele. (1 Samuele 2:1-10) Kubonahala kuli Maria naakutezi kubulela manzwi a mwa Mañolo ibato ba haa 20 mwa likande lahae. Kusina kukakanya Maria naalata kubulela ka za niti yanaaitutile ku mulikanaa hae yo mutuna Jehova.

18. Lukona kulikanyisa cwañi tumelo ya Maria?

¹⁸ Ka kuswana ni Maria, ni luna ka linako zeñwi mwendi Jehova wa kona kulufa buikalabelo bolubona kuli halukoni kubupeta. Haike lulikanyise mutala wa Maria, ka kuamuhela buikalabelo ka buikokobezo, ni kusepa kuli Jehova ukalutusa. Hape lwakona kulikanyisa tumelo ya Maria haiba luteeleza ka tokomelo ni kunahanisisa lika zeluitutile ka za hae ni milelo yahae. Haiba lueza cwalo lukakona kutaluseza babañwi ka tabo lika zeluitutile.—Samu 77:11, 12; Luka 8:18; Maroma 10:15.

19. Halunze lulikanyisa mitala ya batu bababulezwi mwa Bibele bane banani tumelo yetuna, ki buikolwiso mañi bolukona kubani bona?

¹⁹ Kusina kukakanya, Ruti, Ezekiasi, ni Maria neli balikani ba Jehova, sina feela mwanaabezi Abrahama. Nebali kalulo ya “lilu le lituna la lipaki” bane banani tohonolo ya kuba balikani ba Mulimu. Haike luzwelepili kulikanyisa batu bane banani tumelo yetuna bao. (Maheberu 6:11, 12) Haiba lueza cwalo, lukanyolelwa kuba ni tohonolo ya kuba balikani ba Jehova kuya kuile!