Bo Felisa: Nenihulezi mwa lubasi lwa mayemo a kwatasi mwa naha ya Spain. Ba lubasi lwahesu neli ba Katolika, mi nebatabela hahulu za bulapeli. Mane kwa banabahabo na, ba 13 neli baprisita kamba nebabelekela keleke. Bo kaizelaa bo ma neli baprisita mi hape neli maluti fa sikolo sa Katolika. Hase batimezi, Papa yabizwa John Paul II, ababubeka ka kubatalusa kuli nebali babakenile. Bo ndate nebaezanga musebezi wa kupanga lika za lisipi mi bo ma nebaezanga misebezi ya mwa famu. Lubasi lwaluna neluli lwa bana ba 8, mi ki na yanaali yomuhulu ka kufitisisa.

Hane nili wa lilimo ze 12, mwa Spain kwazuha ndwa. Hasamulaho wa ndwa yeo, bo ndate bakenyiwa mwa tolongo bakeñisa kuli ba muuso nebasa tabeli mibonelo yabona mwa litaba za lipolitiki. Bo ma nekubabezi taata kulufumanelanga lico zekwanile kaufelaa luna. Kacwalo, balumela banyani baka babalaalu babasizana, bo Araceli, Lauri, ni Ramoni, kuli bayo pila ni masisita kwa ndu ya masisita mwa tolopo ya Bilbao. Teñi ko, banyani baka nebaka fumananga lico zekwanile.

Bo Araceli: Ka nako yeo, neninani lilimo ze 14, Lauri naali wa lilimo ze 12, mi Ramoni naali wa lilimo ze 10. Nelutondile hahulu lubasi lwaluna. Kwa ndu ya masisita, musebezi waluna neli wa kukenisa. Hamulaho wa lilimo zepeli, masisita balulumela kwa ndu ya masisita yetuna yenefumaneha mwa Zaragoza ili kone kubabalelwa basupali. Nelunani kusebezanga ka taata kukenisa liapehelo, mi musebezi wo neulukatalisanga hahulu.

Bo Felisa: Banyani baka hase baile kwa ndu ya masisita ya kwa Zaragoza, bo ma ni bo malume bane bali baprisita mwa sibaka seo, baatula kuli ni na nilumelwe kwateñi. Nebabata kunikauhanya ku mushimani yanaa nitabela. Neninyolezwi kuyo pila kwa ndu ya masisita bakeñisa kuli nenilata Mulimu. Neniyanga kwa  keleke zazi ni zazi, mi mane nenibata kuli nibe mulumiwa wa keleke ya Katolika sina mwanahesu yomuñwi yanaali mwa Africa.

Kono hane nili kwa ndu ya masisita, naikutwa kuli nenisa koni kueza buñata bwa lika zene nibata kueza. Masisita nebasa nisusuezi kuyo sebeleza Mulimu kwa naha isili, sina mone nihupulelanga. Kacwalo, hamulaho wa silimo silisiñwi, nakutela haesu kuli niyo babalela bo malume bane bali baprisita. Neni baezezanga misebezi ya mwa ndu, mi nelulapelanga litapelo zebizwa Rosary hamoho zazi ni zazi manzibwana. Hape nenitabelanga kubaakanya hande lipalisa mwa keleke ni kutinisa liapalo maswaniso a Maria ni a “bahalalehi.”

Bo Araceli: Hane nili mwa Zaragoza, naeza buitamo bwapili bone butokwahala kuli mutu abe sisita. Kutuha fo, masisita baatula kulukauhanya, na ni banyani baka. Kacwalo, banilumela kwa ndu ya masisita ya kwa Madrid mi Lauri bamulumela kwa ndu ya masisita ya kwa Valencia. Ramoni yena asiyala mwa Zaragoza. Hane nili mwa Madrid, naeza buitamo bwabubeli bone butokwahala kuli nibe sisita. Batu babañata babacwale ka baituti ni basupali, nebatilo ina mwa ndu ya masisita. Kacwalo, misebezi ya kueza neli yemiñata. Nenisebeleza mwa sipatela sa kwa ndu ya masisita yeo.

Neninyolezwi bupilo bwa kuba sisita. Neninahana kuli neluka tandanga nako yeñata inze lubala Bibele ni kuituta yona. Kono nenizwafile kakuli nekusika ba cwalo. Hakuna mutu yanaaitusisa Bibele kamba nihaiba kubulela za Mulimu kamba za Jesu. Naituta puo ya Silatini, naituta za bupilo bwa “bahalalehi” ba Katolika, mi nalapela Maria. Kono hañata neluezanga misebezi yetaata.

Nakala kuikutwa kukatala mi naba ni lipilaelo. Naikutwa kuli niswanela kufumananga masheleñi kuli nituse lubasi lwahesu kufita kusebeleza mwa ndu ya masisita inze nifumisa batu basili. Kacwalo, nabulelela sisita yomuhulu ka za taba yeo mi namutaluseza kuli nenibata kufunduka. Kono yena anikwalela mwa sitokisi. Sisita yo naanahana kuli kueza cwalo nekuka nikolwisa kuli nizwelepili kuina mwa ndu ya masisita.

Masisita banizwisa mwa sitokisi, kono hane balemuhile kuli nenisika cinca mulelo waka wa kufunduka, banikwalela mwa sitokisi hape. Taba yeo hase iezahezi halaalu, banitaluseza kuli nakona kufunduka haiba niñola kuli: “Nafunduka bakeñisa kuli nibata kusebeleza Satani isiñi Mulimu.” Nenikomokile hahulu. Nenibata kufunduka luli, kono nenisa lati kuñola manzwi ao. Kwa mafelelezo, naikupela kuambola ni muprisita, mi namutaluseza zeneezahezi. Afiwa tumelezo ki bishopu ya kuli anilumeleze kukutela kwa ndu ya masisita ya kwa Zaragoza. Hamulaho wa kuina likweli lisikai mwa Zaragoza, nalumelezwa kufunduka. Hamulahonyana wa fo, bo Lauri ni Ramoni ni bona bazwa mwa ndu ya masisita.

Bo Felisa: Hasamulaho nanyalwa mi nayo pila kwa Cantabria, ili provinsi ya mwa Spain. Nenisa yanga kwa keleke kamita. Zazi leliñwi hane luli mwa keleke la Sunda, muprisita abulela ka buhali ali: “Hamubone buka ye!” Alubonisa buka ya toho ya taba yeli, Niti ye isa kwa Bupilo Bwa Kamita. Abulela kuli: “Haiba kunani mutu yamifile buka ye, munife yona kamba muiyumbe!”

Nenisina buka yeo, kono nenibata kuba ni yona. Cwale hasamulaho wa mazazinyana, basali bababeli bataha kwa ndu yaka. Neli Lipaki za Jehova, mi banifa buka yeo. Naibala busihu bobuswana bo. Basali bao hane bakutile hape, banibuza haiba nenitabela kuituta Bibele mi nabaalaba kuli nenitabela.

Kamita nenitabela kutabisa Mulimu. Cwale naituta niti ka za Jehova, mi nakala kumulata hahulu. Nenibata kutaluseza mutu kaufela ka za hae. Ka 1973, nakolobezwa. Fone nikonela kaufela, neniambolanga ni ba lubasi lwahesu ka za niti. Kono ba lubasi lwahesu nebatundamezi kubulela kuli nenilumela lituto zefosahalile, sihulu munyanaaka Araceli.

Bo Araceli: Bakeñisa kuli neniezizwe hahulu maswe hane nili kwa ndu ya masisita, neniikutwa bunyemi mi nenisa tabeli bulapeli bwaka. Kono nenizwezipili kuyanga kwa keleke la Sunda, mi nenilapelanga litapelo zebizwa Rosary zazi ni zazi. Nenisa bata kuutwisisa Bibele, mi nakupa Mulimu kuli anituse. Cwale bo Felisa banitaluseza zene baitutile. Nebatabiswa hahulu ki litaba zene balumela kuli mane nanahana kuli mwendi bapulumuka. Nenisika lumela litaba zene babulela.

Hasamulaho, nakutela kwa Madrid kuyo beleka, mi nanyalwa. Mwahalaa lilimo, nenilemuhile kuli batu bane bayanga kwa keleke kamita, nebasa pili luli ka kulumelelana ni lituto za Jesu. Kabakaleo, natuhela kuyanga kwa keleke. Nenituhezi kulumela tuto ya kuli kunani “bahalalehi” kamba tuto ya mulilo wa lihele, mi nenisa lumeli kuli muprisita wakona kuswalela libi. Mane nayumba maswaniso kaufela a bulapeli ene ninani ona. Nenisa zibi haiba nenieza nto yelukile kamba kutokwa. Nenizwafile, kono nazwelapili kulapelanga ku Mulimu kuli: “Nibata kukuziba. Unituse!” Nihupula kuli Lipaki za Jehova bakile bangongota fa ndu yaka hañata-ñata, kono nenisika bakwalulela. Nenisa sepi bulapeli bufi kamba bufi.

Munyanaaka Lauri naapila mwa France, mi Ramoni yena naapila kwa Spain. Bakala kuituta Bibele ni  Lipaki za Jehova ibato ka silimo sa 1980. Neninani buikolwiso bwa kuli, ka kuswana ni bo Felisa, nebasa lemuhi kuli nebasweli kuituta litaba za buhata. Hasamulaho, nakopana ni bo Angelines, bane bapila bukaufi ni luna, mi lwaba balikani babatuna. Ni bona neli Lipaki za Jehova. Bo Angelines ni bo muunaa bona, hañata-ñata neba nibuzize ka za haiba nenitabela kuituta Bibele ni bona. Nebalemuhile kuli nihaike nenibulezi kuli hanitabeli za bulapeli, nenibata hahulu kuituta Bibele. Kwa mafelelezo, nababulelela kuli: “Kulukile. Nalumela kuituta ni mina, ibile feela nikaitusisa Bibele yaka!” Neninani Bibele ya mwa puo ya Nácar-Colunga.

Bo Felisa: Hane nikolobelizwe ka 1973, nekunani Lipaki bababato ba 70 mwa Santander, yona tolopo yetuna ya Cantabria. Nelutamanga misipili ya kuya kwa libaka ze kwahule kuyo kutaza batu kaufela bane bapila mwa minzi yemiñata-ñata ya mwa provinsi yeo. Kacwalo, nelukwelanga mbasi mi hamulaho neluitusisanga mota yenyinyani kuya mwa munzi ni munzi.

Mwa lilimo zenefitile, neniitutile Bibele ni batu babañata, mi ku bona bao, ba 11 nebakolobelizwe. Buñata bwa batu bene niitutanga ni bona neli ba keleke ya Katolika. Nenitokwa kuba ni pilu-telele hane niituta ni bona. Sina feela mone kubezi ku na, nebatokwa nako kuli balemuhe kuli litaba zene balumela neli zefosahalile. Neniziba kuli Bibele ni moya wa Jehova okenile, ki zona feela zekona kutusa mutu kucinca munahanelo wahae ni kumutusa kuutwisisa niti. (Maheberu 4:12) Bo muunaaka bo Bienvenido bane bali mapokola, nebakolobelizwe ka 1979, mi bo ma nebakalisize kuituta Bibele nakonyana pili basika timela kale.

Bo Araceli: Hane nikalisize kuituta Bibele ni Lipaki za Jehova, neniikutwa kuli hanikoni kubasepa. Kono nako hane inze iya, natuhela kuikutwa cwalo. Lipaki za Jehova nebasa luti feela batu Bibele, kono hape nebamamela ni lituto za yona. Tumelo yaka ku Jehova ni mwa Bibele yakalisa kuhula, mi naikutwa kuba ni tabo yetuna. Batu babañwi bane bapila bukaufi ni luna balemuha cinceho yeo mwa bupilo bwaka mi banibulelela kuli: “Bo Araceli, muzwelepili kueza lika zemuiketezi kueza!”

Nihupula kuli nako yeñwi nenilapezi kuli: “Niitumezi Jehova, kakuli hausika niyubeka mi hañata-ñata unifile kolo ya kuli nifumane sene nibata, yona zibo ya niti ya Bibele.” Hape neniikupezi swalelo ku bo mukulwange bo Felisa, bakeñisa lipulelo zemaswe zene niitusisize ku bona. Kuzwa feela ka yona nako yeo, luikolanga kuambola za Bibele mwa sibaka sa kukananisana. Nenikolobelizwe ka 1989, inze ninani lilimo ze 61.

Bo Felisa: Cwale seninani lilimo ze 91. Bo muunaaka batimezi, mi hanisa kona kueza zeñata sina mone niezezanga sapili. Kono nisabalanga Bibele zazi ni zazi, mi nayanga kwa mikopano ni mwa sebelezo ya mwa simu fonikonela kueza cwalo kaufela.

Bo Araceli: Nilata hahulu kuambola za Jehova kwa baprisita ni masisita kaufela benikopananga ni bona, mwendi ki kabakala kuli nenili sisita. Nibile ni lipuisano zende ni babañwi ba ku bona, mi babañata sebaamuhezi libuka ni limagazini. Sihulu nihupula muprisita yomuñwi cwana. Hamulaho wa kuambolisana ni yena fa misipili isikai, alumela zene nibulela. Cwale anibulela kuli: “Kono nikona kuya kai, fa fose nikuma? Ba keleke yahesu ni ba lubasi lwahesu, bakabulelañi?” Seni mualaba kuli: “Mi Mulimu yena uka bulelañi?” Alemuha kuli taba yene nitalusa ki ya niti mi nabona kuli naaikutwa bumaswe. Kono kubohanala kuli naasina bundume bwa kucinca.

Hanina kulibala nako yene nibulelezwi ki bo muunaaka kuli nebabata kuya ni na kwa mikopano. Habataha kwa mikopano lwapili, nebanani lilimo zefitelela 80, mi kuzwa fo, nebafumanehanga kamita kwa mikopano. Baituta Bibele mi bakala kukutazanga. Nihupula linako zeñata zene luikolanga kusebeza hamoho mwa bukombwa. Nebatimezi inze kusiyezi likweli zepeli kuli bakolobezwe.

Bo Felisa: Hanikalisa kusebeleza Jehova, banyani baka babalaalu babasizana, neba nihanyelize. Kono hasamulaho, ni bona baamuhela niti. Yeo ki yeñwi ya lika zende hahulu zekile zaezahala ku na. Hamulaho wa fo, nelutandanga nako inze luikola kuikambota ka za Mulimu wa luna yelulata, yena Jehova, ni ka za Linzwi lahae! Kwa mafelelezo, kaufelaa luna nelulapela Jehova. *