1. Ki lika mañi zeluswanela kueza kuli lube Bakreste babahulile kwa moya?

 LWAKOMOKANGA kubona mobahulelanga kapili banana. Kubonahala kuli banana habatokwi kuikataza kuli bahule. Kono mutu utokwa kuikataza kuli abe Mukreste yahulile kwa moya. b (1 Makor. 13:11; Maheb. 6:1) Kuli luhule kwa moya, lutokwa kuba ni silikani sesitiile ni Jehova. Hape lutokwa moya wa Mulimu okenile kuli ulutuse kuba ni tulemeno totu mutabisa, kuba ni buikoneli bobuñwi, ni kuitukiseza kupeta buikalabelo bolukona kuba ni bona kwapili.—Liprov. 1:5.

2. Luitutañi kwa Genese 1:27, mi lukanyakisisañi mwa taba ye?

² Jehova naabupile baana ni basali. (Mubale Genese 1:27.) Ki niti kuli baana ni basali bashutana kwa ponahalo, kono hape bashutana ka linzila zeñwi. Ka mutala, Jehova naabupile baana ni basali kuli bapete misebezi yeshutana; kacwalo, batokwa kuba ni tulemeno ni buikoneli zeka bakonisa kupeta buikalabelo bwabona. (Gen. 2:18) Mwa taba ye, lukanyakisisa zaswanela kueza kaizeli yasali yomunca kuli abe Mukreste yahulile kwa moya. Mwa taba yetatama, lukanyakisisa zebaswanela kueza mizwale babasali babanca kuli babe Bakreste babahulile kwa moya.

3-4. Likaizeli babasali babanca bakona kufumana kai mitala yeminde yebakona kulikanyisa? (Mubone ni siswaniso.)

³ Bibele ibulela za basali babañwi bane balata hahulu Jehova ni kumusebeleza. (Mubone taba yeli, “Women in the Bible—What  Can We Learn From Them?”) Nebanani mikwa yeswana ni yebulezwi mwa liñolo fokutomile taba ye, yecwale ka ‘kueza lika ka kusafiteleza ni kusepahala mwa lika kaufela.’ Kuzwa fo, likaizeli bakona kufumana mitala ya basali babali Bakreste babahulile kwa moya mwa liputeho zebaswalisana ni zona, ili yebakona kulikanyisa.

⁴ Likaizeli babasali babanca, kana kunani likaizeli babahulile kwa moya bemuziba bemukona kulikanyisa? Mulemuhe tulemeno twabona totunde; kihona mukanyakisisa momukona kutuboniseza. Mwa maparagilafu atatama, lukanyakisisa tulemeno totulaalu twa butokwa tobaswanela kuba ni tona likaizeli kuli bahule kwa moya.

5. Ki kabakalañi likaizeli habaswanela kuba ni buikokobezo kuli bahule kwa moya?

⁵ Buikokobezo ki kalemeno ka butokwa kaswanela kuba ni kona mutu kuli abe Mukreste yahulile kwa moya. Haiba musali waikokobeza, ukaba ni silikani sesinde ni Jehova ni batu babañwi. (Jak. 4:6) Ka mutala, musali yalata Jehova, ukayemela ka buikokobezo tukiso ya butoho yaezize Ndatahe wa kwa lihalimu. (1 Makor. 11:3) Tukiso yeo yasebeza mwa puteho ni mwa lubasi. c

6. Likaizeli babasali babanca bakona kuitutañi ka za buikokobezo kwa mutala wa Rebeka?

⁶ Halunyakisiseñi mutala wa Rebeka. Naali musali yabutali mi mwa bupilo bwahae kaufela, naaezize likatulo zende mi naaziba nako yeswanela ya kuunga muhato ni mwakuezeza cwalo. (Gen. 24:58; 27:5-17) Niteñi, naanani likute mi naaipeya kuutwa. (Gen. 24:17, 18, 65) Haiba muyemela litukiso za Jehova ka buikokobezo sina mwanaaezelize Rebeka, mukaba mutala omunde mwa lubasi lwamina ni mwa puteho.

7. Likaizeli babasali babanca bakona kubonisa cwañi buishuwo sina Estere?

⁷ Buishuwo ki kalemeno kakañwi kebatokwa kuba ni kona Bakreste kaufela kuli bahule kwa moya. Bibele ibulela kuli “butali bufumaneha  ku babaishuwa.” (Liprov. 11:2) Estere naali musali yanani buishuwo mi naasaba Mulimu. Kuba ni buishuwo neku mutusize kusaeza lika ka buikuhumuso. Naautwile kelezo yanaa mufile muhabo yena Morodekai, mi naaisebelisize. (Est. 2:10, 20, 22) Ka kuswana ni Estere, ni mina mwakona kubonisa buishuwo ka kukupa kelezo ku babañwi ni kuisebelisa.—Tite 2:3-5.

8. Ka kuya ka 1 Timotea 2:9, 10, kuba ni buishuwo kukona kutusa cwañi kaizeli kueza likatulo zende ka za muapalelo ni muikabisezo?

⁸ Estere naabonisize buishuwo ka nzila yeñwi. “Naabupehile hande mi naabuheha”; niteñi, naasika eza lika kuli alemuhiwe ki batu. (Est. 2:7, 15) Mutala wa Estere ukona kutusa cwañi likaizeli? Nzila yeñwi yebakona kutuseha ka yona ibonisizwe kwa 1 Timotea 2:9, 10. (Mubale.) Muapositola Paulusi naaelelize likaizeli kuli baapale hande ka likute ni ka kutwisiso. Linzwi la Sigerike leliitusisizwe mwa litimana zeo libonisa kuli musali yali Mukreste uswanela kutina ka nzila yebonisa likute mi ukabonisa kuli waisa pilu kwa maikuto kamba mibonelo ya babañwi. Lwaitebuha hahulu likaizeli babahulile kwa moya kakuli baapalanga hande ka likute!   

9. Lukona kuitutañi kwa mutala wa Abigaili?

⁹ Temuho ki kalemeno kakañwi kebaswanela kuba ni kona likaizeli kaufela kuli bahule kwa moya. Kuba ni temuho kutalusañi? Kutalusa kuba ni buikoneli bwa kulemuha zelukile ni zesika luka ni kuikatulela kueza zelukile. Halunyakisiseñi mutala wa Abigaili. Muunaa hae naaezize katulo yemaswe yeneka tahisa butata ku ba ndu yahae kaufela. Abigaili naangile muhato kapili-pili. Bakeñisa kuli naanani temuho, naapilisize ba ndu yahae. (1 Sam. 25:14-23, 32-35) Kuba ni temuho hape kwakona kulutusa kuziba nako ya kubulela ni nako ya kukuza. Mi hape kwakona kulutusa kuiyakatwa babañwi ni kusaeza lika zekona kubautwisa maswabi.—1 Mates. 4:11.

10-11. Mukatuseha cwañi ni kutusa babañwi haiba muziba kubala ni kuñola hande? (Mubone ni siswaniso.)

¹⁰ Musali yali Mukreste uswanela kuba ni buikoneli bobuñwi. Misebezi yemiñwi yakona kuituta musizana ikazwelapili kumutusa mwa bupilo bwahae kaufela. Halunyakisiseñi mitala isikai.

¹¹ Muitute kubala ni kuñola hande. Mwa lizo zeñwi, batu baanga kuli kubala ni kuñola haki buikoneli bwa butokwa bobaswanela kuba ni bona basali. Nihakulicwalo, kuziba kubala ni kuñola ki buikoneli bwa butokwa hahulu kwa Bakreste kaufela. d (1 Tim. 4:13) Kacwalo, musike mwalumeleza nto ifi kamba ifi kumipaleliswa kuituta kubala ni kuñola hande. Kuba ni buikoneli bo kukona kumitusa cwañi? Kuba ni buikoneli bo kukona kumitusa kufumana musebezi. Mukaba muituti yomunde ni muluti yomunde  wa Linzwi la Mulimu. Sa butokwa hahulu nikufita kikuli, mukasutelela hahulu ku Jehova hamunze mubala Linzwi lahae ni kunahanisisa zemubala.—Josh. 1:8; 1 Tim. 4:15.

12. Liproverbia 31:26 ikona kumitusa cwañi kuziba mwakuambolela hande ni babañwi?

¹² Muitute mwakuambolela hande ni babañwi. Bakreste baswanela kuziba mwakuambolela hande ni babañwi. Mulutiwa Jakobo naafile kelezo yende yekona kulutusa kueza cwalo, naaize: “Mutu kaufela ulukela kuba yaakufa kuteeleza, yasaakufi kubulela.” (Jak. 1:19) Haiba muteeleza ka tokomelo babañwi hababulela, mukabonisa kuli ‘mwabautwela butuku.’ (1 Pit. 3:8) Haiba hamuutwisisi zabulela mutu kamba mwaikutwela, mumubuze lipuzo zeswanela. Kihona mukanahanisisa pili musika bulela kale. (Liprov. 15:28, litaluso ze kwatasi) Muipuze kuli: ‘Kana zenibata kubulela ki zaniti mi zasusueza? Kana libonisa kuli nakuteka mutu yo mi ninani sishemo?’ Muitute kwa likaizeli babahulile kwa moya babaambolanga hande ni babañwi. (Mubale Liproverbia 31:26.) Muteeleze ka tokomelo kwa litaba zebabulela ni moba libulelela. Haiba muikataza kuba ni buikoneli bo, mukaswalisana hande ni babañwi.

13. Ki lika mañi zekona kumitusa kuziba mwakubabalelela ndu yamina? (Mubone ni siswaniso.)

¹³ Muitute mwakubabalelela ndu. Mwa libaka zeñata, basali ki bona babaezanga hahulu misebezi ya fa lapa. Bo maa mina kamba kaizeli yomuñwi wa miswalo bakona kumitusa kuziba mwakuezeza hande misebezi yeo. Kaizeli yabizwa Cindy ubulela kuli: “Yeñwi ya lika za butokwa hahulu zene niitutile ku bo ma kikuli, kubeleka ka taata kutahisa tabo. Kuituta misebezi yecwale ka kuapeha, kukenisa, kuluka, ni kuleka lika, nekunolofalize hahulu bupilo bwaka ni kunitusa kupeta zeñata mwa sebelezo yaka ku Jehova. Bo ma hape neba nilutile mwakuboniseza moya wa kuamuhela baenyi, mi kueza cwalo neku nitusize kuzibana ni mizwale ni likaizeli babande bene nikona kulikanyisa.” (Liprov. 31:15, 21, 22) Musali yasebeza ka taata, yanani moya wa kuamuhela baenyi, ni yaitutile mwakubabalelela ndu, wakona kususueza hahulu ba mwa lubasi lwahae ni mwa puteho.—Liprov. 31:13, 17, 27; Lik. 16:15.

14. Muitutañi ku zeneezahezi ku bo Crystal, mi ki lika mañi zemuswanela kuisa hahulu pilu ku zona?

¹⁴ Muitute kusaitinga hahulu ku babañwi. Kusaitinga hahulu ku babañwi ni kukolwa ka lika zanani zona mutu, ki sikonkwani sa butokwa sebaswanela kuitomela Bakreste kaufela kuli bahule kwa moya. (Mafil. 4:11) Kaizeli yabizwa Crystal utalusa kuli: “Bashemi baka neba nitusize kuketa lituto zene niswanela kuituta kwa sekondari, ili zeneka nitusa mwa bupilo hasamulaho. Bo ndate neba nisusuelize kuituta za liakaunti, ili nto yene nitusize hahulu.” Kwandaa kuituta feela kuba ni buikoneli bobukona kumitusa kufumana musebezi, muswanela kuituta mwakuitusiseza hande masheleñi. (Liprov. 31:16, 18) Muzwelepili kuisa pilu kwa likonkwani zamina za kwa moya ka kuambuka  likoloti zesaswaneli ni ka kukolwa ka lika zemunani zona ni kupila bupilo bobubunolo.—1 Tim. 6:8.

15-16. Likaizeli ba makwasha bakona kutusa cwañi babañwi? (Mareka 10:29, 30)

¹⁵ Haiba muba ni tulemeno totutabisa Jehova ni kuba ni buikoneli bobuñwi, mukapeta hande buikalabelo bomukona kuba ni bona kwapili. Halunyakisiseñi mitala isikai ya lika zemukona kueza.

¹⁶ Mwakona kuikatulela kuzwelapili kuba likwasha ka nakonyana. Sina mwanaabulelezi Jesu, basali babañwi baikatulelanga kusanyalwa, nihaikaba kuli sizo sabona hasilumelezi mutu kueza cwalo. (Mat. 19:10-12) Babañwi bakona kuikatulela kuzwelapili kuba makwasha ka mabaka ashutana. Mukolwe kuli Jehova ni Jesu bamiinga kuba ba butokwa kusina taba kuli mu Bakreste ba makwasha. Mwa lifasi kaufela, likaizeli ba makwasha batomela babañwi mutala omunde mwa puteho. Bakeñisa kuli balata babañwi ni kubaisa pilu, babile sina banyani kamba bahulwani ni bo me ba kwa moya ku babañata mwa puteho.—Mubale Mareka 10:29, 30; 1 Tim. 5:2.

17. Kaizeli yasali yomunca ukona kulukisa cwañi ka nako ya cwale kukena mwa sebelezo ya nako kaufela?

¹⁷ Mwakona kukena mwa sebelezo ya nako kaufela. Likaizeli bapeta zeñata mwa musebezi wa kukutaza oezwa mwa lifasi kaufela. (Samu 68:11) Kana ka nako ya cwale mwakona kulukisa kuli mukene mwa sebelezo ya nako kaufela? Mwakona kuba paina, kuitatela kutusa mwa musebezi wa kuyaha, kamba kusebeleza fa Betele. Mulapele ka za sikonkwani seo. Muambole ni babañwi babapetile sikonkwani seo, mi mubabuze zemuswanela kueza kuli mukwanise zetokwahala. Kihona mukaeza lika zeka mikonisa kupeta sikonkwani seo. Haiba mupeta sikonkwani seo, mukaba ni kolo ya kueza zeñata mwa sebelezo yamina ku Jehova.

18. Ki kabakalañi kaizeli haswanela kuketa hande muzwale yaswanela kunyalana ni yena? (Mubone ni siswaniso.)

¹⁸ Mwakona kuikatulela kukena mwa linyalo. Tulemeno ni buikoneli zelunyakisisize zakona kumitusa kuba musali wa miswalo. Niti kikuli, haiba mubata kukena mwa linyalo, muswanela kuketa hande mutu wakunyalana ni yena. Yeo ki yeñwi ya likatulo za butokwa hahulu zemukona kueza. Muhupule kuli muuna yemuka nyalana ni yena, ukaba toho yamina mi mukatokwa kuipeya kwatasaa hae. (Maro. 7:2; Maef. 5:23, 33)  Muipuze kuli: ‘Kana ki muzwale yahulile kwa moya? Kana ubeya lika za kwa moya mwa sibaka sapili mwa bupilo bwahae? Kana uezanga likatulo zende? Kana wakona kuitumelela mafosisa aezize? Kana wakuteka basali? Kana ukakona kunitusa kuzwelapili kuba ni silikani sesitiile ni Jehova, kunibabalela, ni kuba mulikanaaka yomunde? Kana wapetanga hande buikalabelo bwahae? Ka mutala, ki buikalabelo mañi bwanani bona mwa puteho, mi ubupetanga cwañi?’ (Luka 16:10; 1 Tim. 5:8) Kono niti kikuli, haiba mubata kufumana muzwale yomunde, muswanela kuba kaizeli yomunde.

19. Buikalabelo bwa kuba mutusi bubonisa cwañi kuli mutu wakutekeha?

¹⁹ Bibele ibulela kuli musali yomunde ki “mutusi” wa muunaa hae. (Gen. 2:18) Kana taba yeo ibonisa kuli musali haki wa butokwa? Batili! Buikalabelo bwa musali bwa kuba mutusi bubonisa kuli wa kutekeha. Mane Bibele italusa Jehova kuli ki “mutusi.” (Samu 54:4; Maheb. 13:6) Musali ki mutusi yomunde haiba ayemela likatulo zaeza muunaa hae mwa litaba zeama lubasi. Mi bakeñisa kuli walata Jehova, ueza mwakonela kaufela kutusa babañwi kulemuha tulemeno totunde twa muunaa hae. (Liprov. 31:11, 12; 1 Tim. 3:11) Mwakona kuitukiseza kupeta buikalabelo bo bomukona kuba ni bona kwapili, ka kutiisa silikani samina ni Jehova ni ka kutusa ba mwa lubasi lwamina ni mwa puteho.

20. Me ukona kutusa cwañi lubasi lwahae?

²⁰ Mwakona kuba me. Hase munyezwi, mina ni bakumina mwakona kuba ni bana. (Samu 127:3) Kacwalo, ki kwa butokwa kunahanela cimo lika zekona kumitusa kuba me yomunde. Tulemeno ni buikoneli zelunyakisisize mwa taba ye, zakona kumitusa kuba musali ni me yomunde. Haiba mubonisa lilato, sishemo, ni pilu-telele, mukatusa kuli kube ni tabo mwa lubasi lwamina mi bana bamina bakaikutwa kusilelezwa.—Liprov. 24:3.

21. Luikutwa cwañi ka za likaizeli baluna, mi ki kabakalañi? (Mubone siswaniso sesi fa kava.)

²¹ Lwamilata mina likaizeli kabakala lika kaufela zemuezeza Jehova ni batu bahae. (Maheb. 6:10) Musebeza ka taata kuli mube ni tulemeno totutabisa Jehova, kuba ni buikoneli bobuka tusa mina ni batu babañwi, ni kuitukiseza kupeta hande buikalabelo bomukona kuba ni bona kwapili. Kaniti luli, muba butokwa hahulu mwa kopano ya Jehova!