1. Ki puzo mañi yelukona kuipuza halunyakisisa ka za tumelo ya Abrahama?

 NIHAIKE kuli batu babañata bautwile ka za Abrahama, buñata bwabona baziba feela litaba lisikai ka za hae. Kono mina muziba zeñata ka za Abrahama. Ka mutala, mwaziba kuli Abrahama ubizwa “ndatahe batu kaufela babanani tumelo.” (Maro. 4:11) Kono mukona kuipuza kuli: ‘Kana nakona kulikanyisa Abrahama ni kuba ni tumelo yeswana ni yanaanani yona?’ Eni, mwakona.

2. Ki kabakalañi hakuli kwa butokwa kuituta kwa mutala wa Abrahama? (Jakobo 2:22, 23)

² Lwakona kuba ni tumelo yeswana ni yanaanani yona Abrahama, ka kuituta kwa mutala wahae. Abrahama kamita naaezanga zanaa mubulelelanga Mulimu; naatutezi kwa sibaka sa kwahule, kupila mwa litende ka lilimo zeñata, mi mane naabatile kufa mwanaa hae Isaka sina sitabelo. Abrahama naaezize lika zeo kaufela kakuli naanani tumelo yetiile. Tumelo yanaanani yona Abrahama ni misebezi yahae nelitahisize kuli atabise Mulimu mi naabile mulikanaa hae. (Mubale Jakobo 2:22, 23.) Jehova ubata kuli kaufelaa luna, kukopanyeleza cwalo ni mina, lumutabise ni kuli lube balikani bahae. Ki lona libaka Paulusi ni Jakobo babañwi ba bañoli ba Bibele hane basusumelizwe kuama kwa mutala wa Abrahama. Halunyakisiseñi mutala wa Abrahama oñozwi kwa Maroma kauhanyo 4 ni kwa Jakobo kauhanyo 2. Likauhanyo zeo kaufela, liama kwa taba ya butokwa ka za Abrahama.

3. Paulusi ni Jakobo nebakutezi kuñola manzwi a kwa liñolo mañi?

³ Paulusi ni Jakobo nebakutezi kuñola manzwi a kwa Genese 15:6, ali: “[Abrahama] aba ni tumelo ku Jehova, mi amuunga kuba yalukile kabakala tumelo yahae.” Jehova uunga mutu kuba yalukile haiba mutu yo ueza zemutabisa mi haana mulatu. Kwa  komokisa kuli Mulimu wakona kuunga mutu yasika petahala, ili yanani sibi kuli haana mulatu. Kusina kukakanya, ni mina mubata kuli Mulimu amiinge cwalo, mi taba yeo yakonahala. Kuli luzibe zeluswanela kueza kuli luungiwe kuba babalukile fapilaa Mulimu, luswanela kuutwisisa libaka Abrahama hanaangilwe kuba yalukile.

4. Ki lika mañi zepaleliswa batu kuba babalukile?

⁴ Mwa liñolo lanaañozi Paulusi kwa Bakreste ba Maroma, naatalusize kuli batu kaufela ki baezalibi. (Maro. 3:23) Kono cwale Mulimu ukona kuunga cwañi mutu kuba yalukile ni yasina mulatu, ili taba yebonisa kuli watabisa Mulimu? Paulusi naabulezi ka za Abrahama kuli atuse Bakreste kufumana kalabo kwa puzo yeo.

5. Ki kabakalañi Jehova hanaangile Abrahama kuba yalukile? (Maroma 4:2-4)

⁵ Jehova naangile Abrahama kuba yalukile ka nako yanaapila mwa naha ya Kanana. Ki kabakalañi Jehova hanaangile Abrahama kuba yalukile? Kana ki kabakala kuli Abrahama naamamezi Mulao wa Mushe ka kutala? Batili. (Maro. 4:13) Mulimu naafile sicaba sa Isilaele Mulao wo lilimo zefitelela 400 kuzwa fanaangezi Abrahama kuba yalukile. Kacwalo, ki kabakalañi Mulimu hanaangile Abrahama kuba yalukile? Jehova naabonisize Abrahama sishemo mi naamuungile kuba yalukile bakeñisa kuli naanani tumelo.—Mubale Maroma 4:2-4.

6. Ki kabakalañi Jehova hakona kuunga muezalibi kuba yalukile?

⁶ Paulusi naaekelize kubulela kuli mutu habonisa tumelo ku Mulimu, “tumelo yahae ibalwa kuli ki kuluka.” (Maro. 4:5) Paulusi uekeza kuli: “Sina Davida ni yena mwabulelela za tabo ya mutu yabalwa ki Mulimu kuba yalukile kusina misebezi, haize: ‘Tabo ki ya babaswalezwi likezo zabona zemaswe ni babakwahelezwi libi zabona; tabo ki ya mutu yo Jehova haana kuhupula sibi sahae.’” (Maro. 4:6-8; Samu 32:1, 2) Mulimu waswalelanga kamba kukwahela libi za batu bababonisa tumelo ku yena. Wabaswalelanga ka kutala mi haazwelangipili kuhupula libi zabona. Uunga batu babacwalo kuli habana mulatu mi balukile kabakala tumelo yabona.

7. Ki kabakalañi halukona kubulela kuli batanga ba Mulimu ba kwamulaho nebalukile?

⁷ Nihaike kuli Abrahama, Davida, ni batanga ba Mulimu babañwi babasepahala nebangilwe kuba babalukile, nebasali baezalibi mi nebasika petahala. Kono bakeñisa tumelo yabona, Mulimu naabaanga kuli habana mulatu, sihulu hababapanywa kwa batu bane basa musebelezi. (Maef. 2:12) Sina mwanaataluselize Paulusi ka kuutwahala mwa liñolo lahae, tumelo ki ya butokwa hahulu kuli mutu abe ni silikani sesitiile ni Mulimu. Abrahama ni Davida nebanani silikani sesitiile ni Mulimu kabakala kuli nebanani tumelo ku yena, mi ni luna lwakona kuba ni silikani sesitiile ni Mulimu kabakala tumelo yaluna.

8-9. Ki mubonelo mañi ofosahalile obanani ona batu babañwi ka za litaba zanaañozi Paulusi ni Jakobo, mi ki kabakalañi?

⁸ Ka lilimo zeñata, baeteleli ba bulapeli bobuipapata kuba bwa Sikreste, babile ni kusalumelelana kokutuna ka za swalisano ye mwahalaa tumelo ni misebezi. Babahulu ba bulapeli babañwi balutanga kuli zaswanela feela kueza mutu kuli apiliswe ki kulumela ku Mulena Jesu Kreste. Mwendi semuikutwezi bona hababulela kuli: “Muamuhele Jesu mi mukapiliswa.” Babahulu ba bulapeli bao mane bakona kukutela kubulela manzwi anaabulezi Paulusi ali: ‘Mutu ubalwa ki Mulimu kuba yalukile kusina misebezi.’ (Maro. 4:6) Kono babañwi babulela kuli mutu wakona kuipilisa ka kuya kwa  libaka zeengiwa ki keleke kuli likenile ni ka kueza misebezi yemiñwi yeminde. Mane bakona kukutela kubulela manzwi a kwa Jakobo 2:24, ali: “Mutu ukabeiwa yalukile ka misebezi, mi isiñi ka tumelo inosi.”

⁹ Kabakala mibonelo yeo, licaziba babañwi ba litaba za mwa Bibele banahana kuli Paulusi ni Jakobo nebasika lumelelana fa taba ya zaswanela kueza mutu kuli atabise Mulimu. Babahulu ba bulapeli bakana babulela kuli Paulusi naalumela kuli mutu ukona kuungiwa kuba yalukile kabakala tumelo isiñi misebezi, kono Jakobo yena naalutile kuli misebezi ki ya butokwa kuli mutu atabise Mulimu. Caziba yomuñwi wa litaba za bulapeli naabulezi kuli: “Jakobo naasautwisisi libaka Paulusi hanaakoñomekile kuli mutu ukona feela [kuungiwa kuba yalukile] ka tumelo isiñi ka misebezi.” Kono Jehova naasusumelize Paulusi ni Jakobo kuñola litaba zene bañozi. (2 Tim. 3:16) Kacwalo, kuswanela kuba ni nzila yebunolo yekona kulutusa kuutwisa zene batalusa. Nzila yeo ki kunyakisisa litaba zeñwi zene bañozi.

10. Paulusi naaambola hahulu za “misebezi” mañi? (Maroma 3:21, 28) (Mubone ni siswaniso.)

¹⁰ Paulusi naaambola za “misebezi” mañi kwa Maroma kauhanyo 3 ni 4? Naaambola hahulu za “misebezi ya mulao,” ona Mulao wa Mushe, one bafilwe Maisilaele kwa Lilundu la Sinai. (Mubale Maroma 3:21, 28.) Kubonahala kuli mwa mazazi a Paulusi, Bakreste babañwi ba Majuda neku babela taata kuutwisisa kuli Mulao wa Mushe ni misebezi yene batokwa kueza kabakala Mulao wo, nelifelisizwe. Kacwalo, Paulusi naaitusisize mutala wa Abrahama kuli atuse Majuda kuutwisisa kuli “misebezi ya mulao” haikoni kutahisa kuli mutu atabise Mulimu. Kono Paulusi naatalusize kuli lutokwa kuba ni tumelo. Kuziba taba yeo kwasusueza bakeñisa kuli kulutusa kukolwa kuli  lwakona kutabisa Mulimu. Taba yeo italusa kuli lwakona kuba ni tumelo ku Mulimu ni ku Kreste, ili nto yekatahisa kuli lutabise Mulimu.

11. Jakobo naaambola ka za “misebezi” mañi?

¹¹ Kono “misebezi” yebulezwi kwa Jakobo kauhanyo 2, haki yona “misebezi ya mulao” yanaatalusa Paulusi. Jakobo naama kwa misebezi yebaezanga Bakreste mwa bupilo bwabona zazi ni zazi. Misebezi yecwalo, ibonisa kuli Mukreste unani tumelo ya niti ku Mulimu kamba kutokwa. Halunyakisiseñi mitala yemibeli yanaaitusisize Jakobo.

12. Jakobo naatalusize cwañi swalisano ye mwahalaa tumelo ni misebezi? (Mubone ni siswaniso.)

¹² Mwa mutala wapili, Jakobo naatalusize kuli Bakreste habaswaneli kuba ni ketululo habasebelisana ni babañwi. Kuli ataluse hande sisupo seo, naaitusisize mutala wa mutu yaeza hande mufumi ni kusaeza hande mubotana. Jakobo naabulezi kuli mutu yacwalo ukona kubulela kuli unani tumelo, kono zaeza halibonisi cwalo. (Jak. 2:1-5, 9) Mwa mutala wabubeli, Jakobo naabulezi za mutu yabona ‘muzwale kamba kaizeli yasina liapalo kamba lico’ kono haamutusi. Mutu yo nihaaka bulela kuli unani tumelo, kono haibonisi ka misebezi, tumelo yeo haina tuso. Jakobo naañozi kuli: “Tumelo ka ili yona haisina misebezi, ishwile.”—Jak. 2:14-17.

13. Ki mutala ufi wanaaitusisize Jakobo kuli abonise kuli lutokwa kuba ni tumelo ni kuibonisa ka likezo? (Jakobo 2:25, 26)

¹³ Jakobo naabulezi kuli Rahaba ki mutala omunde wa mutu yanaabonisize tumelo ka likezo. (Mubale Jakobo 2:25, 26.) Naautwile ka za Jehova mi naalemuhile kuli naatusa Maisilaele. (Josh. 2:9-11) Naabonisize tumelo yahae ka likezo—naasilelelize matwela bababeli ba Maisilaele bupilo bwabona hane buli mwa lubeta. Kabakaleo, musali yanaasika petahala yo, ili yanaasi Muisilaele, naangilwe kuba yalukile  sina feela Abrahama. Mutala wahae ukoñomeka butokwa bwa kubonisa tumelo ka likezo.

14. Litaba zanaañozi Paulusi liswalisana cwañi ni litaba zanaañozi Jakobo?

¹⁴ Bañoli ba Bibele bababeli, ili Paulusi ni Jakobo, nebabulela za tumelo ni misebezi ka linzila zepeli zeshutana. Paulusi naataluseza Bakreste ba Majuda kuli nebasike batabisa Jehova ka kumamela feela Mulao wa Mushe. Jakobo yena naakoñomeka taba ya kuli Bakreste kaufela baswanela kubonisa tumelo yabona ka kueza hande babañwi.

15. Ki lifi linzila zeñwi zelukona kubonisa ka zona tumelo yaluna ka likezo? (Mubone ni maswaniso.)

¹⁵ Jehova haalutalusezi kuli haiba lubata kuungiwa kuba babalukile, luswanela kueza luli zanaaezize Abrahama. Niti kikuli, kunani linzila zeñata zelukona kubonisa ka zona tumelo yaluna ka likezo. Lwakona kuamuhela batu babanca babatile mwa puteho yaluna, kutusa mizwale ni likaizeli baba mwa butokwi luli, ni kueza zende ku ba mwa lubasi lwaluna, mi kueza lika zeo kaufela kukatabisa Mulimu ni kutahisa kuli alufuyole. (Maro. 15:7; 1 Tim. 5:4, 8; 1 Joa. 3:18) Nzila yeñwi ya butokwa hahulu yelukona kubonisa ka yona kuli lunani tumelo ki ka kukutaza taba yende ku babañwi ka kutukufalelwa. (1 Tim. 4:16) Kaufelaa luna lwakona kubonisa ka likezo kuli lunani tumelo ya kuli lisepiso za Jehova likatalelezwa ni kuli linzila zahae ki zende hahulu. Haiba lueza cwalo, lukaba ni buikolwiso bobutezi bwa kuli Mulimu uka luunga kuba babalukile mi uka lubiza balikani bahae.

16. Sepo yanaanani yona Abrahama neiswalisana cwañi ni tumelo yahae?

¹⁶ Kwa Maroma kauhanyo 4 lufumana taba yeñwi ya butokwa yelukona kuituta ku Abrahama,  ili butokwa bwa kuba ni sepo. Jehova naasepisize kuli “macaba amañata” naakafuyolwa ka Abrahama. Munahane feela sepo yende yanaanani yona Abrahama! (Gen. 12:3; 15:5; 17:4; Maro. 4:17) Nihakulicwalo, nihaiba ka nako yeo Abrahama naanani lilimo ze 100 mi Sara ze 90, mwana wamushimani yanaasepisizwe naasika pepwa kale. Nekukona kubonahala inge kuli Abrahama ni Sara nebasike bakona kuba ni mwana wamushimani. Muinelo wo neulikile hahulu tumelo ya Abrahama. Nihakulicwalo, “aba ni tumelo kabakala sepo yahae, kuli naakaba ndatahe macaba amañata.” (Maro. 4:18, 19) Mi hasamulaho, Abrahama naaamuhezi zanaasepisizwe. Aba ndatahe Isaka, yena mwana wamushimani yanaalibelezi ka nako yetelele.—Maro. 4:20-22.

17. Luziba cwañi kuli lwakona kuungiwa kuba balikani ba Mulimu babalukile?

¹⁷ Lwakona kutabisa Mulimu ni kuungiwa kuba balikani bahae babalukile, sina feela mone kubezi ku Abrahama. Paulusi naakoñomekile taba yeo hanaañozi kuli: “Manzwi a kuli, ‘tumelo yahae neibalezwi ku yena’ naasika ñolwa kabakala [Abrahama] anosi, kono naañozwi ni kabakala luna, babaka baliwa kuba babalukile, kakuli lulumela ku Yena yanaazusize Mulenaa luna Jesu kwa bafu.” (Maro. 4:23, 24) Ka kuswana ni Abrahama, ni luna lutokwa kuba ni tumelo, kuibonisa ka likezo, ni kuba ni sepo. Kwa Maroma kauhanyo 5, Paulusi uzwelapili kubulela za sepo yaluna, ili taba yeluka nyakisisa mwa taba yetatama.