1, 2. Ki kabakalañi Mulimu hanaanga Daniele kuba “muuna ya latwa hahulu,” mi lukona kuutwa cwañi Mulimu sina Daniele?

MAJUDA hane baisizwe mwa Babilona, nebakeni mwa muleneñi mone kutezi milimu ya maswaniso ni batu bane balapela mioya yemaswe. Kono Majuda babasepahala, baba cwale ka Daniele ni balikani bahae babalaalu, nebahanile kukukuezwa ki batu ba mwa Babilona. (Daniele 1:6, 8, 12; 3:16-18) Daniele ni balikani bahae nebaketile Jehova kuba Mubupi wabona mi nebazwezipili kulapela feela yena. Nihaike kuli Daniele naapilile mwa sibaka sesimaswe hahulu ka nako yetelele, lingeloi la Mulimu nelibulezi kuli neli “muuna ya latwa hahulu.”—Daniele 10:11, 19.

² Mwa linako zene iñolwa Bibele, kubonahala kuli babupi ba lipiza nebabeyanga lizupa mwa kakombole kuli bapange nto ya mufuta omuñwi. Kacenu, balapeli ba niti baziba kuli Jehova ki yena Mubusi wa pupo kaufela ni kuli unani maata akubupa macaba. (Mubale Jeremia 18:6.) Hape Mulimu unani maata akubupa yomuñwi ni yomuñwi waluna. Niteñi, Jehova hahapelezangi mutu ufi kamba ufi kuli acince. Kono ubata kuli luitatele  ililuna kubupiwa ki yena. Mwa taba ye, lukaituta molukona kubela sina lizupa leli bunolo mwa lizoho la Mulimu. Lukanyakisisa lipuzo zetaalu zelatelela: (1) Lukona kuambuka cwañi kuba ni mikwa yekona kulutahiseza kuhana kelezo ya Mulimu ni kuba sina lizupa leliomile? (2) Lukona kuba cwañi ni tulemeno totuka lutusa kuzwelapili kuipeya kuutwa ni kuba sina lizupa leli bunolo? (3) Bashemi ba Sikreste bakona kusebelisana cwañi ni Mulimu habanze batusa bana babona?

3. Ki mikwa mañi yekona kutatafaza pilu yaluna? Mutaluse.

³ Liñolo la Liproverbia 4:23 libulela kuli: “Babalela pilu ya hao ku fita lika kaufela, kakuli ku yona ki fo ku zwa liwelu-welu la bupilo.” Kuli lubabalele lipilu zaluna, luswanela kuambuka mikwa yecwale ka buikuhumuso, kueza sibi, ni kutokwa tumelo. Halusa tokomeli, lika zeo zakona kulutahiseza kusautwa Mulimu ni kuba bakwenuheli. (Daniele 5:1, 20; Maheberu 3:13, 18, 19) Ki zona zene ezahezi ku Oziasi Mulena wa Juda. (Mubale 2 Makolonika 26:3-5, 16-21.) Kwa makalelo, Oziasi naautwa Mulimu mi naanani silikani sesinde ni yena, kacwalo Mulimu naamutiisize. Kono “ha saa tiile ku ba ni maata, pilu ya hae ya ikuhumusa.” Aikuhumusa hahulu kuli mane akala kucisa insense kwa tempele nihaike kuli neli baprisita feela bane baswanela kueza cwalo. Baprisita hane bamubulelezi kuli ufosize kueza cwalo, Oziasi anyema hahulu! Jehova naakokobelize mulena yanaaikuhumusa yo, mi mulena yo akula mbingwa kufitela ashwa.—Liproverbia 16:18.

4, 5. Ki lika mañi zekona kuezahala haiba lusaambuki buikuhumuso? Mufe mutala.

⁴ Haiba lusaambuki buikuhumuso, lwakona kukala kunahana kuli luba butokwa hahulu kufita babañwi mi lwakona kukala kuhana kelezo yelufiwa kuzwelela mwa Bibele. (Liproverbia 29:1; Maroma 12:3) Ki zona zene ezahezi ku muuna-muhulu yabizwa Jim. Naasika lumelelana ni baana-bahulu babañwi mwa puteho fa taba yeñwi. Bo Jim babulela kuli: “Nenibulelezi mizwale kuli neba sina lilato, mi senizwa mwa mukopano.” Hamulaho wa likweli ze 6, batutela kwa puteho yeñwi kono nebasika ketiwa kuba muuna-muhulu mwa puteho yeo. Bo Jim nebazwafile hahulu. Nebaikutwa kuli nebaeza hande, kacwalo, batuhela kusebeleza Jehova mi nebafokozi ka lilimo ze 10. Babulela kuli nebaikuhumusa ni kuli nebakalile kunyaza Jehova bakeñisa lika zene ezahala. Ka lilimo zeñata, mizwale nebaba potelanga kuli babatuse, kono bo Jim nebahananga kutusiwa.

⁵ Bo Jim babulela kuli: “Ka nako kaufela nenizwezipili kunahana kuli babañwi ki bona bane bafosa.” Mutala wabona ubonisa kuli buikuhumuso bwakona kulutahiseza kuyemela mafosisa elueza. Haiba nto yecwalo iezahala, ki peto halusa swana sina lizupa leli bunolo. (Jeremia 17:9) Kana mukile mwafosezwa ki muzwale kamba kaizeli? Kana mukile mwaikutwa bumaswe bakeñisa kuli nemuamuhilwe buikalabelo? Nemuezize cwañi? Kana nemuikuhumusize, kamba kana nemulemuhile kuli kupila ka kozo ni muzwale wamina ni kuzwelapili kusepahala ku Jehova ki zona lika za butokwa hahulu?—Mubale Samu 119:165; Makolose 3:13.

6. Ki lika mañi zekona kuezahala haiba luzwelapili kueza sibi?

 ⁶ Haiba mutu azwelapili kueza sibi mane ni kupata lika zasweli kueza, haakoni kuamuhela kelezo yezwa ku Mulimu. Nto yeo ikona kutahisa kuli kumubelange bunolo kueza sibi. Muzwale yomuñwi naabulezi kuli hamulaho wa nako, naatuhezi kubilaezwa ki likezo zahae zemaswe. (Muekelesia 8:11) Muzwale yomuñwi, yanaanani mukwa wa kubuhanga maswaniso a mapunu, hasamulaho naabulezi kuli: “Nenikalile kunyazanga hahulu baana-bahulu.” Mukwa wahae neusinyize silikani sahae ni Jehova. Babañwi hane balemuhile zanaaeza, baana-bahulu bamutusa. Ki niti kuli kaufelaa luna halusika petahala. Kono haiba lunyaza batu babalueleza kamba haiba luikemela haluezize nto yeñwi yemaswe, kufita kukupa Mulimu kuli aluswalele ni kulutusa, pilu yaluna yakona kutatafala.

7, 8. (a) Maisilaele ba kwaikale nebaezize lika mañi zebonisa kuli nebasina tumelo? (b) Luitutañi kwa taba yeo?

⁷ Maisilaele hane balukuluzwi mwa Egepita, nebaiponezi limakazo zeñata zanaaezize Jehova. Kono hane banze baatumela Naha ya Sepiso, batatafaza lipilu zabona. Kabakalañi? Libaka kikuli nebasina tumelo ku Mulimu. Kufita kusepa Jehova, bakenelwa ki sabo mi bakala kutongoka Mushe. Mi mane babata kukutela kwa Egepita, kwa naha kone bali batanga! Jehova naahalifisizwe hahulu ki taba yeo mi naabulezi kuli: “Sicaba se, si ka ni shwaula nako ye kuma kai?” (Numere 14:1-4, 11; Samu 78:40, 41) Maisilaele bao nebashwezi mwa lihalaupa bakeñisa kuli nebatatafalize lipilu zabona mi nebasina tumelo.

⁸ Kacenu, lufakaufi hahulu ni lifasi lelinca, mi tumelo yaluna isweli ya likiwa. Kacwalo, luswanela kutatuba tumelo yaluna kuli lubone haiba itiile. Lukona kuikolwisa cwañi kuli tumelo yaluna itiile? Lwakona kunyakisisa manzwi a Jesu afumaneha kwa liñolo la Mateu 6:33. Muipuze kuli: ‘Kana likonkwani ni likatulo zaka libonisa kuli naalumela luli manzwi a Jesu? Kana nakona kusaya kwa mikopano kamba mwa bukombwa ka mulelo wa kuli nifumane masheleñi mañata? Nikona kueza cwañi haiba musebezi waka unitokwa kuli nibelekange hahulu ni kutandanga nako yeñata? Kana nikalumeleza lifasi le kunikukueza kufitela nituhela kusebeleza Jehova?’

9. Ki kabakalañi haluswanela kuzwelapili kuitatuba kuli lubone haiba lusali mwa tumelo, mi lukona kueza cwalo ka mukwa ufi?

⁹ Haiba halulatelelangi zeibulela Bibele ka za balikani babamaswe, kuswalisana ni batu babazwisizwe mwa puteho, kamba za kuitabisa ka zona, lipilu zaluna zakona kutatafala. Muswanela kuezañi haiba mulemuha kuli lika zeo likalile kuezahala ku mina? Muswanela kutatuba tumelo yamina kapili-pili! Bibele ibulela kuli: “Mu zwelepili ku itekula kuli mu bone nji mu sa li mwa tumelo, mu zwelepili ku bonisa se mu li sona luli.” (2 Makorinte 13:5) Kamita  muitusisange Linzwi la Mulimu kuli limihakulule, mi muezange cwalo ka busepahali.

10. Ki lika mañi zekalutusa kuba sina lizupa leli bunolo mwa mazoho a Jehova?

¹⁰ Kuli alutuse kuzwelepili kuba sina lizupa leli bunolo, Mulimu ulufile Linzwi lahae, puteho ya Sikreste, ni musebezi wa kukutaza. Halubala Bibele ka zazi ni kunahanisisa zeibulela, lukaba baba bunolo mwa mazoho a Jehova mi lukamulumeleza kulubupa. Jehova naalaezi malena ba Isilaele kuli bañole Mulao wa Mulimu mwa buka mi baubalange ka zazi ni zazi. (Deuteronoma 17:18, 19) Baapositola nebaziba kuli kubala Mañolo ni kunahanisisa zebaliwa neli nto ya butokwa hahulu yeneka batusa kupeta bukombwa bwabona. Nebaitusisize litaba za mwa Mañolo A Siheberu hañata-ñata mwa litaba zene bañozi, mi hane bakutazanga, nebasusuezanga batu kuli baitusisange Mañolo. (Likezo 17:11) Ka kuswana, ni luna lulemuha kuli ki kwa butokwa kubala Linzwi la Mulimu ka zazi ni zazi ni kunahanisisa zelubala. (1 Timotea 4:15) Kueza cwalo kulutusa kuzwelapili kuba ni buikokobezo, ili nto yetahisa kuli Jehova akone kulubupa.

11, 12. Jehova ukona kuitusisa cwañi puteho ya Sikreste kuli alubupe kulikana ni bufokoli bwaluna? Mutaluse.

¹¹ Jehova waziba zatokwa mañi ni mañi waluna, mi uitusisa puteho ya Sikreste kuli alubupe. Bo Jim, babatalusizwe kwa makalelo, bakala kucinca mubonelo wabona,  muuna-muhulu yomuñwi hanaabonisize kuli wabaisa pilu. Bo Jim babulela kuli: “Bali kuba baninyaze kamba kunibulelela kuli ki na yanaaitahiselize butata bo. Kono kamita neba nisusuezanga ni kubonisa kuli nebabata kunitusa luli.” Hamulaho wa likweli zebato ba zetaalu, muuna-muhulu yo amemela bo Jim kwa mikopano. Bo Jim babulela kuli mizwale mwa puteho neba baamuhezi hande mi lilato lene babonisizwe neli batusize kucinca mubonelo wabona. Bakala kulemuha kuli maikuto abona nesi ona a butokwa hahulu. Baana-bahulu ba mwa puteho ya bo Jim ni bo musalaa bona neba basusuelize, mi hamulaho wa nako bakala kusebeleza Jehova hape. Bo Jim hape nebatusizwe ki kubalanga litaba zeli: “Jehova Haki Yena ya Swanelwa ku Nyaziwa” ni “Mu Sebeleze Jehova ka ku Sepahala,” zefumaneha mwa Tawala ya Mulibeleli ya November 1, 1992.

¹² Hamulaho wa nako, bo Jim baba muuna-muhulu hape. Kuzwa ka yona nako yeo, batusize mizwale babañwi kutatulula matata aswana ni kutiisa tumelo yabona. Babulela kuli nebanahana kuli banani silikani sesinde ni Jehova kanti mane nebasina! Bainyaza kuli kabakala kuikuhumusa nebaisize hahulu pilu kwa mafosisa a batu babañwi kufita kuisa pilu kwa lika za butokwa hahulu.—1 Makorinte 10:12.

13. Musebezi wa kukutaza ukona kulutusa kuba ni tulemeno mañi, mi ki lika mañi zende zekona kuzwa mwateñi?

¹³ Musebezi wa kukutaza ni ona wakona kulubupa ni kulutusa kuba batu babande. Ka mukwa ufi? Halukutaza taba yende, luswanela kubonisa tulemeno totucwale ka buikokobezo ni tulemeno totuñwi totuli muselo wa moya wa Mulimu. (Magalata 5:22, 23) Hamunahane tulemeno totunde tomubile ni tona bakeñisa musebezi wa kukutaza. Halulikanyisa Kreste, batu bakatabela litaba zelubulela mi bakona kucinca mobaluungela. Ka mutala, Lipaki bababeli ba kwa Australia nebalika kukutaza ku musali yomuñwi fa ndu yahae, kono musali yo ahalifa hahulu mi abonisa kashwau ku bona. Kono Lipaki bao bateeleza ku za naabulela ka likute. Hasamulaho, musali yo naainyazize bakeñisa zanaaezize mi añolela ofisi ya mutai liñolo. Aikupela swalelo bakeñisa zanaaezize. Ubulela kuli: “Nenifosize hahulu kuambola ka kashwau kwa batu bababeli bane bakutaza Linzwi la Mulimu ni kulika kubalelekisa ka nzila yecwalo.” Mutala wo ululuta kuli haluswaneli kuhalifa kapili halukutaza. Ki niti kuli musebezi waluna wa kukutaza utusa batu babañwi, kono hape ni luna walutusa kuba ni tulemeno totunde.

14. Bashemi baswanela kuezañi kuli bakone kutusa hande bana babona?

¹⁴ Banana babañata baikokobeza mi batabela hahulu kuituta. (Mateu 18:1-4) Kacwalo, bashemi baswanela kutusa bana babona kuituta niti ni kuilata inze basali babanyinyani. (2 Timotea 3:14, 15) Kuli bakondise, bashemi baswanela kulata niti bona beñi, ni kupila ka kulumelelana ni zeiluta Bibele.  Bashemi habaeza cwalo, ku bunolo hahulu kuli bana babona balate niti. Hape banana bakautwisisa kuli kalimelo yebafiwa ki bashemi babona ibonisa kuli babalata ni kuli Jehova ni yena wabalata.

15, 16. Bashemi bakona kubonisa cwañi kuli basepile Mulimu haiba mwanaa bona uzwisizwe mwa puteho?

¹⁵ Bashemi niha bakaluta bana babona niti, bana babañwi bafulalelanga Jehova kamba kuzwisiwa mwa puteho. Hakuezahala cwalo, batu ba mwa lubasi bautwanga hahulu butuku. Kaizeli yomuñwi wa kwa South Africa naabulezi kuli: “Kaizelaaka hanaazwisizwe mwa puteho, nekuswana feela inge kuli naashwile. Neli nto yeutwisa hahulu butuku kwa pilu!” Kono kaizeli yo ni bashemi bahae nebaezizeñi? Nebalatelezi litaelo za mwa Bibele. (Mubale 1 Makorinte 5:11, 13.) Bashemi nebaziba kuli kuutwa kelezo ya Mulimu kukatusa mañi ni mañi. Mi nebalemuhile kuli mutu hazwisiwa mwa puteho ukalimezwi ki Jehova ka nzila yelilato. Kacwalo nebaambolanga feela ni mwanaa bona hane kutokwahala luli kueza cwalo ili ka nako yene kuambolwa litaba zeama lubasi.

¹⁶ Mwana yo naaikutwile cwañi? Hamulaho naabulezi kuli: “Neniziba kuli ba lubasi lwaka nebasika nitoya, kono nebautwa Jehova ni kopano yahae.” Hape naabulezi kuli: “Hauhapelezwa kukupa Jehova kuli akutuse ni kukuswalela, ukalemuha kuli umutokwa hahulu.” Munahane feela tabo yene babile ni yona ba mwa lubasi lo, mutangana yo hanaakutezi ku Jehova! Ka niti, lukaba ni tabo mi lukakondisa haiba luzwelapili kuutwa Mulimu.—Liproverbia 3:5, 6; 28:26.

17. Ki kabakalañi haluswanela kuutwa Jehova mwa mupilelo waluna kaufela, mi kueza cwalo kukona kulutusa cwañi?

¹⁷ Mupolofita Isaya naapolofitile kuli Majuda bane bali mwa Babilona nebaka baka ni kubulela kuli: “Ki wena Ndataa luna, wena Muñaa Bupilo; luna lu lizupa, mi wena u Mubupi wa luna; mi kaufelaa luna lu musebezi wa mazoho a hao.” Hape nebaka kupa Jehova kuli: “U si ke wa hupula bumaswe bwa luna ka nako ni nako; lwa ku lapela, u talime, u bone, lu sicaba sa hao kaufelaa luna.” (Isaya 64:8, 9) Haluikokobeza ni kuzwelapili kuutwa Jehova, uluunga kuba ba butokwa hahulu, sina mone kubezi ku Daniele. Jehova ukazwelapili kulubupa ka Linzwi lahae, ka moya wahae, ni ka kopano yahae ilikuli kwapili lube “bana ba Mulimu” babapetehile.—Maroma 8:21.