Bo Paul babulela kuli: “Bahulwani baka hane bakalile kunilwanisa, nabaswala fa mumizo mi nakala kubakama. Nenibata kubabulaya.”

Bo Marco batalusa kuli: “Kwa ndu, neninyema-nyemanga kapili kusina libaka leliutwahala. Nenisinyanga lipula, libapaliso, ni lika kaufela zeneli bukaufi.”

Buñata bwaluna mwendi haluezangi lika zecwalo. Kono kaufelaa luna fokuñwi kulubelanga taata kubonisa buiswalo. Libaka lelituna lelitahisa cwalo kikuli luhozize sibi ku mutu wapili yena Adama. (Maro. 5:12) Sina bo Paul ni bo Marco, batu babañwi kubabelanga taata kuiswala habanyemile. Babañwi bona kubabelanga taata kubonisa buiswalo mwa lika zebanahana. Ka mutala, banahananga hahulu lika zekona kutahisa kuli baikalelwe kamba zekona kubazwafisa. Kono babañwi bona kubabelanga taata kuhanyeza takazo ya kueza buhule, kunwa hahulu bucwala, kamba kuitusisa maswe milyani yekola.

Batu bakona kukena mwa butata bobutuna haiba bapalelwa kuiswala mwa lika zebanahana, zebalakaza, ni zebaeza. Kono lwakona kuambuka butata bo. Ka mukwa ufi? Ka kuba ni buiswalo. Halunyakisiseñi lipuzo zetaalu zeka lutusa kueza cwalo: (1) Buiswalo ki nto mañi? (2) Ki kabakalañi hakuli kwa butokwa kuba ni kalemeno kao? (3) Ki lika mañi zekona kulutusa kuba ni buiswalo, ili kalemeno kakali kalulo ya “muselo wa moya”? (Magal. 5:22, 23) Mi hasamulaho lukanyakisisa zelukona kueza haiba fokuñwi kulubelanga taata kubonisa buiswalo.

Mutu yanani buiswalo hanyemangi kapili. Habulelangi kamba kueza lika ka nzila yesatabisi Mulimu.

Jesu ki mutala omunde wa mutu yanaabonisize buiswalo. Bibele ibulela kuli: “Hanaatapaulwa, naasika tapaula ni yena. Hanaanyandiswa, naasika fumbela, kono aipeya ku yaatula ka kuluka.” (1 Pit. 2:23) Jesu naabonisize buiswalo balwanisi hane bamusheunuzi inze ali fa kota ya linyando. (Mat. 27:39-44) Pili taba yeo isika ezahala kale, naabonisize buiswalo bobutuna baeteleli ba bulapeli hane bamubuzize lipuzo ka mulelo wa kuli bamuswase mwa lipulelo. (Mat. 22:15-22) Kuzwa fo, Jesu naabonisize buiswalo bobutuna Majuda babañwi bane bahalifile hane banopile macwe kuli bamupose ona! Kufita kukutisa misuha, “Jesu aipata mi azwa mwa tempele.”—Joa. 8:57-59.

Kana lwakona kulikanyisa mutala wa Jesu? Eni lwakona. Muapositola Pitrosi naañozi kuli: “Kreste naanyandile bakeñisa mina, amisiyela mutala kuli muhate ka busepahali mwanaahatile.” (1 Pit. 2:21) Nihaike kuli halusika petahala, lwakona kulikanyisa mutala wa Jesu wa buiswalo ka kuhata ka busepahali mwanaahatile. Ki kabakalañi kulikanyisa Jesu hakuli kwa butokwa?

Luswanela kuba ni buiswalo kuli lutabise Jehova. Nihaike kuli selusebelelize Jehova ka  nako yetelele, silikani saluna ni yena sakona kufokola haiba lusatokomeli lika zelueza ni zelubulela.

Halunyakisiseñi mutala wa Mushe yanaali “mutu yaishuwa hahulu kufita batu kaufela bane bali mwa lifasi” ka nako yeo. (Num. 12:3) Ka lilimo zeñata, Mushe naaiswalanga Maisilaele hane batongokanga, kono zazi leliñwi naapalezwi kuiswala. Naanyemile hahulu Maisilaele hane bamubilaelezi kuli nebasina mezi. Ka buhali, Mushe ali kwa Maisilaele: “Hamuutwe cwale, mina bakwenuheli! Kana mubata kuli lumizwiseze mezi mwa licwe le?”—Num. 20:2-11.

Mushe naapalezwi kuiswala. Naasikafa Jehova tumbo kakuli Jehova ki yena yanaaezize makazo ya kubafa mezi. (Samu 106:32, 33) Mi bakeñisa taba yeo, Jehova naasika lumeleza Mushe kukena mwa Naha ya Sepiso. (Num. 20:12) Mwendi Mushe naainyazize hahulu mwa bupilo bwahae kaufela kabakala kupalelwa kuiswala.—Deut. 3:23-27.

Luitutañi? Nihaike kuli selusebelelize Jehova ka nako yetelele, haluswaneli kubulela ka kashwau kwa batu baba lunyemisa kamba babatokwa kukalimelwa. (Maef. 4:32; Makolo. 3:12) Ki niti kuli halunze luhula kukona kulubela taata kuba ni pilu-telele. Kono luhupuleñi mutala wa Mushe. Halutabeli kusinya libizo laluna lelinde leluikezelize ku Jehova, kabakala kupalelwa feela kubonisa buiswalo. Ki lika mañi zekona kulutusa kuba ni kalemeno ka butokwa ka?

Mukupe Mulimu kuli amife moya okenile. Kabakalañi? Kakuli buiswalo ki kalulo ya muselo wa moya wa Mulimu, mi Jehova ufanga moya wahae ku baba mukupa. (Luka 11:13) Ka moya wahae, Jehova wakona kulufa maata alutokwa. (Mafil. 4:13) Hape wakona kulutusa kuba ni tulemeno totuñwi totuli kalulo ya muselo wa moya, inge cwalo lilato, lelikona kulutusa kuba ni buiswalo.—1 Makor. 13:5.

Muambuke nto ifi kamba ifi yekona kutahisa kuli kumibele taata kuba ni buiswalo. Ka mutala, muambuke kukena fa mawebusaiti amaswe, ni kuitabisa ka lika zekona kutahisa kuli mube ni muzamao omaswe. (Maef. 5:3, 4) Mane luswanela kuambuka nto ifi kamba ifi yekona kutahisa kuli lueze lika zemaswe. (Liprov. 22:3; 1 Makor. 6:12) Ka mutala, mutu yakona kuba ni takazo ya kueza buhule ka bunolo, wakona kuikatulela kutuhela kubalanga libuka zebulela za mabato kamba mafilimu abonisa batu baba mwa libato.

 Kukona kulubela taata kueza cwalo. Kono haiba luikataza, Jehova uka lufa maata alutokwa kuli lube ni buiswalo. (2 Pit. 1:5-8) Uka lutusa kuba ni buiswalo mwa lika zelunahana, zelubulela, ni zelueza. Jehova naatusize bo Paul ni bo Marco bababulezwi kwa makalelo a taba ye, mi mañi ni mañi wabona naaitutile kuba ni buiswalo hahalifile. Hape halunyakisiseñi mutala wa muzwale yomuñwi yanaapalelwanga kubonisa buiswalo hali fa mukwakwa, kuli mane fokuñwi naahalifelanga bamatisi ba limota babañwi ni kuomana ni bona. Ki lika mañi zene mutusize? Muzwale yo uli: “Zazi ni zazi nenilapelanga kuzwelela kwatasaa pilu. Nenibalile lihatiso zebulela za buiswalo mi nenipetile litimana zeñwi za mwa Bibele. Nihaike kuli seniikatalize kubonisa buiswalo ka lilimo zeñata, zazi ni zazi kakusasana niikupulisanga kuli nitokwa kuba ni buiswalo, mi kueza cwalo kunitusize luli. Naitahanelanga hanitokwa kuya kwa sibaka sesiñwi, ilikuli nisike namatisa mota inze niliyehile.”

Fokuñwi kaufelaa luna lwapalelwanga kuiswala. Taba yeo ikona kutahisa kuli luikutwe bumaswe ni kusaba kulapela ku Jehova. Kono fo ki fona folutokwa kukupa Jehova kuli alutuse. Kacwalo, musalemuha feela kuli kumibela taata kubonisa buiswalo, mulapele ku Jehova kapili. Mumukupe kuli amiswalele, amituse, ni kuli musike mwakutela kueza mafosisa ao hape. (Samu 51:9-11) Musike mwanahana kuli Jehova haana kuteeleza kwa tapelo yamina ya kumukupa kuli amishemube. (Samu 102:17) Muapositola Joani uluhupulisa kuli mali a Mwanaa Mulimu “alukenisa kwa sibi kaufela.” (1 Joa. 1:7; 2:1; Samu 86:5) Muhupule kuli Jehova ubata kuli batanga bahae bazwelepili kuswalelana. Kacwalo, lwakona kukolwa kuli ni luna uka luswalela.—Mat. 18:21, 22; Makolo. 3:13.

Jehova naasika tabela Mushe hanaapalezwi kubonisa buiswalo mwa lihalaupa. Nihakulicwalo, Jehova naamuswalezi. Mi Linzwi la Mulimu litalusa Mushe kuli neli muuna yanaanani tumelo yetuna yelutokwa kulikanyisa. (Deut. 34:10; Maheb. 11:24-28) Jehova naasika lumeleza Mushe kukena mwa Naha ya Sepiso, kono uka mulumeleza kuto pila mwa Paradaisi fa lifasi ni kumufa bupilo bobusa feli. Ni luna lwakona kuba ni tohonolo yeo haiba luzwelapili kueza molukonela kaufela kuba ni kalemeno ka buiswalo.—1 Makor. 9:25.