1-3. (a) Babanca kaufela bakopananga ni butata mañi? Mufe mutala. (Mubone siswaniso sesi fahalimu.) (b) Ki sika mañi sesika tusa babanca mwa puteho kukondisa habatalimana ni butata bo?

LUUNGENI kuli mulela kuya kwa tolopo yeñwi kokukayo ezahalela taba yeñwi ya butokwa. Kuli muyo fita kwa sibaka seo, mutokwa kuzamaya nako yetelele ka mbasi. Hamufita fa siteshini sa limbasi, mulyanganiswa ki kubona bazamai babañata ni limbasi zeñata. Kono taba yetabisa kikuli mwaziba libaka hamutile kwa siteshini—mubata kukwela mbasi yeliba komuya. Haiba mukwela mbasi yeya kusili, mukalateha.

² Babanca kacenu bakona kubapiswa kwa bazamai bao. Banana babali mwa lilimo za kunonoboka ba mwa musipili, isiñi wa mwa mbasi, kono musipili wa bupilo. Fokuñwi bakona kulyangana habakopana ni miinelo yetokwa kuli baeze likatulo. Babanca, hamuna kulyangana haiba muzibela cimo zemubata kueza mwa bupilo. Muswanela kuezañi mwa bupilo?

³ Taba ye ikaalaba puzo yeo mi ikasusueza babanca kuli baeze lika zeka batusa kutabisa Jehova. Fo kutalusa kuli baswanela kutabisa Jehova habaeza likatulo mwa bupilo—ili zeama sikolo, musebezi,  buikalabelo bwa lubasi, ni zeñwi cwalo. Hape kutalusa kuli baswanela kuitomela likonkwani za kwa moya. Babanca babaisa pilu kwa kusebeleza Jehova bakafuyaulwa mi bakakondisa mwa bupilo bwabona.—Mubale Liproverbia 16:3.

4. Lukanyakisisañi mwa taba ye?

⁴ Kuitomela likonkwani za kwa moya hamusali babanca ki kwa butokwa. Libaka? Halunyakisiseñi mabaka amalaalu. Mabaka amabeli apili abonisa kuli haiba mupeta likonkwani zamina, mukatiisa silikani samina ni Jehova; libaka labulaalu libonisa limbuyoti zemukaba ni zona haiba muitomela likonkwani za kwa moya inze musali banana.

5. Ki lifi libaka lapili haluswanela kuitomela likonkwani za kwa moya?

⁵ Libaka lapili haluswanela kuitomela likonkwani za kwa moya kikuli lubata kubonisa Jehova kuli lwaitebuha lilato lalubonisize ni lika zaluezelize. Muñoli wa samu naabulezi kuli: “Ki nto yende kuitumela ku Jehova . . . Kakuli unitabisize, wena Jehova, bakeñisa likezo zahao; nihuweleza ka tabo kabakala misebezi ya mazoho ahao.” (Samu 92:1, 4) Babanca, munahane feela lika kaufela zamifile Jehova. Lika zeo likopanyeleza bupilo bwamina, zibo yemunani yona ka za Jehova, Bibele, puteho, ni sepo ya kupila bupilo bobunde kwapili. Haiba mubeya lika za kwa moya mwa sibaka sapili, mukabonisa Mulimu kuli mwaitebuha lika zeo zamifile, mi hamunze mueza cwalo, mukasutelela hahulu ku yena.

6. (a) Likonkwani za kwa moya likona kuama cwañi silikani saluna ni Jehova? (b) Ki likonkwani zecwañi zakona kuitomela mutu inze asali mwanana?

⁶ Libaka labubeli kikuli hamunze mupeta likonkwani zamina za kwa moya, mueza misebezi yeminde yetabisa Jehova. Kueza cwalo kutahisa kuli musutelele hahulu ku yena. Muapositola Paulusi naasepisize kuli: “Mulimu haki yasika luka kuli alibale musebezi wamina ni lilato lemubonisize kwa libizo lahae.” (Maheb. 6:10) Mwakona kuitomela likonkwani za kwa moya inze musali banana. Bo Christine hane banani lilimo zelishumi, nebaitomezi sikonkwani sa kubalanga kamita litaba zebonisa zeezahezi mwa bupilo bwa Lipaki za Jehova babasepahala. Bo Toby hane banani lilimo ze 12, nebaitomezi sikonkwani sa kubala Bibele mutumbi pili basika kolobezwa kale. Bo Maxim nebanani lilimo ze 11 mi kaizelaa bona naanani lilimo zelishumi, sibeli sabona habakolobezwa. Sibeli sabona nebaitomezi sikonkwani sa kuyo sebeleza fa Betele. Kuli bazwelepili kuisa pilu kwa sikonkwani sabona seo, nebapahekile fomu ya kukupa kuyo sebeleza fa Betele mwa ndu yabona. Neikaba hande ni mina hane mukaitomela likonkwani za kwa moya zemutabela ni kuikataza kuli mukwanise likonkwani zeo.—Mubale Mafilipi 1:10, 11.

7, 8. (a) Kuitomela likonkwani kukona kutusa cwañi kuli kumibele bunolo kueza likatulo mwa bupilo? (b) Ki kabakalañi Mukreste yomuñwi yanaali mwa lilimo za kunonoboka hanaasika ikatulela kuya kwa yunivesiti?

⁷ Libaka labulaalu hamuswanela kuitomela likonkwani za kwa moya inze musali banana kikuli kueza cwalo kuka mitusa kueza likatulo zende mwa bupilo. Babanca baba mwa lilimo za kunonoboka batokwanga kueza likatulo ka za sikolo, musebezi, ni lika zeñwi. Kueza likatulo kuswana sina kuketa nzila yeswanela hamufita fa manganandila. Haiba mwaziba komuya, hamuna kukatazeha kuziba nzila yeswanela. Ka mukwa oswana, haiba muitomezi likonkwani, kuka mibela bunolo kueza likatulo zende. Liñolo la Liproverbia 21:5 libulela kuli: “Milelo ya babasebeza ka taata itahisa kuli zabona likonde.” Hamuitomela likonkwani zende inze musali banana, mukakondisa mwa bupilo. Bo Damaris nebaiponezi buniti bwa taba yeo hane bakopani ni muinelo one utokwa kuli baeze katulo inze bali mwa lilimo za kunonoboka.

⁸ Bo Damaris nebapasize hande habafeza sikolo sa sekondari. Linepo zabona neli bakonisa kuya kwa yunivesiti kone bakayo ituta mulao basalifi sesiñwi, kono baiketela kueza musebezi wa kwatasi mwa panga. Ki kabakalañi hane baezize katulo yeo? Babulela kuli: “Neniitomezi sikonkwani sa kueza bupaina inze nisali mwanana. Kuli nipete  mulelo wo, nenitokwa kufumana musebezi wa kubelekanga feela mazazi asikai mwa sunda. Hane nikaituta hahulu kwa yunivesiti ni kuba caziba wa mulao yanani digiri, nenika holanga masheleñi amañata, kono kueza cwalo nekusike kwanikonisa kufumana musebezi wa kubelekanga feela mazazi asikai mwa sunda.” Bo Damaris cwale sebabile mapaina ka lilimo ze 20. Kana baikutwa kuli sikonkwani sene baitomezi ni katulo yene baezize inze basali banana neli yende? Batalusa kuli: “Mwa panga monisebeleza, nikopananga hahulu ni licaziba za mulao. Ni na hane nikaituta lituto za mulao, nenika ezanga musebezi oswana ni obaeza. Kono buñata bwabona habana tabo. Katulo yene niezize ya kuba paina initusize kupima masitapilu atahiswa ki misebezi ya mwa lifasi mi initusize kuba ni tabo mwahalaa lilimo zeñata zenisebelelize Jehova.”

9. Ki kabakalañi haluswanela kubabaza hahulu babanca?

⁹ Babanca babañata babafumaneha mwa liputeho ze mwa lifasi kaufela baswanela kubabaziwa hahulu. Baifanile ku Jehova mi baisa pilu kwa kupeta likonkwani zabona za kwa moya. Babanca babacwalo bapila bupilo bobunde mi baikataza kulatelela ketelelo ya Jehova mwa lika kaufela zebaeza mwa bupilo bwabona. Balatelela ketelelo ya Jehova habaeza likatulo zeama sikolo, musebezi, ni bupilo bwa lubasi. Salumoni naañozi kuli: “Usepe Jehova ka pilu yahao kaufela . . . Umuhupulange mwa linzila zahao kaufela, mi yena ukalukisa linzila zahao.” (Liprov. 3:5, 6) Jehova uunga babanca baba mwa puteho kuba ba butokwa ku yena; wabalata luli, mi ubata kubasileleza, kubaetelela, ni kubafuyaula.

10. (a) Ki kabakalañi haluswanela kuunga musebezi wa kukutaza kuba ona wa butokwa hahulu? (b) Ki sika mañi sesika lutusa kuba bakutazi babande?

¹⁰ Mutu yomunca yabata kutabisa Jehova uisanga hahulu pilu kwa musebezi wapeta mwa bukombwa. Jesu Kreste naabulezi kuli “taba yende inani kukutazwa pili.” (Mare. 13:10) Bakeñisa kuli musebezi wa kukutaza uswanela kuezwa ka putako, luswanela kuuunga kuba wa butokwa hahulu. Kana mwakona kuitomela sikonkwani sa kuyanga hahulu mwa bukombwa? Kana mwakona kueza bupaina? Kono kucwañi haiba hamuikolangi hahulu musebezi wa kukutaza? Mi ki sika mañi sesika mitusa kuba bakutazi babande? Muswanela kueza lika zepeli ze: Muitukisezange hande, mi muzwelepili kutaluseza babañwi zemuitutile kusina taba ni miinelo yetaata yemukopana ni yona. Haiba mueza cwalo, mukaba ni tabo hamunze mueza musebezi wa kukutaza.

11, 12. (a) Babanca bakona kuitukiseza cwañi kufa bupaki? (b) Yomunca yomuñwi naakonile cwañi kufa bupaki kwa sikolo?

¹¹ Mwakona kukalisa ka kuitukiseza kualaba puzo yebuziwanga hahulu ki bomukena ni bona sikolo yecwale ka: “Ki Kabakalañi Lipaki za Jehova ha ba sa Ezangi Mukiti wa Ngilisimusi?” Fa webusaiti yaluna ya jw.org, kunani litaba zekona kutusa babanca kuziba mwakualabela puzo yeo. Mubone mwatasaa KA ZA LUNA > LIPUZO ZEBUZIWANGA HAÑATA. Mwa kalulo yeli LIZO NI MIKITI kunani puzo yebuza kuli: “Ki Kabakalañi Lipaki za Jehova ha ba sa Ezangi Mukiti wa Ngilisimusi?” yeka mitusa kuziba kalabo yemukafa. Taba yeo inani mañolo emukona kuitusisa kuli mubonise libaka hamusa ezangi mukiti wo.—Mubale 1 Pitrosi 3:15.

¹² Fomubela ni kolo kaufela, mususueze bomukena ni bona sikolo kuipalela litaba fa webusaiti yaluna ya jw.org. Muzwale wa mutangana yabizwa Luca naaezize cwalo. Nako yeñwi mwa kilasi yahae nekuambolwa za bulapeli bobushutana-shutana, mi Luca alemuha kuli mwa buka yeneeitusiswa, nekuñozwi litaba za buhata ka za Lipaki za Jehova. Nihaike kuli naakenezwi ki sabo sapili, akupa bo muluti kuli bamulumeleze kuhakulula mafosisa ao, mi bo muluti bahae bamulumeleza. Luca atalusa lituto zanaalumela, mi abonisa bana ba sikolo kaufela ba mwa kilasi yahae webusaiti yaluna. Bo muluti bahae bakupa mwanaa  sikolo kaufela mwa kilasi yeo kuyo buha vidio yebonisa tudoli totuswanisiwa yebizwa Kunata Mutu Yalata Hahulu Kutolisa Babañwi Kusina Kuitusisa Liñindi. Luca naabile ni tabo yetuna kuli naakonile kufa bupaki bobunde kwa sikolo.

13. Ki kabakalañi halusa swaneli kuzwafa halukopana ni miinelo yetaata?

¹³ Musike mwazwafa haiba mukopana ni miinelo yetaata. (2 Tim. 4:2) Hamukopana ni miinelo yecwalo, muzwelepili kupeta likonkwani zemuitomezi. Bo Katharina nebanani lilimo ze 17 habaitomela sikonkwani sa kukutaza kwa batu kaufela bane babeleka ni bona. Yomuñwi ku bona naababulelelanga manzwi amaswe, kono nebasika tuhela kukutaza. Niha nebaeziwa maswe, nebazwezipili kubonisa mikwa yeminde, mi taba yeo neitahisize kuli muuna yomuñwi yene babeleka ni yena yabizwa Hans atabele taba yende. Hasamulaho, muuna yo akala kubalanga lihatiso zaluna, aituta Bibele, mi akolobezwa. Ka nako yeo, bo Katharina nese batutezi kwa sibaka sesiñwi, mi nebasa zibi zeneezahala. Hamulaho wa lilimo ze 13, bo Katharina nebatabile hahulu hane bali mwa Ndu ya Mubuso ni lubasi lwabona habautwa kuli muzwale wa mupoti yanaato fa ngambolo neli bo Hans! Kaniti, bo Katharina nebaezize hande kusatuhela kukutaza kwa batu bane babeleka ni bona!

14, 15. (a) Ki lika mañi zebaswanela kuhupulanga babanca habakopana ni miinelo yetaata? (b) Ki lika mañi zekona kutusa babanca kuhanyeza likukuezo zezwa kwa litaka zabona?

¹⁴ Litaba zese lunyakisisize mwa taba ye limisusuelize kuisa pilu kwa kusebeleza Jehova. Kuli mueze cwalo, muswanela kuitusisa nako yamina yeñata kwa kupeta likonkwani zamina za kwa moya. Mwendi litaka zamina baitusisa nako yabona yeñata kwa kuitabisa, mi baka mimema kuli muswalisane ni bona. Mwa bupilo mukakopana ni miinelo yeka mitokwa kubonisa kuli muunga likonkwani za kwa moya kuba za butokwa. Musike mwayaululwa ki litaka zamina. Sina muzamai ya fa siteshini sa limbasi, nemusike mwatabela kukwela mbasi yeya kusili ka libaka feela la kuli batu babainzi mwateñi babonahala kuli batabile.

¹⁵ Kunani lika zeñata zekona kumitusa kuhanyeza likukuezo zezwa kwa litaka zamina. Ka mutala, muzibele cimo miinelo yekona kumikenya mwa miliko, mi muiambuke. (Liprov. 22:3) Hape  muhupulange lika zemaswe zemuka ipumana ku zona haiba muswalisana ni litaka zamina mwa likezo zemaswe. (Magal. 6:7) Mi mulemuhe kuli mutokwa kelezo. Kuba ni buikokobezo kuka mitusa kuamuhela kelezo yemufiwa ki bashemi bamina ni Bakreste babatiile kwa moya mwa puteho.—Mubale 1 Pitrosi 5:5, 6.

16. Mufe mutala obonisa molukona kutusezwa haiba luba ni buikokobezo.

¹⁶ Kuba ni buikokobezo nekutusize Christoph kuamuhela kelezo yende yanaafilwe. Hamulaho feela wa kukolobezwa, akalisa kuyanga kamita kwa sibaka sesiñwi kuli ayo tiisa mubili. Kwateñi, akopana ni mikulwani babañwi bane bamususuelize kuli aswalisane ni bona mwa sikwata sabona sa lipapali. Azibisa muuna-muhulu za taba yeo, mi muuna-muhulu yo ataluseza Christoph kuli pili asika eza kale katulo, anahanisise butata bwakona kukena ku bona, inge cwalo butata bwa kukalisa kuba ni moya wa kukangisana. Nihakulicwalo, Christoph akalisa kuswalisana ni sikwata seo. Kono hamulaho wa nako, alemuha kuli papali yene sieza sikwata seo neli ya mifilifili, mi mane neikona kuholofaza babañwi. Hape aambola ni baana-bahulu babañwi, mi kaufelaa bona bamufa kelezo ya mwa Mañolo. Christoph utalusa kuli: “Jehova naanifile baelezi babande, mi nenilatelezi zene banibulelezi, nihaike kuli neku niingezi nako kueza cwalo.” Kana mwabonisanga buikokobezo ka kuamuhela kelezo yende yemufiwa?

17, 18. (a) Jehova ubata kuli babanca kacenu baezeñi? (b) Babañwi baikutwanga cwañi hase bahulile, mi muinelo wo ukona kuambukiwa cwañi? Mufe mutala.

¹⁷ Bibele ibulela kuli: “Utabe hausali yomunca, mi pilu yahao iwabelwe mwa mazazi a bunca bwahao.” (Muek. 11:9) Kaniti, Jehova ubata kuli muikole bupilo hamusali babanca. Taba ye ibonisize nzila yeñwi yekona kumitusa kuli muikole bupilo. Muzwelepili kuisa pilu kwa likonkwani zamina za kwa moya, mi muhupulange Jehova hamueza likatulo mwa bupilo. Haiba mueza lika zeo inze musali banana, Jehova uka mietelela, uka misileleza ni kumifuyaula. Munahanisisange likelezo kaufela zende zefumaneha mwa Linzwi la Mulimu, mi mulatelele kelezo yeli: “Cwalehe uhupule Mubupi wahao Yomutuna mwa mazazi a bunca bwahao.”—Muek. 12:1.

¹⁸ Batu habazwelangipili kuba babanca kuya kuile. Banana bahulanga kapili kuba batu babahulu. Kono babañwi hase bahulile, bainyazanga kuli nebaitomezi likonkwani zemaswe hane basali banana, mi mane babañwi bona bainyazanga hahulu kuli nebasika itomela likonkwani. Kono babanca babaisa pilu kwa kupeta likonkwani zabona za kwa moya bakaba ni tabo mane ni hase bahulile, kabakala likatulo zende zene baezize mwa bupilo bwabona. Ki mona mone kubezi ku bo Mirjana, bane bakona hahulu lipapali. Nebaketilwe kuyo bapala kwa Lipapali za Olimpiki zeezwanga maliha, kono nebasikaya kwateñi, mi baiketela kukena mwa sebelezo ya nako kaufela. Mi hamulaho wa lilimo ze 30 kuzwa fo, bo Mirjana bazwezipili mwa sebelezo ya nako kaufela ni bakubona. Batalusa kuli: “Lika zecwale ka libubo, likute, maata, ni sifumu haliinelelangi, mi halikoni kubapanywa kwa likonkwani za kwa moya. Nto yende hahulu yelukona kueza mwa bupilo bwaluna ki kusebeleza Mulimu ni kutusa batu kusutelela ku yena, mi kueza cwalo kuka lufumanisa bupilo bobusa feli.”

19. Mutaluse ka bukuswani bunde bwa kuisa pilu kwa likonkwani za kwa moya mutu inze asali mwanana.

¹⁹ Babanca mwa puteho baswanela kubabaziwa kabakala kuli batiyela miinelo yetaata yebakopana ni yona mi baikatulezi kusebeleza Jehova mwa bupilo bwabona. Babanca bakona kubonisa kuli baikatulezi kusebeleza Mulimu ka kupeta likonkwani zabona za kwa moya ni kuunga musebezi wa kukutaza kuba ona wa butokwa hahulu mwa bupilo bwabona. Hape, baikatulela kusayaululwa ki lika zebaeza batu babañwi mwa lifasi le. Babanca bakona kuba ni buikolwiso bwa kuli bakafuyaulwa kabakala kuikataza kusebeleza Mulimu. Mizwale ni likaizeli babona baba balata baka batusa, mi haiba bazwelapili kubeya lika kaufela zebaeza mwa mazoho a Jehova, milelo yabona ikakonda.