1, 2. Ki lika mañi zeneezahezi ku Paulusi ni Silasi mwa Filipi? (Mubone siswaniso sesi fahalimu.)

MUNAHANE kuli ki fahalaa busihu. Mi balumiwa bababeli, bo Paulusi ni Silasi, ba mwa tolongo yefumaneha mwahali luli, mwa muleneñi wa Filipi. Mahutu abona atamilwe mwa makulo, mi mikokoto yabona isaopa bakeñisa kuli kihona basazo natakiwa. (Lik. 16:23, 24) Lika nelicincize ka sipundumukela! Ka kusalibelela, nebahohezwi fa musika ki ñumbili kuli bayo zekiswa fapilaa babusi kapili-pili. Liapalo zabona nelipazauzwi, mi nebashapakilwe hahulu ka lipafa. (Lik. 16:16-22) Taba yeo neisika luka luli! Paulusi naali mwanaa naha ya Roma, kacwalo naaswanela kuzekiswa ka nzila yeswanela. *

² Paulusi haali mwa tolongo busihu bo, uhupula lika zeezahalile lizazi leo. Unahana za batu ba mwa Filipi. Habana nihaiba sinagoge ya Sijuda mwa muleneñi wabona, sina mokuinezi mwa mileneñi yemiñwi yemiñata yapotezi Paulusi. Mane Majuda nebanani kukopanela kwande a muleneñi kwa munanga wa nuka kuli bayo lapelela teñi. (Lik. 16:13, 14) Mwendi nebasina sinagoge kabakala kuli nekusina nihaiba Majuda baalishumi mwa muleneñi  wo, ili palo ya baana bane batokwahala kuli kutomiwe sinagoge. Batu bane bapila mwa Filipi nebaikuhumusa kabakala kuli neli Maroma, nihaike kuli nebasi cwalo ka sipepo. (Lik. 16:21) Mwendi ki lona libaka hane basika nahana za kuli Paulusi ni Silasi, bane bali Majuda, ni bona nebakona kuba Maroma. Ibe kuli nekuli cwalo kamba kutokwa, baana bao nebakenyizwe mwa tolongo basina mulatu.

3. Ki kabakalañi mwendi Paulusi hanaakomokisizwe hahulu ki taba ya kukenyiwa mwa tolongo, kono ki moya ocwañi wanaabonisize?

³ Mwendi Paulusi hape unahana za lika zeezahalile mwa likweli lisikai zefelile. Naali mwabuse bobuñwi bwa Liwate la Aegea, mwa Asia Minor. Paulusi hanaali mwa sibaka seo, moya okenile neuzwelapili kumuhanisa kuyo kutaleza kwa libaka zeñwi. Nekuswana inge kuli moya okenile neu mukasha kuli aye kwa libaka lisili. (Lik. 16:6, 7) Kono naakayo kutaleza kai? Hanaali mwa Troasi, naaboni pono yenee mutusize kuziba kwanaakayo kutaleza. Paulusi naabulelezwi kuli: “Hakusilele mwa Masedonia.” Paulusi hanaalemuhile kuli yeo neli yona luli tato ya Jehova, aanga muhato kapili-pili wa kuya kwa sibaka seo. (Mubale Likezo 16:8-10.) Kono ki sika mañi sene siezahalile? Asafita feela mwa Masedonia, akenyiwa mwa tolongo! Ki kabakalañi Jehova hanaatuhelezi taba yeo kuezahala ku Paulusi? Paulusi nakaanga nako yekuma kai mwa tolongo? Nihaike kuli Paulusi naanahanile hahulu ka za litaba zeo, nelisika fokolisa tumelo yahae kamba kumupaleliswa kuba ni tabo. Yena ni Silasi nebakalile ‘kulapela ni kulumbeka Mulimu ka lipina.’ (Lik. 16:25) Kozo ya Mulimu neiomba-ombile lipilu zabona ni minahano yabona.

4, 5. (a) Muinelo waluna ukona kuswana cwañi ni wa Paulusi? (b) Muinelo wa Paulusi neucincize cwañi ka sipundumukela?

⁴ Mwendi ni mina sina Paulusi, mukile mwaikutwa kuli nemulatelela ketelelo ya moya wa Mulimu mwa bupilo bwamina, kono cwale lika nelisika ezahala sina mone mulibelelela. Nemutalimani ni miliko, kamba nemuipumani mwa miinelo yenetahisize cinceho yetuna mwa bupilo bwamina. (Muek. 9:11) Hamunahana lika zecwalo, mwendi muipuzanga libaka Jehova hanaatuhelezi lika zeo kuezahala. Haiba mu mwa muinelo ocwalo, ki lika mañi zekona kumitusa kuli muzwelepili kuitiisa inze musepile kuli Jehova uka mitusa luli? Kuli lufumane kalabo, halunyakisiseñi likande la Paulusi ni Silasi hape.

⁵ Paulusi ni Silasi habanze baopela lipina za kulumbeka Mulimu, kwaezahala lika zeñata zene basika libelela. Ka sipundumukela, kwaezahala zikinyeho ya lifasi yetuna. Likwalo za tolongo zakwalulwa. Mawenge a mapantiti kaufela atamuluha. Paulusi ahanisa mulibeleli wa tolongo kuli asike aipulaya. Mulibeleli wa tolongo ni lubasi lwahae kaufela bakolobezwa. Habusa kakusasana, bazamaisi ba sicaba baluma mapolisa kuli bayo lukulula Paulusi ni Silasi mwa tolongo. Bazamaisi bao bakupa Paulusi ni Silasi kuli bazwe mwa muleneñi wo ka kozo. Bazamaisi ba sicaba hane balemuhile kuli Paulusi ni Silasi neli bana ba naha ya Roma, ni kuli baezize mafosisa amatuna ka kubakenya mwa tolongo, bona ka sibili bataha kuli bato sindeketa baana bababeli bao kubazwisa mwa muleneñi. Kono Paulusi ni Silasi babata pili kulaeza kaizeli yanaasazo kolobezwa yabizwa Lidia. Hape baitusisa nako yeo kuli batiise mizwale. (Lik. 16:26-40) Lika nelicincize ka sipundumukela luli!

6. Ki lika mañi zeluka nyakisisa cwale?

⁶ Luitutañi kwa likezahalo ze? Luituta kuli Jehova wakona kueza lika zelusika  libelela, kacwalo haluswaneli kubilaela hahulu halukopana ni miliko. Kaniti, tuto yeo neisusuelize hahulu Paulusi, sina mokuboniselizwe mwa litaba zanaañolezi mizwale ba mwa Filipi hasamulaho, ka za kubilaela ni kozo ya Mulimu. Halukaleñi ka kunyakisisa manzwi a Paulusi añozwi kwa Mafilipi 4:6, 7. (Mubale.) Hasamulaho, lukanyakisisa mitala yemiñwi ya mwa Mañolo yebonisa mo Jehova naaezelize lika zenesika libelelwa. Mi kwa mafelelezo, lukanyakisisa molukona kutusezwa ki “kozo ya Mulimu” kuli luitiise inze lusepile kuli Jehova uka lutusa luli.

7. Ki tuto mañi yanaaluta Paulusi mwa liñolo lanaañolezi mizwale ba mwa Filipi hasamulaho, mi lukona kuitutañi kwa manzwi ahae?

⁷ Kusina kukakanya, mizwale ba mwa Filipi hane babalile liñolo lanaa bañolezi Paulusi, nebahupuzi lika zeneezahezi ku yena ni lika zanaaezize Jehova zene basika libelela. Ki tuto mañi yanaa baluta Paulusi? Naabaluta kuli nebasa tokwi kubilaela. Hane bakalapela, nebakaba ni kozo ya Mulimu. Kono mulemuhe kuli ‘kozo ya Mulimu ifita kutwisiso kaufela.’ Taba yeo italusañi? Batoloki babañwi babonisa kuli pulelo yeo italusa kuli kozo ya Mulimu “ifita lika kaufela zelulakaza” kamba “ifita lika kaufela zebakona kunahana batu.” Paulusi sanaatalusa fo kikuli “kozo ya Mulimu” ki yende hahulu kufita molukona kunahanela. Kacwalo, nihaike kuli luna batu halukoni kuziba molukona kutatululela matata elukopana ni ona, Jehova yena waziba, mi wakona kueza lika zelusika libelela.—Mubale 2 Pitrosi 2:9.

8, 9. (a) Nihaike kuli Paulusi naaezizwe maswe mwa Filipi, ki lika mañi zende zenezwile mwa likezahalo zeo? (b) Ki kabakalañi mizwale ba mwa Filipi hane bakona kuitebuha manzwi anaa bañolezi Paulusi?

⁸ Mizwale ba mwa Filipi nebatiisizwe hahulu hane bahupuzi lika zanaa baezelize Jehova mwa lilimo zelishumi kuzwa foliezahalela litaba zeo. Zanaañozi Paulusi neli za niti. Nihaike kuli Jehova naatuhelezi kuli Paulusi aezwe maswe, taba yeo neitahisize kuli ‘taba yende ilwanelwe ni kupakiwa ka mulao.’ (Mafil. 1:7) Bazamaisi ba sicaba nebaitutile tuto mi nebasike balika kukataza puteho ya Sikreste yenca yeo yene itomilwe mwa muleneñi wabona. Mwendi zanaaezize Paulusi ki zona zenetahisize kuli mulikanaa hae yanaazamayanga ni yena Luka, yanaali mualafi, asiyale mwa Filipi, Paulusi ni Silasi hase bafundukile. Kabakaleo, Luka naakona kutusa hande Bakreste babanca ba mwa muleneñi wo.

⁹ Kaniti, mizwale ba mwa Filipi hane babalile liñolo la Paulusi, nebaziba kuli manzwi ane babala naasazwi ku mutu yanaañola feela mihupulo yahae. Paulusi naatalimani ni miliko yetaata; nihakulicwalo, naabonisize kuli naanani “kozo ya Mulimu.” Mane Paulusi hanaañolela mizwale bao liñolo leo, naatamezwi mwa ndu yeñwi mwa Roma. Kono naasabonisa kuli “kozo ya Mulimu” neili ni yena.—Mafil. 1:12-14; 4:7, 11, 22.

10, 11. Luswanela kuezañi halubilaezwa hahulu ki butata bobuñwi, mi luswanela kulemuhañi?

¹⁰ Ki lika mañi zekona kulutusa kuli lusike lwabilaezwa ki sesiñwi ni kuba ni “kozo ya Mulimu”? Manzwi a Paulusi kwa mizwale ba kwa Filipi abonisa kuli tapelo yakona kulutusa kusabilaela. Kacwalo haiba lubilaezwa ki sesiñwi, luswanela kutaluseza Mulimu lipilaelo zeo mwa tapelo. (Mubale 1 Pitrosi 5:6, 7.) Mulapele ku Jehova mi mube ni sepo yetiile ya kuli wamiisa pilu. Mubonise “buitumelo” hamulapela ku yena, ka kuhupula lika zende zamiezelize. Haiba luzwelapili kuhupula kuli wakona “kueza hahulu nikufita mwa lika kaufela zelukupa kamba kuutwisisa,” tumelo yaluna ku yena ikatiya.—Maef. 3:20.

 ¹¹ Sina mone kuezahalezi ku Paulusi ni Silasi hane bali mwa Filipi, ni luna lwakona kukomokiswa ki zakona kuluezeza Jehova. Mwendi haana kuluezeza nto yeipitezi luli, kono kamita uka lufa lika zelutokwa. (1 Makor. 10:13) Kono fo hakutalusi kuli luswanela kunama feela wa toze ni kulibelela kuli Jehova ukafelisa butata bwaluna lusaezi sesiñwi. Likezo zaluna liswanela kuzamaelela ni zelukupa mwa tapelo. (Maro. 12:11) Kacwalo, lika zelueza likabonisa haiba zene lukupile mwa tapelo nelizwelela luli kwatasaa pilu yaluna, mi Jehova ukafuyaula buikatazo bwaluna. Kono luswanela kulemuha kuli Jehova haalabangi litapelo zaluna kulikana feela ni molubatela, moluhupulela, kamba molulibelelela. Fokuñwi walukomokisanga ka kuluezeza lika zelusika libelela. Halunyakisiseñi litaba za mwa Bibele zekona kutiisa tumelo yaluna ya kuli Jehova wakona kuluezeza lika zelusika libelela.

12. (a) Mulena Ezekiasi naaezize cwañi hanaataselizwe ki Mulena Senakeribi wa Asiria? (b) Luitutañi mwa taba yebonisa mo Jehova naatatululezi butata bo?

¹² Halunze lubala Mañolo, lukafumana mitala yebonisa mo Jehova naaezelize lika zesika libelelwa. Mulena Ezekiasi naapilile ka nako yeo Mulena Senakeribi wa Asiria naataselize Juda ni kuhapa mileneñi yayona kaufela yesilelelizwe, kwandaa Jerusalema. (2 Mal. 18:1-3, 13) Hasamulaho, Senakeribi ataseza Jerusalema. Mulena Ezekiasi naaezizeñi hanaatalimani ni muinelo wo? Naalapezi ku Jehova ni kukupa kelezo ku Isaya, yena mupolofita wa Jehova. (2 Mal. 19:5, 15-20) Ezekiasi hape naalikile kubonisa kutwisiso ka kulifa mutelo wanaa mutomezi Senakeribi. (2 Mal. 18:14, 15) Mi naaezize mwanaakonela kaufela kuitukiseza kuambekiwa ka nako yetelele. (2 Makol. 32:2-4) Kono muinelo wo neutatuluzwi cwañi? Jehova naalumile lingeloi lene libulaile masole ba Senakeribi ba 185,000 mwa busihu bulibuñwi. Kaniti, nihaiba Ezekiasi naasika libelela kuli taba yeo neika ezahala!—2 Mal. 19:35.

13. (a) Luitutañi ku zeneezahezi ku Josefa? (b) Ki muinelo mañi osika libelelwa wanaaipumani ku ona Sara musalaa Abrahama?

¹³ Munahane zeneezahezi ku Josefa, mwanaa Jakobo wa mutangana. Hanaali mwa tolongo mwa Egepita, Josefa naasika libelela kuli ukaketiwa kuba wabubeli mwa naha kuzwa ku mulena, kamba kuli naakaitusiswa ki Jehova kupilisa lubasi lwahae ka nako ya tala. (Gen. 40:15, litaluso ze kwatasi; 41:39-43; 50:20) Kaniti luli Jehova naamuezelize lika zanaasika libelela. Munahane hape ka za Sara, kuku wa Josefa. Kana Sara yanaasa supezi naalibelela kuli Jehova naaka mutusa kuli aipepele mwanaa hae tota, isiñi feela kuamuhela mwana yanaa mupepezi mutangaa hae wamusizana? Sara naasika libelela nihanyinyani kuli naakapepa Isaka.—Gen. 21:1-3, 6, 7.

14. Lukona kukolwa kuli Jehova uka luezezañi?

 ¹⁴ Niteñi, halulibeleli kuli Jehova ukafelisa ka makazo matata kaufela elukopana ni ona pili lifasi lelinca lisika taha kale; mi halubatangi kuli lika zekomokisa liezahale mwa bupilo bwaluna. Kono lwaziba kuli Mulimu yanaatusize batanga bahae ka kubaezeza lika zekomokisa, ki yena Mulimu waluna, yena Jehova. (Mubale Isaya 43:10-13.) Buikolwiso bobucwalo bulutusa kuba ni tumelo ku yena. Lwaziba kuli Mulimu wakona kulufa maata elutokwa kuli lueze tato yahae ka kutala. (2 Makor. 4:7-9) Luitutañi kwa litaba zebulezwi mwa Bibele zeo? Sina moiboniseza mitala ya Ezekiasi, Josefa, ni Sara, Jehova wakona kulutusa kutiyela miinelo yetaata hahulu haiba luzwelapili kusepahala ku yena.

15. Luswanela kuezañi kuli luzwelepili kuba ni “kozo ya Mulimu,” mi taba yeo ikonahala cwañi?

¹⁵ Luswanela kuezañi kuli luzwelepili kuba ni “kozo ya Mulimu” niha lutalimana ni miliko? Luswanela kuzwelapili kuba ni silikani sesinde ni Mulimu waluna, yena Jehova. Silikani seo sikonahala feela “ka Kreste Jesu,” yanaa lufile bupilo bwahae sina sitabelo sesi luliulula kwa sibi. Mpo ya tiululo yeo ki yeñwi ya lika zekomokisa zaluezelize Ndataa luna. Kabakala tiululo, Jehova wakona kuswalela libi zaluna, ili kulutusa kuli lube ni lizwalo lelikenile ni kusutelela ku yena.—Joa. 14:6; Jak. 4:8; 1 Pit. 3:21.

16. Lukatusiwa cwañi haiba luba ni “kozo ya Mulimu yefita kutwisiso kaufela”? Mufe mutala.

¹⁶ Lukatusiwa cwañi haiba luba ni “kozo ya Mulimu yefita kutwisiso kaufela”? Mañolo abonisa kuli kozo ya Mulimu ‘ikasileleza lipilu zaluna ni maata aluna a kunahana ka Kreste Jesu.’ (Mafil. 4:7) Linzwi la makalelo lelitolokilwe kuli ‘kusileleza’ neliitusiswanga mwa litaba zeama masole. Neliama kwa sikwata sa masole bane bafilwe musebezi wa kukantela muleneñi mwa linako za kwaikale. Muleneñi wa Filipi neuli cwalo. Batu bane bapila mwa Filipi nebaikolanga buloko busihu, ka kuziba kuli masole nebakantelanga kwa minyako ya muleneñi. Ka nzila yeswana, haluba ni “kozo ya Mulimu,” lipilu zaluna ni minahano yaluna halina kuikalelwa sesiñwi. Lwaziba kuli Jehova waluisa pilu mi ubata kuli lukondise. (1 Pit. 5:10) Kuziba taba yeo kulutusa kusaba ni lipilaelo zeñata kamba kuzwafa.

17. Ki kabakalañi halusa swaneli kubilaezwa ki lika zeluka talimana ni zona kwapili?

¹⁷ Hona cwale-cwale fa, batu kaufela bakatalimana ni ñalelwa yetuna hahulu yesika bonwa kale fa lifasi. (Mat. 24:21, 22) Haluzibi luli zekaezahala ku yomuñwi ni yomuñwi waluna ka nako yeo. Nihakulicwalo, halutokwi kubilaezwa hahulu ki taba yeo. Nihaike kuli haluzibi lika kaufela zakaeza Jehova, niti kikuli lwaziba mwainezi Mulimu waluna. Luboni mwaezelize lika kwamulaho, mi lulemuhile kuli Jehova kamita watalelezanga mulelo wahae kusina taba ni muinelo obakona kuba ku ona batanga bahae, mi fokuñwi uezanga cwalo ka nzila yebasika libelela. Nako kaufela Jehova haluezeza lika zeo, lubanga ni “kozo ya Mulimu yefita kutwisiso kaufela.”