1, 2. (a) Ki lika mañi zekona kutahisa kuli lubuze puzo ya kuli, kukaanga “nako yekuma kai”? (b) Lukona kususuezwa cwañi ki mitala ya batanga ba Mulimu babasepahala ba mwa linako za kwamulaho?

BAPOLOFITA babasepahala bo Isaya ni Habakuki nebabuzize puzo ya kuli, kukaanga “nako yekuma kai?” (Isa. 6:11; Hab. 1:2) Mulena Davida hanaañola litaba zefumaneha mwa Samu 13, ni yena naabuzize hane puzo ya kuli, kukaanga “nako yekuma kai?” (Samu 13:1, 2) Nihaiba Mulenaa luna Jesu Kreste naabuzize puzo yeswana yeo hanaalemuhile kuli batu bane bali ni yena nebasina tumelo. (Mat. 17:17) Kacwalo, haluswaneli kukomoka haiba ni luna ka linako zeñwi lubuza puzo yeswana yeo.

² Ki lika mañi zekona kutahisa kuli lubuze puzo ya kuli, kukaanga “nako yekuma kai”? Mwendi luikutwa kuli halusika eziwa hande. Kamba mwendi lutalimana ni matata atahiswa ki busupali, makulanu, kamba matata atahiswa ki kupila mwa “linako zetaata, zeziyeza” hahulu ze. (2 Tim. 3:1) Kamba mwendi luzwafiswa ki moya omaswe obabonisa batu babañwi belupila ni bona. Kusina taba ni zekona kutahisa kuli lubuze cwalo, kwasusueza luli kuziba kuli batanga ba Jehova babasepahala ba mwa linako za kwamulaho nebalukuluhile kubuza puzo yeswana yekona kulukataza  ni luna, mi nebasika nyaziwa hane babuzize puzo yeo!

3. Ki lika mañi zekona kulutusa halukopana ni miinelo yetaata?

³ Kono ki lika mañi zekona kulutusa halukopana ni miinelo yecwalo yetaata? Mulutiwa Jakobo, yanaali munyanaa Jesu, naasusumelizwe ka ketelelo ya moya wa Mulimu kuñola kuli: “Ka mukwa ocwalo mizwale, mube ni pilu-telele, kuisa nako ya kubateñi kwa Mulena.” (Jak. 5:7) Kaniti luli, kaufelaa luna luswanela kuba ni pilu-telele. Kono kuba ni kalemeno ka Mulimu kao kutalusañi?

4, 5. (a) Kuba ni pilu-telele kutalusañi? (b) Mulutiwa Jakobo naaitusisize mutala mañi obonisa zekutalusa kuba ni pilu-telele? (Mubone siswaniso sesi fa likepe 3.)

⁴ Ka kuya ka Bibele, pilu-telele ki kalemeno kakatiswa ki moya okenile; batu babasika petahala habakoni kuba ni pilu-telele habasa tusiwi ki Mulimu. Kuba ni pilu-telele ki mpo yezwa ku Mulimu, mi lubonisa kuli lwamulata ka kuba ni pilu-telele. Hape haluba ni pilu-telele, lubonisa kuli lwalata batu babañwi. Halusina pilu-telele, haluna kuba ni lilato mwahalaa luna; haluba ni pilu-telele, lilato laluna likatiya. (1 Makor. 13:4; Magal. 5:22) Kuba ni pilu-telele kulutusa kubonisa tulemeno totuñwi tobatokwa kuba ni tona Bakreste. Ka mutala, kuba ni pilu-telele kulutusa kuba ni buitiiso, mi buitiiso bulutusa kutiyela miinelo yetaata kusina kuzwafa. (Makolo. 1:11; Jak. 1:3, 4) Kuba ni pilu-telele hape kutalusa kutiyela manyando lusakutisezi babañwi bumaswe ni kuzwelapili kusepahala kusina taba ni miinelo yetaata yelukopana ni yona. Bibele hape ilususueza kuli lutabele kulibelela. Pilu-telele yecwalo ibonisizwe kwa Jakobo 5:7, 8. (Mubale.)

⁵ Ki kabakalañi haluswanela kutabela kulibelela ku Jehova kuli aange muhato? Jakobo ubonisa kuli muinelo oluli ku ona uswana ni muinelo wabanga ku ona mulimi. Mulimi ni kwakasebeza ka taata kucala peu yahae, haakoni kuzamaisa muinelo wa lihalimu kamba kutahisa kuli licalo zahae lihule. Haakoni kutahisa kuli licalo zeo libuzwe kapili ni kukutulwa. Waziba kuli utokwa kuba ni pilu-telele halibelela “miselo ya butokwa ya lifasi.” Ka mukwa oswana, kunani miinelo yemiñata yelusa koni kucinca halunze lulibelela nako yeo Jehova akataleleza lisepiso zahae. (Mare. 13:32, 33; Lik. 1:7) Ka kuswana ni mulimi, lutokwa kulibelela ka pilu-telele.

6. Lukona kuitutañi kwa mutala wa mupolofita Mika?

⁶ Kacenu, lukopana ni miinelo yeswana ni yanaakopani ni yona mupolofita Mika. Mika naapilile mwa nako yanaabusa Mulena Akazi yamaswe, ili ka nako yene kunani hahulu bumaswe mwa naha. Batu nese ‘bazibile hahulu kueza lika zemaswe.’ (Mubale Mika 7:1-3.) Mika naalemuhile kuli naasakoni kucinca miinelo yeo. Kacwalo naakaeza cwañi? Ulutaluseza kuli: “Kono haili na, nikazwelapili kulibelela Jehova. Nikabonisa moya wa kulibelela [“nikalibelela ka pilu-telele,” litaluso ze kwatasi] ku Mulimu yanipilisa. Mulimu waka uka niutwa.” (Mika 7:7) Ni luna ka kuswana ni Mika, luswanela kubonisa “moya wa kulibelela.”

7. Ki kabakalañi halusa swaneli kulibelela feela kuli Jehova ukataleleza lisepiso zahae?

⁷ Haiba lunani tumelo yeswana ni ya Mika, lukatabela kulibelela ku Jehova. Muinelo oluli ku ona hauswani ni wa lipantiti ya mwa tolongo yalibelela kubulaiwa. Yena ulibelela feela, mi hanyolelwi kubona zekaezahala ku yena. Kono luna haluyo mwa muinelo ocwalo! Lwatabela kulibelela ku Jehova kabakala kuli lwaziba kuli ukataleleza sepiso yahae ya kulufa bupilo bubusa feli ka nako yahae yeswanela! Kabakaleo, ‘luitiisa ka kutala ka  pilu-telele ni tabo.’ (Makolo. 1:11, 12) Haiba lulibelela, kono inze lubilaela ni kutongoka kuli Jehova haangi muhato kapili, haluna kutabisa Mulimu waluna.—Makolo. 3:12.

8. Luswanela kuhupulañi halunze lunahanisisa mitala ya baana ni basali babasepahala ba mwa linako za kwamulaho?

⁸ Lukatabela hahulu kulibelela haiba luhupula baana ni basali babasepahala ba mwa linako za kwamulaho bane balibelezi ka pilu-telele kuli Jehova ukataleleza lisepiso zahae. (Maro. 15:4) Halunze lunahanisisa mitala yabona, luswanela kuhupula kuli nebalibelezi nako yekuma kai, libaka hane batabela kulibelela, ni mone bafuyaulezwi kabakala pilu-telele yabona.

9, 10. Abrahama ni Sara nebalibelezi nako yekuma kai kuli Jehova ataleleze sepiso yahae?

⁹ Halunyakisiseñi mutala wa Abrahama ni Sara. Abrahama ni Sara neli babañwi ba batu ‘bane bayolile lisepiso ka tumelo ni pilu-telele yabona.’ Mañolo alutaluseza kuli “Abrahama hasaabonisize pilu-telele,” afiwa sepiso ya kuli Jehova naaka mufuyaula ni kuatisa bana bahae. (Maheb. 6:12, 15) Ki kabakalañi Abrahama hanaatokwa kuba ni pilu-telele? Kabakala kuli nekuka fita nako yetelele kuli sepiso yanaafilwe italelezwe. Tumelelano yanaaezize Jehova ni Abrahama neikalisize kusebeza ka Nisani 14, 1943 B.C.E. Ka silimo seo, Abrahama ni Sara, hamohocwalo ni ba ndu yabona, nebasilile Nuka ya Eufrati ni kuyo kena mwa Naha ya Sepiso. Mi Abrahama naanani kulibelela lilimo ze 25 kuli mwanaa hae Isaka apepwe ka 1918 B.C.E., mi naanani kulibelela lilimo zeñwi ze 60 kuli baikulu bahae bo Isau ni Jakobo bapepwe ka 1858 B.C.E.—Maheb. 11:9.

¹⁰ Abrahama naafilwe naha yekuma kai sina saanda? Bibele ili: “Niteñi [Jehova]  naasika mufa [Abrahama] saanda nisesikana mwateñi, nihaiba feela sibaka sesikwana lihutu lahae; kono amusepisa kumufa naha yeo sina saanda ni kuifa bana bahae, babaka taha mwamulaho wahae, nihaike kuli naasina mwana ka nako yeo.” (Lik. 7:5) Nekufitile lilimo ze 430 kuzwa fasilela Abrahama Nuka ya Eufrati, kuli bana bahae babe sicaba sene sikafiwa saanda.—Exo. 12:40-42; Magal. 3:17.

11. Ki kabakalañi Abrahama hanaatabela kulibelela kuli Jehova ataleleze sepiso yahae, mi ukafuyaulwa cwañi kabakala pilu-telele yahae?

¹¹ Abrahama naatabela kulibelela kabakala kuli naanani tumelo ku Jehova. (Mubale Maheberu 11:8-12.) Abrahama naalibelezi ka tabo nihaike kuli naasika bona sepiso yanaafilwe haitalelezwa ka kutala mwa linako zahae. Kono munahane feela tabo yakaba ni yona hakazusiwa kwa bafu ni kuto pila fa lifasi mwa paradaisi. Ukakomoka haakaziba kuli litaba za bupilo bwahae ni bwa bana bahae neliñozwi mwa likalulo zeñata za Bibele. * Mi ukaba ni tabo yetuna haakaziba lwapili kuli naapetile kalulo ya butokwa hahulu yenetusize kuli mulelo wa Jehova ka za mwana yanaasepisizwe upetahale! Kaniti, ukaikutwa kuli naasika libelela mbango.

12, 13. Ki kabakalañi Josefa hanaatokwa kuba ni pilu-telele, mi ki moya ufi omunde wanaabonisize?

¹² Josefa, yomuñwi wa baikulu ba Abrahama, ni yena naabonisize kuli naatabela kuba ni pilu-telele. Naaezizwe hahulu maswe ki batu babañwi. Hanaanani lilimo ze 17, bahulwani bahae neba mulekisize sina mutanga. Kutuha fo, atamelezwa kuli naabata kuswala likalala musalaa muñaa hae mi alengiwa mwa tolongo. (Gen. 39:11-20; Samu 105:17, 18) Nekubonahala inge kuli naafiwa koto kabakala misebezi yahae yeminde mwa sibaka sa kuli afuyaulwe. Kono hamulaho wa lilimo ze 13, muinelo wacinca ka sipundumukela. Alukululwa mwa tolongo mi afiwa situlo sesituna sa kuba wabubeli kuzwa ku mulena, mwa Egepita.—Gen. 41:14, 37-43; Lik. 7:9, 10.

¹³ Kana Josefa naanyemezi batu bane bamuezize maswe? Kana naatuhezi kusepa Jehova Mulimu wahae? Batili. Ki sika mañi sene situsize Josefa kuli alibelele ka pilu-telele? Neli tumelo yahae ku Jehova. Naalemuhile kuli Jehova ki yena yanaa mutusa. Naabonisize cwalo ka manzwi anaabulelezi bahulwani bahae, aali: “Musike mwasaba. Kikuli ni mwa sibaka sa Mulimu? Niha nemulelile kunieza maswe ka kezo yani, Mulimu yena ka kezo yeswana naalelile bunde ni kupilisa batu babañata, sina mwaezeza kacenu le.” (Gen. 50:19, 20) Kwa mafelelezo, Josefa naalemuhile kuli naasika libelela mbango.

14, 15. (a) Ki kabakalañi halukona kubulela kuli Davida naabonisize hahulu pilu-telele? (b) Ki sika mañi sene situsize Davida kulibelela ka pilu-telele?

¹⁴ Mulena Davida ni yena naaezizwe maswe hañata-ñata. Davida niha naatozizwe ki Jehova hanaasali mwanana kuli abe mulena wa Isilaele kwapili, naanani kulibelela lilimo ze 15 kuli akale kubusa lusika lwahabo yena. (2 Sam. 2:3, 4) Mwahalaa yona nako yeo, Davida naanani kubaleha, kakuli Mulena Saule yanaasa sepahali, naabata kumubulaya. * Kabakaleo, Davida naanani kuyambaela mwa naha, mi ka linako zeñwi naabalehelanga mwa linaha zeñwi kamba mwa mikoti ya mwa macwe mwa lihalaupa. Mane Saule niha naabulailwe mwa ndwa, Davida naanani kulibelela ibato ba lilimo  ze 7 kuli akale kubusa sicaba kaufela sa Isilaele.—2 Sam. 5:4, 5.

¹⁵ Ki kabakalañi Davida hanaatabela kulibelela ka pilu-telele? Lufumana kalabo yahae mwa samu yeswana mwanaabuzize hane puzo ya kuli, kukaanga “nako yekuma kai?” Utalusa kuli: “Haili na, nisepile lilato lahao lelisa feli; pilu yaka ikatabiswa ki likezo zahao za kupilisa. Nikaopelela Jehova, kakuli uniezize hande hahulu.” (Samu 13:5, 6) Davida naasepile lilato la Jehova lelisa feli. Naalibelela ka tabo nako yanaaka lukululwa, mi naanahanisisanga mwanaafuyaulezwi ki Jehova kwamulaho. Kaniti, Davida naalemuhile kuli naasika libelela mbango.

16, 17. Jehova Mulimu ni Jesu Kreste batomile cwañi mutala omunde hahulu wa kutabela kulibelela?

¹⁶ Halunze luikataza kuba ni pilu-telele, lwaziba kuli Jehova haabati kuli lueze lika zasatabeli kueza yena muñi. Ulutomezi mutala omunde hahulu wa kutabela kulibelela. (Mubale 2 Pitrosi 3:9.) Jehova uzwezipili kulibelela ka pilu-telele ka lilimo zeñata-ñata kuli litaba zeama bubusi bwahae zenekalezi mwa simu ya Edeni litatululwe ka kutala. “Ulibelela ka pilu-telele” mi ‘uzwelapili kulibelela’ nako yelika keniswa libizo lahae ka kutala. Mi babazwelapili “kumulibelela ka kunyolelwa” bakaikola limbuyoti zeñata.—Isa. 30:18; litaluso ze kwatasi.

¹⁷ Jesu ni yena ubonisize kuli watabela kulibelela. Nihaike kuli hanaali fa lifasi naatiyezi miliko yeneka mupaleliswa kusepahala mi naafile teko ya sitabelo sahae sa tiululo kwa lihalimu ka 33 C.E., naanani kulibelela kufitela ka 1914 haakalisa kubusa sina mulena. (Lik. 2:33-35; Maheb. 10:12, 13) Mi lila kaufela za Jesu likayundiswa hamulaho wa puso yahae ya lilimo ze 1,000. (1 Makor. 15:25) Taba yeo ibonisa kuli Jesu ukalibelela ka nako yetelele luli, kono haana kulibelela feela mbango.

18, 19. Ki lika mañi zeka lutusa kulibelela ka pilu-telele?

¹⁸ Kusina kukakanya, mañi ni mañi waluna uswanela kutabela kulibelela, ili kubonisa pilu-telele. Kono ki lika mañi zeka lutusa kueza cwalo? Mulapele kuli mutusiwe ki moya wa Mulimu. Muhupule kuli pilu-telele ki kalulo ya muselo wa moya wa Mulimu. (Maef. 3:16; 6:18; 1 Mates. 5:17-19) Mukupe Jehova kuli amituse kuitiisa ka pilu-telele.

¹⁹ Hape muhupule zenetusize Abrahama, Josefa, ni Davida kulibelela ka pilu-telele kuli Jehova ataleleze lisepiso zahae. Neli kabakala kuli nebanani tumelo ku Jehova mi neba musepile. Nebasa nahanangi feela zabona ni lika zene babata. Halunze lunahanisisa limbuyoti zene bafumani kabakala kuba ni moya wa kulibelela, ni luna lukasusuezwa kuba ni moya ocwalo.

20. Mañi ni mañi waluna uswanela kuikatulela kuezañi?

²⁰ Kusina taba kuli lutalimana ni miliko, lukazwelapili kubonisa “moya wa kulibelela.” Ki niti kuli fokuñwi lwakona kubuza puzo ya kuli, “Wena Jehova, kukaanga nako yekuma kai?” (Isa. 6:11) Kono ka kutusiwa ki moya wa Mulimu okenile, mañi ni mañi waluna uswanela kuikatulela kulikanyisa Jeremia, yanaabulezi kuli: “Jehova ki yena kabelo yaka, ki lona libaka hanika bonisa moya wa kulibelela ku yena.”—Mali. 3:21, 24.