1, 2. Liñolo la Maheberu 13:4 lilususueza kuezañi?

KANA mwatabela kukuteka Jehova? Kusina kukakanya, mwatabela kueza cwalo! Mwaswanela kufa Mulimu likute, mi usepisa kuli haiba mumukuteka, uka mikuteka ni mina. (1 Sam. 2:30; Liprov. 3:9; Sin. 4:11) Jehova hape ubata kuli mukuteke batu babañwi, babacwale ka makwambuyu ba muuso. (Maro. 12:10; 13:7) Kono hape kunani tukiso yeñwi yemuswanela kukuteka. Tukiso yeo ki linyalo.

² Muapositola Paulusi naañozi kuli: “Linyalo likutekiwe kwa batu kaufela, mi bulobalo bwa mwa linyalo butokwe masila.” (Maheb. 13:4) Paulusi hanaabulezi manzwi ao, naasabuleli feela taba yeñwi yenyinyani ka za linyalo. Kono naasusueza Mukreste ni Mukreste kukuteka linyalo, kuliinga kuba la butokwa. Kana ni mina ki mona momuungela linyalo cwalo, sihulu linyalo lamina haiba munyezi kamba kunyalwa?

3. Ki kelezo mañi ya butokwa yanaafile Jesu ka za linyalo? (Mubone siswaniso sesi fahalimu.)

³ Haiba mubonisa kuli muunga linyalo kuba la butokwa, uzibe mulikanyisa mutala omunde wa Jesu. Jesu naakuteka linyalo. Bafalisi hane bamubuzize ka za teleko, Jesu abataluseza zanaabulezi Mulimu ka za linyalo lapili kuli: “Ka libaka leo, muuna ukasiya ndatahe ni mahe, mi bubeli bwabona bakaba nama iliñwi.” Jesu naaekelize kubulela kuli:  “Sakopanyize Mulimu, kusike kwaba ni mutu yasikauhanya.”—Mubale Mareka 10:2-12; Gen. 2:24.

4. Jehova naabata kuli linyalo libe cwañi?

⁴ Kacwalo, Jesu naabonisize kuli Mulimu ki yena yanaatomile linyalo ni kuli linyalo liswanela kuinelela. Mulimu naasika taluseza bo Adama ni Eva kuli bakona kufelisa linyalo labona. Hanaalukisize linyalo leo mwa simu ya Edeni, naabata kuli linyalo libe mwahalaa batu bababeli feela, ni kuli “bubeli bwabona” banyalane kuya kuile.

5. Lifu la mutu ya mwa linyalo likona kuama cwañi linyalo?

⁵ Kono sina hamuziba, sibi sanaaezize Adama silutahiselize butata. Kabakala sibi seo, batu sebashwa, mi muinelo wo utahisize kuli manyalo asike ainelela. Lwakona kufumana taba yeo mwa manzwi anaañozi muapositola Paulusi hanaatalusa kuli Bakreste habasa tokwa kulatelela Mulao wa Mushe. Naatalusize kuli linyalo likona kufela haiba yomuñwi mwa linyalo atimela, mi yasapila ulukuluhile kunyala kamba kunyalwa hape.—Maro. 7:1-3.

6. Mulao wa Mushe neubonisize cwañi mwaangela linyalo Mulimu?

⁶ Mulao wanaafile Mulimu kwa sicaba sa Isilaele neubonisa litaba zene baswanela kueza batu baba mwa linyalo. Mulao wo neulumeleza baana kunyala libali, ili mukwa one ubile teñi pili Mulimu asikafa kale Maisilaele Mulao. Nihakulicwalo, Mulao wo neutusa kuli basali ni bana babona basike banyandiswa mwa manyalo acwalo. Ka mutala, haiba muuna wa Muisilaele anyala mutanga mi hasamulaho anyala musali yomuñwi, naaswanela kuzwelapili kufa musalaa hae wapili lico, liapalo, ni liswanelo za linyalo. Mulimu naabata kuli muuna asileleze ni kubabalela musali yo. (Exo. 21:9, 10) Nihaike kuli halusa tokwa kulatelela Mulao wa Mushe, Mulao wo ulutusa kulemuha kuli Jehova wakuteka linyalo. Taba yeo ilutusa kulemuha kuli luswanela kukuteka linyalo.

7, 8. (a) Ka kuya ka liñolo la Deuteronoma 24:1, Mulao neubulelañi ka za teleko? (b) Jehova uunga cwañi teleko?

⁷ Mulao neubulelañi ka za teleko? Nihaike kuli Mulimu naasakuteka linyalo, naalumelelize kuli linyalo lifele mwa miinelo yemiñwi. (Mubale Deuteronoma 24:1.) Muuna wa Muisilaele naalumelezwa kuleleka musalaa hae haiba ‘afumana nto yemaswe ku yena.’ Mulao neusika talusa kuli “nto yemaswe” yeo neli nto mañi luli. Kulukela kuba kuli nto yeo neli yeswabisa kamba neli mulatu omutuna, isiñi taba yesina moiinezi. (Deut. 23:14) Kono ka bumai, mwa mazazi a bukombwa bwa Jesu fa lifasi, Majuda babañata nebalelekanga basali babona “ka libaka lifi kamba lifi.” (Mat. 19:3) Kaniti, halutabeli kulikanyisa mubonelo wabona wa linyalo.

⁸ Mupolofita Malaki naabonisize mubonelo wa Mulimu ka za teleko. Mwa linako zahae, baana nebalelekanga ‘basali ba mwa bunca bwabona’ ka mabaka asaswalehi hande, mwendi ilikuli banyale likalibe bane balapela milimu ya maswaniso. Malaki naabulezi cwana ka za mubonelo wa Mulimu mwa taba yeo: “Nitoile teleko.” (Mala. 2:14-16) Taba yeo neilumelelana ni zelibulela Linzwi la Mulimu ka za linyalo lapili kuli: “[Muuna] ukakumalela musalaa hae, mi bakaba nama iliñwi.” (Gen. 2:24) Jesu ni yena naayemezi mubonelo wa Ndatahe ka za linyalo, ka kubulela kuli: “Sakopanyize Mulimu, kusike kwaba ni mutu yasikauhanya.”—Mat. 19:6.

9. Manzwi a Jesu afumaneha kwa liñolo la Mareka 10:11, 12 atalusañi?

⁹ Batu babañwi bakona kubuza kuli: ‘Kana kunani zekona kutahisa kuli Mukreste afelise linyalo lahae ni kunyala kamba kunyalwa hape?’ Jesu naabulezi cwana ka za teleko: “Mutu kaufela yaleleka musalaa hae ni kunyala usili ufoseza musalaa hae ka bubuki, mi musali haiba anyalwa ku muuna usili hamulaho wa kusiya muunaa hae, wabuka.” (Mare. 10:11, 12; Luka 16:18) Taba yeo ibonisa fokusweu kuli Jesu naakuteka linyalo,  mi naabata kuli babañwi ni bona baeze cwalo. Kacwalo, haiba muuna aleleka musalaa hae yasepahala (kamba haiba musali aeza cwalo ku muunaa hae yasepahala) ka mabaka asautwahali ni kunyala kamba kunyalwa ku mutu usili, wabuka. Taba yeo ibonisa kuli teleko ka ili yona feela haifezi linyalo. Mulimu usabaanga kuli basali “nama iliñwi.” Hape Jesu naabulezi kuli haiba muuna aleleka musalaa hae yasepahala, umubeya mwa muliko wa bubuki. Ka mukwa ufi? Mwa linako za kwamulaho, basali nebaikutwanga kuli batokwa kunyalwa hape ilikuli bafumane lituso za kwa mubili. Hane bakanyalwa ka nzila yecwalo, neikaba kueza bubuki.

10. Ki lifi libaka lelikona kutahisa kuli Mukreste afelise linyalo lahae ni kunyala kamba kunyalwa hape?

¹⁰ Jesu naabulezi zekona kutahisa kuli linyalo lifele, hanaaize: “Namibulelela nili, mutu kaufela yaleleka musalaa hae, isiñi ka libaka la muzamao wa buhule [mwa Sigerike, por·neiʹa], mi anyala usili, wabuka.” (Mat. 19:9) Jesu hape naabulezi taba yeswana mwa Ngambolo ya fa Lilundu. (Mat. 5:31, 32) Mwa miinelo yemibeli yeo, Jesu naabulezi za “muzamao wa buhule.” Pulelo ya muzamao wa buhule ikopanyeleza: bubuki, kulobala ni mutu ka mulelo wa kufumana masheleñi, muuna yasika nyala kulobala ni musali yasika nyalwa, kalombe, ni kulobala ni folofolo. Ka mutala, haiba muuna yanyezi aikenya mwa muzamao wa buhule, musalaa hae wakona kuketa kufeza linyalo labona kamba kuzwelapili kuba mwa linyalo leo. Haiba musali aketa kufeza linyalo labona, fo kutalusa kuli ni ku Mulimu linyalo leo lifelile.

11. Ki kabakalañi Mukreste hakona kuketa kuzwelapili mwa linyalo niha nani libaka la ka Mañolo la kufelisa linyalo leo?

¹¹ Kono mulemuhe kuli Jesu naasika bulela kuli haiba mutu yomuñwi ya mwa linyalo aikenya mwa muzamao wa buhule (por·neiʹa), linyalo litamehile kufela luli. Ka mutala, musali ukona kuketa kuzwelapili mwa linyalo kusina taba kuli muunaa hae uezize bubuki. Mwendi musali usalata muunaa hae mi mwendi ubata kumuswalela ni kutusana ni yena kuli linyalo labona litiye. Mi niti kikuli, haiba musali aketa kufelisa linyalo labona ni kusanyalwa, ukona kutalimana ni miinelo yetaata. Ka mutala, kana ukatokwa tuso ya kwa mubili ni kuikutwa kuli usatokwa kufiwa liswanelo za linyalo?  Kana ukaba mwa buinosi? Bana bakapila cwañi? Haiba afelisa linyalo labona, kana kukaba taata kuluta bana babona niti? (1 Makor. 7:14) Kaniti, mutu yasina mulatu yaketa kufelisa linyalo lahae ukona kutalimana ni miinelo yetaata.

12, 13. (a) Ki lika mañi zeneezahezi mwa linyalo la Hosea? (b) Ki kabakalañi Hosea hanaakutisize Gomere, mi lukona kuitutañi ku zeneezahezi mwa linyalo lahae?

¹² Zeneezahezi mwa bupilo bwa mupolofita Hosea zakona kulutusa. Mulimu naataluselize Hosea kuli anyale musali (Gomere), yanaakaba “musali wa lihule mi [naakaba] ni bana babapepilwe ka buhule.” Gomere “aitwala ni [kupepela Hosea] mwana wamushimani.” (Hos. 1:2, 3) Hasamulaho, apepa mwanaa wamusizana ni wamushimani, mi kubonahala kuli naabapepile ni muuna usili. Kusina taba kuli Gomere naakuta-kutezi kueza bubuki, Hosea aikatulela kusa muleleka. Mane hasamulaho, Gomere asiya Hosea ni kuyo ba mutanga. Nihakulicwalo, Hosea ayo itekela yena ni kumukutisa kwa ndu yahae. (Hos. 3:1, 2) Jehova naaitusisize Hosea kubonisa mwanaakuta-kutezi kuswalela sicaba sahae sa Isilaele sene sisasepahalangi ku yena ka kulapela milimu ya buhata. Lukona kuitutañi kwa mutala wa Hosea?

¹³ Haiba Mukreste ya mwa linyalo aikenya mwa muzamao wa buhule, Mukreste yasepahala yanyalani ni yena ukatokwa kueza katulo. Jesu naabulezi kuli Mukreste yasepahala unani libaka la ka Mañolo la kufelisa linyalo lahae, mi ulukuluhile kunyala kamba kunyalwa hape. Kono hape Mukreste yasina mulatu yo ukona kuswalela mutu yo yaezize sibi. Kueza cwalo hakusika fosahala. Hosea naakutisize Gomere. Gomere hasaakutezi kwa ndu ya Hosea, alaelwa kuli asike alobala ni muuna yomuñwi. Hosea naasika ‘lobala’ ni Gomere ka nakonyana. (Hos. 3:3, litaluso ze kwatasi) Kono kubonahala kuli hamulaho wa nako, Hosea naakalisize kulobala ni musalaa hae hape, mi taba yeo neibonisa kuli Mulimu naatabela kuli batu bahae bakutele ku yena mi naabata kuswalisana ni bona hape. (Hos. 1:11; 3:3-5) Taba yeo ikona kutusa cwañi batu baba mwa linyalo kacenu? Haiba Mukreste yasina mulatu aikatulela kuzwelapili kupila ni mutu yanyalani ni yena yaezize sibi, mi alobala ni yena, fo ikaba kubonisa kuli umuswalezi. (1 Makor. 7:3, 5) Mi hasaaezize cwalo, hasana libaka la ka Mañolo la kufelisa linyalo. Hasamulaho, sibeli sabona baswanela kueza ka taata kutiisa linyalo labona ni kuliinga sina mwaliingela Mulimu.

14. Ka kuya ka liñolo la 1 Makorinte 7:10, 11, ki lika mañi zekona kuezahala mwa linyalo?

¹⁴ Bakreste kaufela baswanela kukuteka linyalo sina Jesu ni Jehova moba likutekela. Kono babañwi bakona kupalelwa kueza cwalo kabakala kuli batu habasika petahala. (Maro. 7:18-23) Kabakaleo, haluswaneli kukomoka kuli Bakreste babañwi mwa linako za baapositola nebakopana ni butata mwa manyalo abona. Paulusi naañozi kuli “musali haswaneli kukauhana ni muunaa hae”; niteñi, basali fokuñwi nebakauhananga ni baana babona.—Mubale 1 Makorinte 7:10, 11.

15, 16. (a) Ki muhato mañi obaswanela kuunga bo muuna ni musali kusina taba kuli bakopana ni butata mwa linyalo labona, mi ki kabakalañi? (b) Mukreste ukona kusebelisa cwañi kelezo ya ka Mañolo haiba mutu yanyalani ni yena haki mulumeli?

¹⁵ Paulusi naasika talusa zenetahisanga kuli musali akauhane ni muunaa hae. Kono kubonahala kuli nesi buhule, kakuli kambe ki cwalo, musali naakaba ni libaka la ka Mañolo la kufelisa linyalo ni kunyalwa ku muuna usili. Paulusi naañozi kuli musali yanaakauhani ni muunaa hae naaswanela ‘kuina honacwalo asika nyalwa, hakusicwalo naaswanela kukutisana ni muunaa hae.’ Taba yeo ibonisa kuli ku Mulimu, sibeli sa batu bao nebasa nyalani. Paulusi naatalusize kuli ibile feela zenetahisa butata mwa linyalo leo nesi buhule, muuna ni musali yo nebaswanela kukutisana. Nebakona kukupa tuso ya ka Mañolo kwa baana-bahulu ba puteho. Baana-bahulu nebaka bafa kelezo ya ka Mañolo kusina kuyemela yomuñwi wabona.

 ¹⁶ Kono mwendi lika nelika tatafala hahulu haiba ku bona bao, ki alimuñwi feela yali mulumeli, ili yasweli kuikataza kupila ka likuka za Mulimu. Mwa muinelo ocwalo, kana kwaswanela kuli batu bao bakauhane? Sina mokutaluselizwe kwamulaho, Bibele ibonisa kuli kuikenya mwa muzamao wa buhule kukona kutahisa kuli linyalo lifele, kono haibonisi mabaka akona kutahisa kuli batu babanyalani bakauhane. Paulusi naañozi kuli: “Haiba musali unyezwi ki muuna yasalumeli mi muuna yo walata kupila ni yena, asike asiya muunaa hae.” (1 Makor. 7:12, 13) Luswanela kulatelela kelezo yeswana ni luna kacenu.

17, 18. Ki kabakalañi Bakreste babañwi habaikatulezi kuzwelapili kuba mwa manyalo niha batalimana ni butata mwa manyalo abona?

¹⁷ Kono fokuñwi “muuna yasalumeli” ukona kubonisa kuli ‘halati kupila’ ni musalaa hae. Ukona kunyandisa hahulu musalaa hae, kuli mane ukona kuikutwa kuli muunaa hae wakona kumubulaya haiba asa kauhani ni yena. Hape ukona kuhana kubabalela musalaa hae ni bana bahae, kamba kuhanisa musalaa hae kulapela Mulimu ni kumusebeleza. Mwa miinelo yecwalo, Bakreste babañwi baikatulezi kukauhana ni baana babona, kusina taba ni zebakona kubulela, kakuli balemuhile kuli baana babona ‘habalati kupila ni bona.’ Kono Bakreste babañwi babali mwa muinelo oswana baikatulezi kuzwelapili kupila ni baana babacwalo ni kulika kutatulula butata. Kabakalañi?

¹⁸ Haiba bakauhana, sibeli sabona basaangiwa kuli basanyalani. Mi sina mokutaluselizwe kwamulaho, kueza cwalo kukona kubatahiseza butata. Muapositola Paulusi naafile libaka leliñwi batu babanyalani habaswanela kupila hamoho. Naañozi kuli: “Muuna yasalumeli ukeniswa kabakala musalaa hae, mi musali yasalumeli ukeniswa kabakala muzwale; hakusicwalo, bana bamina nebaka ba babamasila, kono cwale bakenile.” (1 Makor. 7:14) Bakreste babasepahala babañata nebazwezipili kupila ni baana babona bane basi balumeli niha nebatalimana ni miinelo yetaata. Balemuhile kuli kueza cwalo neli nto yende kakuli hamulaho wa nako, batu bane banyalani ni bona bane basi balumeli baamuhezi niti.—Mubale 1 Makorinte 7:16; 1 Pit. 3:1, 2.

19. Ki kabakalañi batu babanyalani babañata habanani tabo mwa puteho ya Sikreste kacenu?

¹⁹ Jesu naatalusize zekona kutahisa kuli linyalo lifele, mi muapositola Paulusi ka kususumezwa ki moya okenile naafile kelezo mwa taba ya kukauhana. Sibeli sabona nebabata kuli batanga ba Mulimu bakuteke linyalo. Kacenu, mwa liputeho kaufela ze mwa lifasi Bakreste babañata babanyalani banani tabo. Kaniti, mwa puteho yamina mwendi musweli mwaiponela batu babañata babanyalani babanani tabo. Mizwale bao babasepahala balata basali babona, mi basali bao babasebeza ka taata bakuteka baana babona, ili kubonisa kuli linyalo lakona kuba lelikutekeha. Kwatabisa kuli batu babañata-ñata babanyalani baeza feela sina mwanaabulelezi Mulimu kuli: “Muuna ukasiya ndatahe ni mahe mi ukakumalela musalaa hae, mi bubeli bwabona bakaba nama iliñwi.”—Maef. 5:31, 33.