1, 2. Ki mibonelo mañi yeshutana-shutana yebanani yona batu ka za paradaisi?

MIZWALE ni likaizeli bane bazwa mwa linaha lisili nebaile kwa mukopano one uezelizwe mwa Seoul, kwa Korea. Hane bazwa mwa sitediyamu mukopano hase ufelile, mizwale ni likaizeli ba mwa Korea bayo itaeza ni bona. Buñata bwabona nebalila ni kumbaimbisana, inze bali: “Lukabonana mwa Paradaisi!” Munahana kuli ki paradaisi ifi yene batalusa?

² Batu banani mibonelo yeshutana-shutana ka za paradaisi. Babañwi bali paradaisi ki nto ya kuikumbuta feela. Babañwi baikutwanga kuli ba mwa paradaisi habali mwa sibaka sesi batahiseza tabo yetuna, ili mobaikola lika zeñata. Mi mutu yashwile hahulu tala ukona kuikutwa kuli u mwa paradaisi hafiwa lico zende zeñata. Mutu yomuñwi wa mwa lilimo za ma 1800 yanaaizo pota kwa naha yeñwi hanaaboni musindi mone kutezi lipalisa za mwa naheñi, naabulezi kuli: “Ki paradaisi kwa bunde!” Sibaka seo sisabizwa Paradaisi ni kacenu, nihaike kuli sakwahelwangwa ki litwa ka limita zefitelela 15 kuya mwahalimu, silimo ni silimo. Munahana kuli Paradaisi ki nto mañi? Kana mwalumela kuli Paradaisi ikaba teñi?

3. Taba ya paradaisi ibulezwi kai lwapili mwa Bibele?

³ Bibele ilutaluseza kuli paradaisi neili teñi kwamulaho ni kuli kwapili  ikaba teñi hape. Taba ya Paradaisi ibulezwi lwapili mwa buka yapili ya Bibele. Bibele ya Katolika yebizwa Douay Version, yetolokilwe kuzwa mwa puo ya Silatini, ibulela cwana kwa liñolo la Genese 2:8: “Kwa makalelo, Mulena Mulimu naalukisize paradaisi yende, mi abeya mwateñi [Adama] yanaabupile.” (Litaku lisiyamisizwe ki luna.) Timana yeo mwa Siheberu ibulela za simu ya Edeni. Linzwi la Edeni litalusa “Bunde,” mi simu yeo neli yende luli. Mwa simu nekunani lico zeñata hahulu, libaka zebuheha, mi bashemi baluna nebapila mwa kozo ni lifolofolo.—Gen. 1:29-31.

4. Ki kabakalañi halukona kubulela kuli simu ya Edeni neili paradaisi?

⁴ Linzwi la Siheberu lelitolokilwe kuli “simu” litolokilwe kuli pa·raʹdei·sos mwa Sigerike. Hatiso yeñwi (Cyclopaedia yehatisizwe ki M’Clintock ni Strong) ibulela cwana ka za linzwi la pa·raʹdei·sos: “Ku Mugerike linzwi leo litalusa parki yetuna, yesilelelizwe kwa nto ifi kamba ifi yekona kutahisa sinyeho, mi ki sibaka sesinde hahulu sesinani likota zeñata zebeya miselo, zeinzi kwatuko ni milapo, mi fa likamba kunani tuputi kamba lingu zeñata.”—Mubapanye Genese 2:15, 16.

5, 6. Ki lika mañi zenetahisize kuli batu basike bapila mwa Paradaisi, mi taba yeo itahisa lipuzo mañi?

⁵ Mulimu naabeile bo Adama ni Eva mwa paradaisi yecwalo, kono nebasika zwelapili kupila mwateñi. Kabakalañi? Kabakala kuli nebasika utwa Mulimu. Kacwalo, bona ni bana babona baamuhiwa tohonolo ya kupila mwa Paradaisi. (Gen. 3:23, 24) Simu yeo neizwezipili kubateñi kuisa nako ya Muunda one ubile teñi mwa linako za Nuwe, nihaike kuli nekusina batu mwateñi.

⁶ Babañwi bakona kubuza kuli: ‘Kana nako yeñwi batu bakapila mwa Paradaisi fa lifasi?’ Haiba ki cwalo, luziba cwañi cwalo? Haiba munyolelwa kupila mwa Paradaisi ni batu bomulata, ki bupaki bufi bomunani bona bobubonisa kuli taba yeo yakonahala? Kana mwakona kutalusa libaka hamulumela kuli Paradaisi ikaba teñi luli?

7, 8. (a) Ki sepiso mañi yanaafile Mulimu ku Abrahama? (b) Sepiso yanaafile Mulimu ku Abrahama mwendi neitahisize kuli Abrahama anahane ka za ñi?

⁷ Bibele ki yona feela yekona kulutusa kufumana likalabo kwa lipuzo zelunani zona ka za Paradaisi, kakuli iñozwi ka kususumezwa ki moya wa Mubupi, yena yanaalukisize Paradaisi ya kwa makalelo. Munyakisise zanaabulezi Mulimu ku mulikanaa hae Abrahama. Mulimu naasepisize Abrahama kuli naakaatisa bana bahae “sina mushabati wa fa likamba la liwate.” Hape Jehova naafile Abrahama sepiso ya butokwa ye, yeli: “Macaba kaufela a lifasi akaipumanela mbuyoti ka mwanaa hao, kakuli uutwile linzwi laka.” (Gen. 22:17, 18) Hasamulaho, Mulimu afa sepiso yeswana yeo ku mwanaa Abrahama ni muikulyae.—Mubale Genese 26:4; 28:14.

⁸ Mwa Bibele hakuna fokubonisizwe kuli Abrahama naanahanile kuli taba yeo neitalusa kuli batu nebaka fiwa mupuzo wa kuyo pila mwa paradaisi kwa lihalimu. Kacwalo, Mulimu hanaabulezi za kuli “macaba kaufela a lifasi” naakafuyaulwa, Abrahama uswanela kuba yanaanahanile kuli limbuyoti zeo nelika bela fa lifasi. Bakeñisa kuli sepiso yeo neizwa ku Mulimu, Abrahama naakona kuba ni buikolwiso bwa kuli “macaba kaufela a lifasi” naakapila hande hape. Kana bo ki bona feela bupaki bobanani bona batanga ba Mulimu bobubonisa kuli lifasi likaba paradaisi?

9, 10. Ki lisepiso mañi zenefilwe hasamulaho zeelutusa kukolwa kuli lifasi likaba paradaisi?

⁹ Davida, yomuñwi wa batu bane bapepezwi mwa lusika lwa Abrahama naabulezi za nako yeo muta “batu babamaswe” ni “babaeza zemaswe” bakayundiswa. Ki lika mañi zekaezahala hasamulaho? Bibele ibonisa kuli “babamaswe habasana kubateñi.” (Samu 37:1, 2, 10) Kono “babaishuwa bakaluwa lifasi, mi bakataba hahulu kabakala kozo yetuna.” Davida hape naasusumelizwe ki moya wa Mulimu kupolofita kuli: “Babalukile bakaluwa lifasi, mi bakapila ku lona kuya kuile.” (Samu 37:11, 29; 2 Sam. 23:2) Munahana kuli lisepiso  zeo nelitusize cwañi batu bane babata kueza tato ya Mulimu? Kubonahala kuli nebabile ni buikolwiso bwa kuli mwa lifasi hane kukapila feela batu babalukile, fo lifasi kaufela nelikaba paradaisi sina mone kuinezi mwa simu ya Edeni.

¹⁰ Hamulaho wa nako, Maisilaele babañata bane baipapata kusebeleza Jehova bamufulalela mi batuhela kusepahala ku yena. Kacwalo, Mulimu alumeleza Mababilona kuli bahape batu bahae, kusinya naha yabona, ni kuisa buñata bwabona mwa buhapiwa. (2 Makol. 36:15-21; Jer. 4:22-27) Nihakulicwalo, bapolofita ba Mulimu nebapolofitile kuli hamulaho wa lilimo ze 70, batu ba Mulimu nebaka lukululwa ni kukutela kwa naha yahabo bona. Bupolofita bo nebutalelelizwe kwamulaho. Niteñi, bwakona kulutusa ni luna kacenu. Kacwalo, halunze lunyakisisa bupolofita bo, mulemuhe mobu lutuseza kukolwa kuli kukaba ni paradaisi fa lifasi.

11. Liñolo la Isaya 11:6-9 nelitalelelizwe cwañi, kono ki puzo mañi yelutokwa kualaba?

¹¹ Mubale Isaya 11:6-9. Mulimu naaitusisize Isaya kupolofita kuli batu bahae hane baka kutela kwa naha yahabo bona, nebaka pila mwa kozo mi nebasike batokwa kuikalelwa kuli nebaka lwaniswa ki batu kamba lifolofolo. Babahulu ni banana kaufela nebaka pila mwa buiketo. Kaniti luli, taba yeo iluhupulisa mwanaalukiselize bupilo Mulimu mwa simu ya Edeni. (Isa. 51:3) Hape bupolofita bo, bone bupolofitilwe ka Isaya nebubonisize kuli lifasi kaufela, isiñi naha ya Isilaele feela, ‘nelika tala zibo ya Jehova sina mezi mwakwahelezi liwate.’ Taba yeo neika talelezwa lili?

12. (a) Ki limbuyoti mañi zene babile ni zona batu bane bakutile kuzwa mwa buhapiwa kwa Babilona? (b) Ki lika mañi zebonisa kuli liñolo la Isaya 35:5-10 litalusa ni zekaezahala kwapili?

¹² Mubale Isaya 35:5-10. Isaya hape naakoñomekile kuli batu ba Mulimu bane bakakuta kuzwa mwa buhapiwa nebasike basabiswa ki batu kamba lifolofolo. Naha yabona neika beya hahulu miselo kabakala kuba ni mezi amañata sina feela mone iinezi simu ya Edeni. (Gen. 2:10-14; Jer. 31:12) Kana bupolofita bobuñozwi kwa Isaya 35:5-10 nebutalelelizwe ka kutala ka nako ya Maisilaele bao? Mulemuhe kuli hakuna bupaki bobubonisa kuli Maisilaele bao bane bakutile kuzwa mwa buhapiwa nebafolisizwe ka makazo. Ka mutala, batu bane bali libofu nebasika kalisa kubona. Kacwalo, ka kufa bupolofita bo, Mulimu naabonisa kuli kwapili naakafolisa batu babakula.

13, 14. Maisilaele bane bali mwa buhapiwa nebaiponezi cwañi liñolo la Isaya 65:21-23 halitalelezwa, mi ki kalulo ifi ya bupolofita bo yesika talelezwa kale? (Mubone siswaniso sesi fa likepe 3.)

¹³ Mubale Isaya 65:21-23. Majuda hane bakutile mwa naha yahabo bona, nebasikayo fumana mandu amande kamba masimu ni likota za veine zenecezwi kale. Kono hasamulaho, Mulimu naabafuyauzi. Nebatabile hahulu hane bayahile mandu abona ni kupila mwateñi! Nebacezi masimu ni kuca zebeiwa mwateñi.

¹⁴ Mulemuhe taba ya butokwa yefumaneha mwa bupolofita bo. Bibele ibonisa kuli mazazi aluna “akalikana ni mazazi a likota.” Likota zeñwi lipilanga lilimo zeñata-ñata. Kuli batu bapile lilimo zeñata cwalo, batokwa kuba ni mibili yeikanguzi. Isaya naapolofitile kuli bupilo bwa batu bukaba bobunde hahulu! Kaniti, bupolofita bo bukatalelezwa luli!

15. Ki limbuyoti mañi zenepolofitilwe mwa buka ya Isaya zeluka ikola kwapili?

¹⁵ Mulemuhe mo bupolofita bolunyakisisize buboniseza kuli lifasi likaba paradaisi kwapili: Batu mwa lifasi kaufela bakafuyaulwa ki Mulimu. Hakuna yakaholofazwa ki folofolo kamba mutu yomuñwi. Libofu, bo susu, ni lihole bakafoliswa. Batu bakaicahela mandu abona ni kuikola musebezi wa kulima masimu. Bakapila bupilo bobutelele kufita likota. Kaniti luli, mwa Bibele kunani bupaki bobubonisa kuli lika zeo likaezahala. Kono batu babañwi bakona kubulela kuli bupolofita bo habubonisi kuli lifasi likaba paradaisi kwapili. Mukona kutusa cwañi batu bao? Ki bupaki mañi bomunani bona bobubonisa kuli lifasi likaba paradaisi kwapili? Jesu, yena mutu yomutuna ka kufitisisa yakile apila fa lifasi, naalufile bupaki bobubonisa kuli lifasi likaba paradaisi kwapili.

16, 17. Jesu naali mwa muinelo mañi hanaabulezi za Paradaisi?

¹⁶ Nihaike kuli Jesu naasina mulatu, naaatulezwi lifu ni kupahekiwa fa kota mwahalaa likebenga zepeli bane bali Majuda. Jesu asika shwa kale, yomuñwi wa likebenga zeo naalemuhile kuli naali Mulena, mi amukupa kuli: “Jesu, unihupule hauka kena mwa Mubuso wahao.” (Luka 23:39-42) Manzwi anaabulezi Jesu a kwa liñolo la Luka 23:43, akona kumitusa kuziba zekaezahala kwapili. Licaziba za litaba za Bibele babañwi ba mwa linako zaluna batoloka liñolo leo cwana, ka kuya ka toloko ya linzwi ka linzwi, kuli: “Kaniti nakubulelela, kacenu ukaba ni na mwa Paradaisi.” Mulemuhe linzwi lanaaitusisize Jesu la “kacenu.” Jesu naatalusañi hanaaitusisize linzwi leo? Batu bautwisisa taba yeo ka kushutana-shutana.

¹⁷ Mwa lipuo zeñata kacenu, lifelwani liitusiswangwa kuli lituse batu kuutwisisa zeutalusa mubamba. Kono mwa miputo ya Sigerike ya kwa makalelo, nekusa itusiswangwi lisupo zecwalo ka nako kaufela. Kacwalo, puzo ki ya kuli: Kana Jesu naabulezi kuli, “Kaniti nakubulelela, kacenu ukaba ni na mwa Paradaisi”? Kamba naabulezi kuli, “Kaniti nakubulelela kacenu, ukaba ni na mwa Paradaisi”? Batoloki babañwi babeile felwani hamulaho wa linzwi la kacenu kono babañwi bona babeile felwani kwamulaho wa linzwi leo, ka kuya ka mobautwisiseza zanaatalusa Jesu, mi mwakona kufumana miezezo yemibeli yeo mwa Libibele zeitusiswa hahulu.

18, 19. Ki lika mañi zekona kulutusa kuziba zanaatalusa Jesu hanaasepisize sikebenga sene sipahekilwe kwatuko ni yena ka za paradaisi?

¹⁸ Kono muhupule kuli Jesu naabulelezi balateleli bahae kuli: “Mwanaa mutu . . . ukaina mazazi amalaalu ni masihu amalaalu mwa pilu ya lifasi.” Hape naaize: “Mwanaa mutu ukabetekiwa ka kufiwa mwa mazoho a batu, mi baka mubulaya, mi fa lizazi labulaalu, ukazusiwa kwa bafu.” (Mat. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mare. 10:34) Muapositola Pitrosi naatalusize kuli taba yeo neiezahezi luli. (Lik. 10:39, 40) Kacwalo, Jesu naasika kena mwa Paradaisi fa lizazi lanaabulailwe ni sikebenga sene sipahekilwe kwatuko ni yena. Jesu naali “mwa Libita [kamba “Hadesi”]” ka mazazinyana, kufitela Mulimu amuzusa kwa bafu.—Lik. 2:31, 32; litaluso ze kwatasi. *

¹⁹ Kacwalo, lwakona kubulela kuli Jesu hanaasepisa sikebenga sene sipahekilwe kwatuko ni yena, naakalile ka kubulela manzwi a kuli: “Kaniti nakubulelela kacenu.” Batu bane bapila mwa linako za Mushe ni bona nebaitusisanga mubulelelo ocwalo. Ka mutala, Mushe naabulezi kuli: “Manzwi a, eni kulaela kacenu, alukela kuba mwa pilu yahao.”—Deut. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Ki lika mañi zeñwi zelukolwisa kuli Jesu naasika kena mwa Paradaisi lona lizazi leliswana lanaabulailwe?

²⁰ Yomuñwi wa batoloki ba Bibele wa kwa Middle East, sona sibaka sanaapilile ku sona Jesu, naatalusize cwana ka za manzwi anaabulezi Jesu: “Mwa timana ye, linzwi la ‘kacenu’ ki lona lene likoñomekwa; kacwalo, manzwi ao aswanela kubalwa kuli: ‘Kaniti nakubulelela kacenu, ukaba ni na mwa Paradaisi.’ Jesu naafile sepiso yeo ona lizazi leo mi neika talelezwa hasamulaho.” Mutoloki yo hape naabulezi kuli ki mona mobabulelelanga batu babapila kwa Middle East, mi kubulela cwalo kubonisa kuli sepiso yeo neifilwe lizazi leo mi neika talelezwa hasamulaho. Taba yeo yaswalisana ni zetolokilwe mwa Bibele ya puo ya Sisiria ya mwa lilimo za ma 1400, ili yetolokile manzwi a Jesu kuli: “Ameni, nakubulelela kacenu nili ukaba ni na mwa Simu ya Edeni.” Kaniti luli, sepiso yeo yaluomba-omba kaufelaa luna.

21. Sikebenga sene sipahekilwe kwatuko ni Jesu nesisika fiwa tohonolo mañi, mi ki kabakalañi?

²¹ Sikebenga sene sipahekilwe kwatuko ni Jesu nesisa zibi kuli Jesu naaezize tumelelano ni baapositola bahae babasepahala ya kuli naakaba ni  bona mwa Mubuso wa kwa lihalimu. (Luka 22:29) Kuzwa fo, sikebenga seo mane nesisika kolobezwa. (Joa. 3:3-6, 12) Kacwalo, Jesu hanaasepisize sikebenga seo kuli naakaba ni sona mwa paradaisi, naatalusa paradaisi ya fa lifasi. Lilimo-limo hasamulaho, muapositola Paulusi naatalusize za pono, ili mwanaaboni mutu ‘yanaangezwi mwa paradaisi.’ (2 Makor. 12:1-4) Ka kushutana ni sikebenga seo, Paulusi ni baapositola babañwi babasepahala nebaketilwe kuya kwa lihalimu kuyo busa ni Jesu mwa Mubuso. Nihakulicwalo, Paulusi naabonisize kuli “paradaisi” neikaba teñi kwapili. * Kana paradaisi yeo neikaba fa lifasi? Kana mwatabela kuyo pila mwateñi?

22, 23. Ki limbuyoti mañi zemulibelela kuikola?

²² Muhupule kuli Davida naapolofitile kuli “babalukile bakaluwa lifasi.” (Samu 37:29; 2 Pit. 3:13) Davida fo naatalusa nako yeo batu kaufela mwa lifasi nebaka latelela likuka za Mulimu zelukile. Bupolofita bobu kwa Isaya 65:22 bubulela kuli: “Mazazi a sicaba saka akalikana ni mazazi a likota.” Taba yeo ibonisa kuli batu bakapila lilimo zeñata. Kana taba yeo yakonahala? Eni yakonahala, kakuli kwa liñolo la Sinulo 21:1-4, Mulimu usepisa kuli ukafuyaula batu bahae, mi yeñwi ya lisepiso zakataleleza ki yebonisa kuli “lifu halisana kubateñi.”

²³ Litaba zelunyakisisize mwa taba ye libonisa hande kuli lifasi likaba Paradaisi kwapili. Bo Adama ni Eva nebalatehezwi ki tohonolo ya kupila mwa Paradaisi hane balelekilwe mwa simu ya Edeni, kono taba yeo haitalusi kuli hakuna kuba ni Paradaisi hape. Sina mwanaasepiselize Mulimu, hona cwale-cwale fa, batu bakaikola limbuyoti zeñata. Davida naasusumelizwe ki moya okenile kuñola kuli babaishuwa ni babaeza zelukile bakaluwa lifasi ni kupila ku lona kuya kuile. Bupolofita bobufumaneha mwa buka ya Isaya bulutusa kunyolelwa lika zende zelusepisizwe. Kono lika zeo likaezahala lili? Likaezahala muta Jesu akataleleza sepiso yanaafile sikebenga sa Mujuda sene sipahekilwe kwatuko ni yena. Ni mina mwakona kuto pila mwa Paradaisi. Ka nako yeo, manzwi anaabulezwi kwa mizwale bane baile kwa mukopano wa kwa Korea akatalelezwa, aali: “Lukabonana mwa Paradaisi!”