1. Jehova ufile bashemi buikalabelo mañi?

JEHOVA naabupile bo muuna ni musali bapili ni takazo ya kuba ni bana. Ki lona libaka Bibele haibulela kuli: “Bana ki saanda sesizwa ku Jehova.” (Samu 127:3) Taba yeo italusañi? Luungeñi kuli mulikanaa mina yomutuna umikupile kuli mumubulukele masheleñi ahae amañata. Nemuka ikutwa cwañi? Mwendi nemuka tabela kakuli mulemuha kuli mulikanaa mina umisepile. Kono mwendi nemuka ikalelwa ka za momuka babalelela masheleñi ao. Jehova, yena Mulikanaa luna yomutuna hahulu, ufile bashemi nto yeñwi ya butokwa hahulu yefita masheleñi kuli baibabalele. Ubafile buikalabelo bwa kubabalela hande bana babona ni kubona teñi kuli banani tabo.

2. Ki lipuzo mañi zeluka nyakisisa?

² Ki mañi yaswanela kueza katulo ya kuli batu babanyalani babe ni bana ni fobaswanela kubela ni bana bao? Mi ki lika mañi zebaswanela kueza bashemi kuli batuse bana babona kuba ni tabo mwa bupilo? Halunyakisiseñi likuka zeñwi za mwa Linzwi la Mulimu zekona kutusa Bakreste babanyalani kueza likatulo zende.

3. (a) Ki bo mañi babaswanela kueza katulo ya kuli batu babanyalani babe ni bana kamba kutokwa? (b) Ki sikuka mañi sa mwa Bibele sebaswanela kuhupula balikani ni ba lubasi ba batu babanyalani?

³ Batu babañwi banahana kuli batu babasazo nyalana baswanela kuba ni bana hamulaho feela wa kunyalana. Fokuñwi ba lubasi lwabona ni batu babañwi bakona kulika ka taata kubakolwisa kuli babe ni bana. Muzwale yomuñwi yapila kwa Asia  yabizwa Jethro ubulela kuli: “Mizwale ni likaizeli babanani bana basusuezanga batu babanyalani babasina bana kuli babe ni bana.” Muzwale yomuñwi yapila kwa Asia yabizwa Jeffrey ubulela kuli: “Batu babañwi batalusezanga batu babanyalani babasina bana kuli hakuna yaka bababalela habaka supala.” Nihakulicwalo, katulo ya kuba ni bana iswanela kuezwa ki batu babanyalani. Ki bona babanani maata a kueza katulo kakuli ki buikalabelo bwabona. (Magal. 6:5, litaluso ze kwatasi) Ki niti kuli balikani ni ba lubasi babata kuli batu babasazo nyalana babe ni tabo. Kono batu bao kaufela baswanela kuhupula kuli batu babanyalani ki bona babanani swanelo ya kuketa kuba ni bana kamba kutokwa.—1 Mates. 4:11.

4-5. Ki lipuzo mañi zebaswanela kunyakisisa batu babanyalani, mi ki ifi nako yebaswanela kueza cwalo? Mutaluse.

⁴ Batu babanyalani babaikatulela kuba ni bana, baswanela kunyakisisa lipuzo zepeli za butokwa ze: Sapili, ki lili fobabata kubela ni bana? Sabubeli, babata kuba ni bana babakai? Batu babanyalani baswanela kunyakisisa lili taba yeo? Mi ki kabakalañi kunyakisisa taba yeo hakuli kwa butokwa?

⁵ Pili muuna ni musali basika nyalana kale, baswanela kuikambota ka za haiba bakaba ni bana kamba kutokwa. Ki kabakalañi habatokwa kueza cwalo ka nako yeo? Libaka ki la kuli ki kwa butokwa hahulu kuli babe ni mubonelo oswana mwa taba ye. Kuzwa fo, baswanela kunyakisisa kubona haiba baitukiselize kupeta hande buikalabelo bo. Batu babañwi babanyalani baikatulezi kuba ni bana hamulaho wa silimo silisiñwi kamba zepeli kuzwa fobanyalanela kakuli habakaba bashemi, bakatokwa kubanga ni nako yeñata ni kuitusisa maata abona kuli bababalele bana babona. Baikutwanga kuli kulibelela ka nakonyana pili basikaba kale ni bana kuka batusa kutwaela bupilo bwa linyalo ni kuzibana hande.—Maef. 5:33.

6. Batu babañwi babanyalani baikatulezi kuezañi kabakala nako yelupila ku yona?

⁶ Bakreste babañwi baiketezi kulatelela mutala wa bana ba Nuwe babalaalu ni basali babona. Bana ba Nuwe bao ni basali babona nebasikaba ni bana basanyalana feela. (Gen. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Pit. 2:5) Jesu naabapanyize nako yelupila ku yona kwa “mazazi a Nuwe,” mi kusina kukakanya, lupila mwa “linako zetaata, zeziyeza.” (Mat. 24:37; 2 Tim. 3:1) Kuziba taba yeo kutahisize kuli batu babañwi babanyalani baikatulele kusaba ni bana ka nakonyana ilikuli bakone kupeta zeñata mwa sebelezo yabona ku Jehova.

7. Sikuka sesi kwa liñolo la Luka 14:28, 29 ni sesi kwa Liproverbia 21:5 sikona kutusa cwañi batu babanyalani?

 ⁷ Batu babanyalani bababutali habanyakisisa za kuba ni bana kamba kutokwa, ni palo ya bana bobabata kuba ni bona, ‘babalanga lisinyehelo.’ (Mubale Luka 14:28, 29.) Bashemi babahulisize bana batalusa kuli musebezi wa kuhulisa bana hauami feela kusinyehelwa ki masheleñi, kono hape bashemi batokwa kubanga ni nako yeñata ni kuitusisa maata abona kuli bababalele bana babona. Kacwalo, batu babanyalani baswanela kunyakisisa lipuzo zelatelela: ‘Kana na ni bakuluna lukatokwa kueza musebezi omuñwi kuli lufumanele lubasi lwaluna lika zelutokwa? Kana sibeli saluna lwalumelelana kuli ki lika mañi zelutokwa lubasi lwaluna? Haiba na ni bakuluna lukatokwa kueza musebezi omuñwi, ki mañi yakasiyalanga ni bana baluna? Ki mañi yaka baluta mwakuezeza lika?’ Batu babanyalani habatanda nako kunyakisisa lipuzo zeo, basebelisa manzwi a kwa Liproverbia 21:5.—Mubale.

8. Ki miinelo mañi yetaata yebakona kukopana ni yona Bakreste babanyalani, mi ki lika mañi zaswanela kueza muuna yalilato?

⁸ Bashemi baswanela kuhupula kuli mwanaa bona ukatokwa kuli sibeli sabona baitusise nako yabona yeñata ni maata abona kuli bamubabalele, mi kueza cwalo kwaswanela. Kacwalo, haiba batu babanyalani baba ni bana babañata babatatamani kwa lilimo mwa nako yekuswani feela, mwendi kukona kubabela taata kuisa pilu ku mwana ni mwana ka mwatokwela. Batu babañwi babanyalani bane banani bana babanyinyani babañata batalusa kuli kuuta bana bao neku baimelize. Mushemi wamusali ukona kuikutwa hahulu kukatala kwa mubili ni mwa munahano. Taba yeo ikona kumupaleliswa kuba ni nako ya kueza tuto ya ka butu, kulapela, ni kuyanga mwa bukombwa kamita. Hape kukona kumubela taata kuteeleza hande haali kwa mikopano ya puteho ni kutusiwa ki yona. Nihakulicwalo, muuna yalilato uswanela kueza mwakonela kaufela kuli atuse musalaa hae kubabalela bana babona habali kwa mikopano ni kwa ndu. Ka mutala, muuna wakona kutusa musalaa hae ka kueza misebezi ya fa lapa. Uswanela kubona teñi kuli waeza tukiso ya Kulapela Sina Lubasi kamita, ilikuli lubasi lwahae lutusiwe. Mi hape uswanela kuyanga ni lubasi lwahae mwa bukombwa kamita.

9-10. Ki nto mañi ya butokwa yebaswanela kueza bashemi kuli batuse bana babona?

⁹ Ki lika mañi zebaswanela kueza bashemi kuli batuse bana babona kulata Jehova? Bakona kusileleza cwañi bana babona kwa lika zemaswe za lifasi le? Halunyakisiseñi lika zeñwi zebakona kueza bashemi.

¹⁰ Mukupe tuso ya Jehova ka tapelo. Halunyakisiseñi mutala wa Manoa ni musalaa hae bane bali bashemi ba Samisoni. Manoa hanaazibile  kuli yena ni musalaa hae nebakaba ni mwana, naakupile Jehova kuli abatuse mwakuhuliseza mwanaa bona.

11. Bashemi bakona kulikanyisa cwañi mutala wa Manoa sina mokuboniselizwe kwa liñolo la Baatuli 13:8?

¹¹ Bo Nihad ni bo Alma ba kwa Bosnia-Herzegovina nebalikanyisize mutala wa Manoa. Batalusa kuli: “Sina Manoa, nelukupile Jehova kuli alutuse mwakubela bashemi babande. Mi Jehova naaalabile litapelo zaluna mwa linzila zeshutana-shutana—naaezize cwalo ka kuitusisa Mañolo, lihatiso zetomile fa Bibele, mikopano ya puteho, ni mikopano yemituna.”—Mubale Baatuli 13:8.

12. Josefa ni Maria nebatomezi cwañi bana babona mutala omunde?

¹² Mutomele bana bamina mutala omunde. Nihaike kuli zemubulela ki za butokwa mi zakona kutusa bana bamina, bakatusiwa hahulu haiba mubatomela mutala omunde. Lunani buikolwiso bwa kuli Josefa ni Maria nebatomezi bana babona mutala omunde, kukopanyeleza cwalo ni Jesu. Josefa naasebelize ka taata kuli ababalele lubasi lwahae. Kuzwa fo, Josefa naasusuelize lubasi lwahae kulata Jehova. (Deut. 4:9, 10) Nihaike kuli Mulao neusa tokwi kuli toho ya lubasi aise lubasi lwahae kwa Jerusalema kwa mukiti wa Paseka “silimo ni silimo,” Josefa yena naaezanga cwalo. (Luka 2:41, 42) Bo ndate lubasi ba mwa linako za Josefa mwendi nebaanga kuli kutama misipili yecwalo ni mabasi abona kaufela nekuli taata, nekuka sinya nako yeñata, mi nekutula. Nihakulicwalo, Josefa naaitebuha hahulu lika za kwa moya mi naalutile bana bahae kueza nto yeswana. Kuzwa fo, Maria naaziba hande Mañolo. Kusina kukakanya, naalutile bana bahae kulata Linzwi la Mulimu, ka manzwi ni ka likezo zahae.

13. Bo mutu ni musalaa hae babañwi nebalikanyisize cwañi mutala wa Josefa ni Maria?

¹³ Bo Nihad ni bo Alma bababulezwi kwamulaho nebabata kulikanyisa mutala wa Josefa ni Maria. Kueza cwalo neku batusize cwañi kuhulisa hande mwana bona ni kumutusa kuli alate Mulimu ni kumusebeleza? Batalusa kuli: “Ka mupilelo waluna, nelutusize mwanaa luna kubona bunde bwa kupila ka kuya ka likuka za Jehova.” Bo Nihad baekeza kubulela kuli: “Muezange lika zemubata kuli mwanaa mina aeze.”

14. Ki kabakalañi bashemi habaswanela kuziba balikani ba bana babona?

¹⁴ Mutuse bana bamina kuketa balikani babande. Mushemi wamuuna ni wamusali kaufela baswanela kuziba balikani ba bana babona ni zebaeza bana babona. Taba yeo italusa kuli baswanela kuziba ni batu bobaambolanga ni bona fa ma webusaiti a kulumelana ka ona mashango kamba fa mawaile a kufumbata. Balikani bakona kukukueza zebanahana ni zebaeza bana babona.—1 Makor. 15:33.

15. Bashemi bakona kuitutañi kwa mutala wa bo Jessie?

¹⁵ Bashemi baswanela kuezañi haiba habazibi hande mwakuitusiseza kompyuta kamba tupangaliko? Muzwale yabizwa Jessie wa kwa Philippines ubulela kuli: “Nelusa zibi hande za tupangaliko. Kono taba yeo neisika lupaleliswa kutusa bana baluna kuziba likozi zekona kuzwa mwakusaitusisa hande tupangaliko.” Bo Jessie nebasika hanisa bana babona kuitusisa tupangaliko ka libaka feela la kuli bona nebasa zibi hande mwakuitusiseza tona. Batalusa kuli: “Nenisusuelize bana baka kuitusisa tupangaliko twabona kwa kuituta puo yenca, kuitukiseza mikopano, ni kubala Bibele zazi ni zazi.” Haiba mu bashemi, kana mubalile ni kunyakisisa ni bana bamina litaba zebonisa mubonelo oswanela ka za kuñolelana tushango ni kubeya maswaniso fa Intaneti zefumaneha fa jw.org^® mwatasaa kalulo yeli, “Babanca”? Kana mubuhile ni kunyakisisa ni bona mavidio a: Kana Muzamaiswa ki Kapangaliko ka Mina? ni Muitusise Hande Mawebusaiti A Kulumelana ka Ona  Litaba? * Mavidio ao akona kumitusa hamunze muluta bana bamina mwakuitusiseza hande tupangaliko.—Liprov. 13:20.

16. Ki lika mañi zebaezize bashemi babañata, mi kueza cwalo kutusize cwañi?

¹⁶ Bashemi babañata baeza mobakonela kaufela kutusa bana babona kuba ni balikani babande babasebeleza Mulimu. Ka mutala, bo mutu ni musalaa hae bo N’Déni ni bo Bomine ba kwa Côte d’Ivoire hañata bamemanga muokameli wa mupotoloho kufitela kwa ndu yabona. Bo N’Déni batalusa kuli: “Kueza cwalo nekutusize hahulu mwanaa luna. Mwanaa luna naakalile kueza bupaina mi cwale sali mutusi wa muokameli wa mupotoloho.” Kana ni mina mwakona kueza nto yeswana kuli mutuse bana bamina kuba ni balikani babande?

17-18. Bashemi baswanela kukalisa lili kuluta bana babona?

¹⁷ Mukale kuluta bana bamina inze basali babanyinyani. Kuluta bana inze basali babanyinyani ki kwa butokwa hahulu. (Liprov. 22:6) Ka mutala, Timotea hasaahulile naasebelize ni muapositola Paulusi ka nako yanaanza potela liputeho. Mahe Timotea Eunise ni kuku wahae Loisi neba mulutile “kuzwa kwa bumbututu” bwahae.—2 Tim. 1:5; 3:15.

¹⁸ Bo mutu ni musalaa hae babañwi ba kwa Côte d’Ivoire bo Jean-Claude ni bo Peace, nebakonile kutusa bana babona kaufela ba 6 kulata Jehova ni kumusebeleza. Ki lika mañi zene batusize kueza cwalo? Nebalikanyisize mutala wa Eunise ni Loisi. Bo Jean-Claude ni bo Peace bali: “Nelukalile kuluta bana baluna Linzwi la Mulimu kuzwa feela kwa bwanana bwabona, mi neluezize cwalo nakonyana kuzwa feela fobapepelwa.”—Deut. 6:6, 7.

19. Bashemi baswanela kuluta cwañi bana babona?

¹⁹ Liñolo la Deuteronoma 6:7 libonisa zebaswanela kueza bashemi habaluta bana babona Linzwi la Mulimu. Baswanela ‘kubaluta ka kukuta-kutela’ kamba ‘ka kukoñomeka.’ Kuli bashemi baeze cwalo, batokwa kutanda nako yeñata ni bana babona. Fokuñwi, bashemi bakona kuzwafa bakeñisa kuli batokwa kukuta-kutela kutaluseza bana babona zebaswanela kueza. Nihakulicwalo, bashemi baswanela kuitusisa kolo yeo kuli batuse bana babona kuutwisisa Linzwi la Mulimu ni kulisebelisa mwa bupilo bwabona.

20. Mutaluse mo Samu 127:4 ikona kutuseza bashemi kuhulisa bana babona.

 ²⁰ Mube ni temuho. Samu 127 ibapanya bana kwa masho. (Mubale Samu 127:4.) Sina feela masho haakona kupangiwa ka kuitusisa lika zeshutana-shutana ni haakona kushutana kwa butuna, bana ni bona bashutana. Kacwalo, bashemi baswanela kuziba mwakulutela yomuñwi ni yomuñwi wa bana babona. Bashemi babañwi babapila kwa Israel, ili babakonile kutusa bana babona bababeli kusebeleza Jehova, batalusa zene batusize kueza cwalo, bali: “Yomuñwi ni yomuñwi waluna naazamaisanga tuto ya Bibele ku mwana alimuñwi.” Nihakulicwalo, toho ya lubasi uswanela kunyakisisa kubona haiba kuituta ni bana bahae ka nzila yeo kwaswanela kamba kutokwa.

21. Jehova utusanga cwañi bashemi?

²¹ Fokuñwi bashemi bakona kuikutwa kuli kutaata kuluta bana babona, kono baswanela kuhupula kuli bana ki mpo yezwa ku Jehova. Uitukiselize kubatusa ka nako kaufela. Jehova walata kuteeleza kwa litapelo za bashemi. Mi ualabanga litapelo zeo ka kuitusisa Bibele, lihatiso zaluna, ni mitala ni likelezo za bashemi babahulile kwa moya mwa puteho.

22. Ki lika mañi zende hahulu zeo bashemi bakona kuezeza bana babona?

²² Batu babañwi babulelanga kuli kuhulisa mwana ki musebezi okona kutanda lilimo ze 20, kono bashemi baswanela kuzwelapili kubabalela bana babona. Bashemi bakona kuezeza bana babona lika zende hahulu zecwale ka kubabonisa lilato, kutanda nako ni bona, ni kuituta Bibele ni bona. Mwana ni mwana haana kuamuhela lituto zeo ka nzila yeswana. Nihakulicwalo, bana babañata babahulisizwe ki bashemi babalata Jehova baikutwa sina kaizeli yabizwa Joanna Mae yapila kwa Asia, yanaabulezi kuli: “Hanihupula mone banihuliseza bashemi baka, niitumela hahulu ku bona kabakala likelezo zene banifanga ni kuli neba nitusize kulata Jehova. Nebasika nifa feela bupilo, kono hape neba nitusize kupila bupilo bobunde.” (Liprov. 23:24, 25) Bakreste babañata ni bona baikutwa cwalo.