1-3. (a) Ki kabakalañi Jehova hanaalata Salumoni, mi Salumoni naafuyauzwi cwañi? (b) Ki lipuzo mañi zeluka nyakisisa mwa taba ye?

SALUMONI naabile mulena wa Isilaele inze ali feela mutangana. Kwa makalelo a puso yahae, Jehova naaiponahalize ku yena mwa tolo, mi amubulelela kuli: “Kupa seubata kuli nikufe.” Salumoni aalaba, ali: “Nisali mwanana, mi hanizibi kubusa. . . . Kabakaleo, ufe mutangaa hao pilu yeipeya kuutwa kuli akone kuatula sicaba sahao.” (1 Mal. 3:5-10) Kaniti, Salumoni naabonisize kuli naaikokobeza luli ka kukupa “pilu yeipeya kuutwa”! Ki lona libaka Jehova hanaalata Salumoni. (2 Sam. 12:24) Mulimu waluna naatabisizwe hahulu ki zanaakupile mulena wa mutangana yo kuli mane afa Salumoni “pilu yebutali yenani kutwisiso.”—1 Mal. 3:12.

² Ka nako yanaasepahala Salumoni, Jehova naamufuyauzi hahulu. Naafilwe tohonolo ya kuyaha tempele, ili kuyahela “libizo la Jehova Mulimu wa Isilaele.” (1 Mal. 8:20) Naatumile hahulu kabakala butali bwanaa mufile Mulimu. Mi litaba zanaabulezi ka kususumezwa ki moya wa Mulimu liñozwi mwa libuka za Bibele zetaalu. Yeñwi ya libuka zeo ki buka ya Liproverbia.

³ Mwa buka ya Liproverbia linzwi la pilu lifumaneha ibato ba ha 100. Ka mutala, liñolo la Liproverbia 4:23 libulela kuli: “Kwa lika kaufela zeubabalela, ubabalele hahulu pilu yahao.” Linzwi la “pilu” leliitusisizwe mwa timana ye, litalusañi? Puzo ye, ikaalabiwa mwa taba ye. Hape lukanyakisisa likalabo za lipuzo zepeli ze: Satani ulikanga cwañi kusinya kamba kusilafaza pilu yaluna? Lukona kusileleza cwañi pilu yaluna? Kuziba likalabo za  lipuzo za butokwa zeo, kuka lutusa kuzwelapili kusepahala ku Mulimu.

4-5. (a) Linzwi la “pilu” leliitusisizwe kwa liñolo la Liproverbia 4:23 litalusañi? (b) Kulemuha butokwa bwa kubabalela mibili yaluna kukona kulutusa cwañi kuziba libaka haluswanela kubabalela lipilu zaluna?

⁴ Linzwi la “pilu” leliitusisizwe kwa liñolo la Liproverbia 4:23 litalusa mutu wa mwahali. Ka mubulelelo omuñwi, “pilu” italusa minahano yelunani yona, maikuto aluna, milelo, ni litakazo zaluna. Pilu italusa seluli sona mwahali, isiñi molubonahalela kwande.

⁵ Kuli luutwisise libaka haluswanela kubabalela lipilu zaluna, halunyakisiseñi butokwa bwa kubabalela mibili yaluna. Sapili, kuli lube ni buiketo bwa kwa mubili, lutokwa kucanga lico zende ni kueza lipapali zetiisa mubili kamita. Ka mukwa oswana, kuli lube babaiketile kwa moya, lutokwa kucanga lico za kwa moya ni kutiisa tumelo yaluna ku Jehova. Lwakona kutiisa tumelo yaluna ku Jehova ka kusebelisa zeluituta ni ka kutaluseza babañwi za tumelo yaluna. (Maro. 10:8-10; Jak. 2:26) Sabubeli, lukona kunahana kuli luiketile kwa mubili ka kuya feela ka molubonahalela kwande niha lunani butuku. Ka mukwa oswana, lwakona kunahana kuli tumelo yaluna itiile bakeñisa lika za kwa moya zeluezanga, kono mwendi lukalisize kuba ni litakazo zemaswe mwa lipilu zaluna. (1 Makor. 10:12; Jak. 1:14, 15) Luswanela kuhupula kuli Satani ubata kulukukueza kuli lunahane sina mwanahanela. Ukona kueza cwañi cwalo? Mi lukona kuisileleza cwañi?

6. Ki ufi mulelo wa Satani, mi ulikanga cwañi kueza cwalo?

⁶ Satani ubata kuli lube sina yena; ka kuba mukwenuheli ubata kuli lusike lwalatelela likuka za Jehova mi lube ni buitati. Satani haakoni kuluhapeleza kunahana sina mwanahanela ni kueza lika sina yena. Kacwalo, ulikanga kulukelusa ka kuitusisa linzila zeñwi. Ka mutala, ulikanga kuitusisa batu babakukuelizwe kale ki yena. (1 Joa. 5:19) Ubata kuli lueze siango ni bona, niha luziba kuli liango zecwalo “lisinya” minahano yaluna kamba kuisilafaza ni kutahisa kuli lueze lika zemaswe. (1 Makor. 15:33) Satani naakonile kuswasa Mulena  Salumoni ka kuitusisa katwa kao. Salumoni naanyezi basali babañata bane balapela milimu ya buhata, mi hamulaho wa nako, basali bao “neba mukukuelize hahulu” mi “bakelusa pilu yahae hanyinyani-hanyinyani.”—1 Mal. 11:3, litaluso ze kwatasi.

7. Ki lika mañi zeñwi zaitusisanga Satani kuli akukueze batu kunahana sina mwanahanela, mi ki kabakalañi haluswanela kutokomela?

⁷ Satani uitusisanga mafilimu ni liprogilamu zeñwi za fa TV kuli akukueze batu kunahana sina mwanahanela. Waziba kuli makande a mwa mafilimu a fa TV haalutabisangi feela, kono acincanga molunahanela, moluungela lika ni moluezeza lika. Jesu naaitusisanga makande kuli alute batu lituto za butokwa. Ka mutala, naafile nguli ya Musamaria yomunde ni ya mwana yanaazwile fa lapa la bashemi bahae ni kuyo sinya maluwo ahae. (Mat. 13:34; Luka 10:29-37; 15:11-32) Kono batu babakukuelizwe ki Satani bona baitusisanga makande kuli basinye minahano yaluna. Kacwalo, lutokwa kuketa hande zelubuha. Ki niti kuli mafilimu ni liprogilamu za fa TV zakona kulukatulusa ni kululuta litaba zeñwi zende. Kono lutokwa kutokomela. Haluketa za kubuha, lutokwa kuipuza kuli: ‘Kana filimu ye kamba progilamu ya fa TV ye, iniluta kuli kulukile kukulisa litakazo za nama?’ (Magal. 5:19-21; Maef. 2:1-3) Muswanela kuezañi haiba mulemuha kuli progilamu yemubuha imisusueza kuunga lika sina mwaliingela Satani? Muitokolomohe sina momukona kuambukela butuku bobuyambukela!

8. Bashemi bakona kutusa cwañi bana babona kuli bababalele lipilu zabona?

⁸ Bashemi, munani buikalabelo bwa kusileleza bana bamina kwa tutwa twaitusisa Satani kuli asilafaze lipilu zabona. Kusina kukakanya, mwaikatazanga kusileleza bana bamina kwa matuku. Mwakenisanga mandu amina ni kuyumba lika kaufela zekona kutahisa kuli mina ni bana bamina mukule. Ka mukwa oswana, mutokwa kusileleza bana bamina kwa mafilimu,  liprogilamu za fa TV, lipapali za fa kompyuta, ni kwa mawebusaiti akona kubakukueza kunahana sina mwanahanela Satani. Jehova umifile buikalabelo bwa kusileleza bana bamina kwa lika zekona kubafokolisa kwa moya. (Liprov. 1:8; Maef. 6:1, 4) Kacwalo, musike mwasaba kutomela bana bamina milao yetomile fa likuka za Bibele. Mubulelele bana bamina babanyinyani zebaswanela kubuha ni zebasa swaneli kubuha, mi mubatuse kuutwisisa libaka hamuezize katulo yeo. (Mat. 5:37) Bana bamina habanze bahula, mubalute likuka za Jehova kuli bakone kutaluhanya ka ili bona zelukile ku zesika luka. (Maheb. 5:14) Muhupule kuli bana bamina bakona kuituta zeñata ku zemueza kufita zemu babulelela.—Deut. 6:6, 7; Maro. 2:21.

9. Satani ukukueza batu kuba ni mubonelo mañi, mi ki kabakalañi mubonelo wo hauli ofosahalile?

⁹ Satani hape ulika kusinya pilu yaluna ka kulukukueza kuli lusepe butali bwa batu kufita kuunga lika sina mwaliingela Jehova. (Makolo. 2:8) Ka mutala, Satani ulika kukukueza batu kuba ni mubonelo wa kuli kuba ni sifumu ki yona nto ya butokwa hahulu mwa bupilo. Batu babalumela taba yeo, bakona kufuma kamba kutokwa. Ibe kuli ki cwalo kamba kutokwa, batu bao bakona kukena mwa butata. Libaka ki lifi? Kakuli baisize hahulu mamelelo yabona kwa kubata masheleñi kuli mane habasa isa pilu kwa buiketo bwabona bwa kwa mubili, lubasi lwabona, kamba silikani sabona ni Mulimu. (1 Tim. 6:10) Luitumela kuli Ndataa luna ya kwa lihalimu ulutusa kuba ni mubonelo oswanela ka za masheleñi.—Muek. 7:12; Luka 12:15.

10-11. (a) Luswanela kuezañi kuli luisileleze? (b) Balibeleli ba mwa linako za kwamulaho nebaezangañi, mi lizwalo laluna liswana cwañi ni mulibeleli?

¹⁰ Kuli lubabalele pilu yaluna, luswanela kulemuha lika zekona kulukenya mwa butata ni kuunga muhato kapili kuli luisileleze. Linzwi la ‘kubabalela’ leliitusisizwe kwa liñolo la Liproverbia 4:23 liluhupulisa musebezi wanaaezanga mulibeleli. Mwa linako zanaapila ku zona Mulena Salumoni, balibeleli nebayemanga fa mamota a mileneñi ni kulemusa babañwi hakutaha lila. Taba yeo ilutusa kuziba zeluswanela kueza kuli lusike lwanahana sina mwanahanela Satani.

¹¹ Mwa linako za kwamulaho, balibeleli nebasebelisananga ni balibeleli ba munyako wa muleneñi. (2 Sam. 18:24-26) Balibeleli bao nebasilelezanga muleneñi ka kubona teñi kuli minyako ya muleneñi yakwaliwa hababona kuli lila zabona liatumezi. (Neh. 7:1-3) Lizwalo * laluna lelilutilwe ka Bibele liswana sina mulibeleli yalulemusa habona kuli Satani ubata kutaseza pilu yaluna, fo kikuli haabata kukukueza munahano waluna, maikuto aluna, milelo yaluna kamba litakazo zaluna. Kacwalo, haiba lizwalo laluna lilulemusa za kozi yetaha, luswanela kuutwa ni kukwala minyako yaluna ya swanisezo.

12-13. Ki muliko mañi olukona kutalimana ni ona, kono luswanela kuezañi?

¹² Halunyakisiseñi mutala obonisa zelukona kueza kuli lusike lwanahana sina mwanahanela Satani. Jehova ulutaluseza kuli ‘muzamao wa buhule ni mufuta kaufela wa masila haliswaneli nihaiba feela kubulelwa mwahalaa luna.’ (Maef. 5:3) Kono lukaeza cwañi haiba batu bolubeleka ni bona kamba bolukena ni bona sikolo bakala kubulela litaba za buhule? Luswanela “kuhana muzamao omaswe ni litakazo za lifasi.” (Tite 2:12) Ka kuba sina  mulibeleli, lizwalo laluna lakona kululemusa. (Maro. 2:15) Kono kana lukaeza zelibulela? Mwendi lukabata kuteeleza ku zebabulela litaka zaluna kamba kubuha maswaniso ebasweli kubonisa babañwi. Kono mane yeo ki yona nako ya kukwala minyako ya muleneñi ya swanisezo, ka kukala kuambola litaba lisili kamba kuzwa feela fateñi.

¹³ Lutokwa kuba ni bundume kuli luhanele likukuezo za litaka zaluna bababata kuli lunahane kamba kueza lika zefosahalile. Lwaziba kuli Jehova wabona buikatazo bolueza, mi uka lufa maata ni butali bolutokwa kuli lusike lwanahana sina mwanahanela Satani. (2 Makol. 16:9; Isa. 40:29; Jak. 1:5) Kono ki lika mañi zeñwi zelukona kueza kuli luzwelepili kubabalela pilu yaluna?

14-15. (a) Luswanela kukwalulula lipilu zaluna kuli luamuheleñi, mi lukona kueza cwañi cwalo? (b) Ka kuya ka liñolo la Liproverbia 4:20-22, ki lika mañi zeluswanela kueza kuli lutusiwe hahulu halubala Bibele? (Mubone ni mbokisi yeli, “ Momukona Kunahanisiseza Zemubala.”)

¹⁴ Kuli lubabalele pilu yaluna, halutokwi feela kuikwala halukopana ni lika zekona kuisilafaza, kono hape luswanela kuikwalulula kuli luamuhele lika zekona kulutiisa. Halukuteleñi kwa swanisezo yaluna ya muleneñi o mwa lukwakwa lwa mamota. Balibeleli ba minyako nebakwalanga minyako ya muleneñi ilikuli lila lisike zakena mwa muleneñi, kono hape ka linako zeñwi nebakwalululanga minyako ilikuli batu bane batisa lico ni lika zeñwi bakene. Hane basike bakwalulula minyako ya muleneñi, batu ba mwa muleneñi nebasike baba ni lico. Ka nzila yeswana, ni luna luswanela kukwalululanga lipilu zaluna kuli lutusiwe ki Linzwi la Mulimu.

¹⁵ Mwa Bibele kunani litaba zebonisa mwaangela Jehova lika, mi nako kaufela halu ibala, lukenya mihupulo ya Jehova mwa lipilu zaluna, ili kulutusa kuunga lika sina mwaliingela. Ki lika mañi zeluswanela kueza kuli lutusiwe hahulu halubala Bibele? Luswanela kulapelanga. Kaizeli yomuñwi utalusa kuli: “Nisika kalisa kale kubala Bibele, nalapelanga ku Jehova, kumukupa kuli anituse ‘kubona hande zekomokisa’ ze mwa Linzwi lahae.” (Samu 119:18) Hape luswanela kunahanisisanga litaba zelubala. Haiba lulapela, kubala, ni kunahanisisa litaba zelubala, Linzwi la Mulimu lika lufita “kwatasaa pilu” yaluna, mi lukalata Jehova ni kuunga lika sina mwaliingela.—Mubale Liproverbia 4:20-22; Samu 119:97.

16. Progilamu ya JW Broadcasting ilutusa cwañi? Mufe mutala.

¹⁶ Nzila yeñwi yelukona kukenya ka yona mihupulo ya Mulimu mwa lipilu zaluna ki ka kubuha litaba zefumaneha fa JW Broadcasting^®. Bo mutu ni musalaa hae babañwi nebabulezi kuli: “Maprogilamu a ka kweli alutusanga hahulu! Alutiisanga ni kuluomba-omba ka nako yeluikutwanga kuzwafa. Mi kamita mwa ndu yaluna lwateelezanga lipina za fa webusaiti yaluna zesika lukisezwa kuopelwa kwa Ndu ya Mubuso. Lwalizanga lipina zeo halunze luapeha, kukenisa kamba halunwa tii.” Maprogilamu a, alutusa kubabalela lipilu zaluna. Alutusa kuunga lika sina mwaliingela Jehova ni kuhanyeza likukuezo za Satani yabata kuli lunahane sina yena.

17-18. (a) Ka kuya ka liñolo la 1 Malena 8:61, lukatusiwa cwañi haiba lueza zelukile mwa meeto a Jehova? (b) Luitutañi kwa mutala wa Mulena Ezekiasi? (c) Tapelo ya Davida yeñozwi kwa Samu 139:23, 24, ilulutañi ka za litaba zelukona kulapelela?

¹⁷ Nako kaufela halulemuha bunde bwa kueza zelukile, tumelo yaluna itiyanga hahulu. (Jak. 1:2, 3) Luikutwanga hande bakeñisa kuziba kuli lutabisize Jehova yaluunga kuli lu bana bahae, mi kuziba taba yeo kulususuezanga kuli lubate kumutabisa ka nako kaufela. (Liprov. 27:11) Nako kaufela halukopana ni  miliko, luba ni kolo ya kubonisa kuli pilu yaluna haisika aluhana halunze lusebeleza Ndataa luna yalilato. (Samu 119:113) Halutiyela miliko yeo, lubonisa kuli lwalata Jehova mi lumusebeleza ka pilu yaluna kaufela, ni kuli luikatulezi kumamela milao yahae ni kueza tato yahae.—Mubale 1 Malena 8:61.

¹⁸ Kono kana fo kutalusa kuli haluna kuezanga mafosisa? Batili. Bakeñisa kuli halusika petahala, fokuñwi lukaezanga mafosisa. Kono ka nako yelufosa, luhupulange mutala wa Mulena Ezekiasi. Naaezize mafosisa. Kono naabakile, mi azwelapili kusebeleza Jehova ‘ka pilu yahae kaufela.’ (Isa. 38:3-6; 2 Makol. 29:1, 2; 32:25, 26) Kacwalo, haike luzweleñipili kuhanela Satani yabata kuli lunahane sina mwanahanela yena. Lulapelange kuli lube ni “pilu yeipeya kuutwa.” (1 Mal. 3:9; mubale Samu 139:23, 24.) Haiba lueza cwalo, lukazwelapili kusepahala ku Jehova, mi sa butokwa ni kufita kikuli lukazwelapili kubabalela pilu yaluna.