1, 2. (a) Ki taba mañi ya butokwa hahulu yebaswanela kuiyakatwa batu kaufela? (b) Ki kabakalañi kulemuha taba yeo hakuli kwa butokwa hahulu?

BATU babañata kacenu, baanga masheleñi kuba nto ya butokwa hahulu mwa bupilo bwabona. Baisa hahulu mamelelo kwa kuikubukanyeza sifumu kamba kuiyakatwa hahulu lika zebanani zona kuli basike balatehelwa ki zona. Batu babañwi baanga kuli lika za butokwa hahulu ki mabasi abona, kuba ni buiketo bwa kwa mubili, kamba kupeta lika zeñwi.

² Kono taba ya butokwa hahulu ku luna kaufela iswanela kuba ya kubonisa kuluka kwa bubusi bwa Jehova. Luswanela kutokomela kuli halutuheli kuisa mamelelo kwa taba ya butokwa yeo. Ki nto mañi yekona kulutahiseza kueza cwalo? Lukona kukalisa kuiyakatwa hahulu ka za lika zelutokwa mwa bupilo bwa ka zazi ni zazi kuli mane lulibala taba ya butokwa hahulu, yona ya kubonisa kuluka kwa bubusi bwa Mulimu. Kamba lukona kutuhelela miliko yelukopana ni yona kuluimeza hahulu kuli mane lupalelwe kuisa mamelelo kwa taba ya butokwa hahulu yeo. Kwa neku leliñwi, haiba lulemuha kuli taba ya kubonisa kuluka kwa bubusi bwa Jehova ki yona ya butokwa hahulu, lukakona kutiyela hande matata elukopana ni ona mwa bupilo bwaluna bwa ka zazi ni zazi. Mi temuho yecwalo ika lutusa kusutelela hahulu ku Jehova.

3. Satani upihañi ka za puso ya Mulimu?

³ Zanaaezize Satani Diabulosi nelitahisize kuli kuluka kwa bubusi bwa Jehova kukakanyiwe. Satani upiha kuli puso ya Mulimu haisika luka ni kuli Jehova utimanga libupiwa zahae lika zende. Diabulosi upiha kuli batu nebaka pila ka tabo ni kuba mwa buiketo kambe nebaipusa ili bona. (Gen. 3:1-5) Satani hape ukanana kuli hakuna mutu yasepahala luli ku Mulimu—kuli haiba mutu ufi kamba ufi akena mwa muliko, ukahana puso ya Jehova. (Jobo 2:4, 5) Kabakala kañi ya Diabulosi yeo, Jehova ufile batu nako ya kuipusa kuli kuzibahale kuli haiba batu bakwenuhela puso yelukile ya Mulimu, zekazwa mwateñi ki zemaswe.

4. Ki kabakalañi taba ya bubusi haiswanela kutatululwa?

⁴ Niti kikuli, Jehova waziba kuli litaba zamutameleza Diabulosi ki za buhata. Kacwalo, ki kabakalañi Mulimu haatuhelezi taba ye kuzwelapili, ili kufa Satani nako ya kuli abonise haiba taba yahae ki ya niti kamba kutokwa? Kutatululwa kwa taba yeo kuama mangeloi kaufela ni batu. (Mubale Samu 83:18.) Kakuli mane bo muuna ni musali bapili nebakwenuhezi puso ya Jehova, mi kuzwa feela hona fo, batu babañata bakwenuhezi puso yeo. Taba yeo ikona kutahisa kuli batu babañwi banahane kuli mwendi zanaapihile Diabulosi ki za niti. Ibile feela batu kamba mangeloi basazwelapili kukakanya taba yeo, kusautwana mwahalaa macaba, mishobo, masika, mabasi, ni batu kukazwelapili. Kono hase kuzibahalile kuli bubusi bwa Jehova ki bona bobulukile, batu ni mangeloi kaufela bakaipeya kwatasaa bubusi bo kuya kuile. Kozo ikaba teñi hape mwa pupo kaufela.—Maef. 1:9, 10.

5. Lukona kubonisa cwañi kuli lwayemela bubusi bwa Jehova?

⁵ Kukabonahala kuli Mulimu ki yena yanani tukelo ya kubusa ni kuli puso ya Satani ni batu ipalezwi luli mi ikafeliswa. Puso ya Mulimu ka kuitusisa Mubuso wa Mesia ikakondisa, mi batu babasepahala bakabonisa kuli kwakonahala kuli batu bayemele puso ya Mulimu. (Isa. 45:23, 24) Kana mwatabela kuli muzibahale kuba yomuñwi wa batu babasepahala, ili babayemela bubusi bwa Jehova? Kaniti mwatabela luli. Kuli lube batu babasepahala, lutokwa kuisa mamelelo yaluna kwa taba ya butokwa hahulu yeo ni kunahanisisa libaka haili ya butokwa.

6. Ki kabakalañi taba ya kubonisa kuluka kwa bubusi bwa Jehova haili ya butokwa hahulu?

⁶ Sina mose kutaluselizwe, taba ya kubonisa kuluka kwa bubusi bwa Jehova ki ya butokwa hahulu, kakuli iama batu kaufela. Ki ya butokwa hahulu kufita tabo yakona kuba ni yona mutu ufi kamba ufi. Kana taba yeo ibonisa kuli kupiliswa kwaluna haki kwa butokwa mi Jehova haana taba ni luna luli? Kutokwa nihanyinyani. Ki kabakalañi hakusi cwalo?

7, 8. Ki kabakalañi kubonisa kuluka kwa bubusi bwa Mulimu hakukopanyeleza ni kutalelezwa kwa lisepiso zahae?

⁷ Jehova unani lilato lelituna kwa batu mi ubaanga kuba ba butokwa. Naaitombozi kufa Mwanaa hae kuli abe sitabelo sesilutusa kufumana puluso ya kuya kuile. (Joa. 3:16; 1 Joa. 4:9) Jehova hanaaka palelwa kutaleleza lisepiso zahae, Diabulosi naakaitusisa libaka leo kupiha kuli Mulimu ki lihata, yatimanga libupiwa zahae lika zende, ili kubonisa kuli puso yahae haisika luka. Mi hape taba yeo neika bonisa inge kuli balwanisi babulela niti, hababuza ka kusheununa kuli: “Ikai sepiso ya kubateñi kwahae? Kakuli kuzwa fobaitobalela bo kuku waluna ka lifu, lika kaufela lizwelapili honacwalo sina mone liinezi kwa makalelo halieziwa.” (2 Pit. 3:3, 4) Kacwalo, Jehova ukabona teñi kuli bubusi bwahae habuka boniswa kuli ki bona bobulukile, batu babaipeya kuutwa bafumana puluso! (Mubale Isaya 55:10, 11.) Hape, Jehova ubusa ka nzila yebonisa kuli unani lilato. Kacwalo, lwakona kukolwa kuli ukazwelapili kulata ni  kuitebuha hahulu batanga bahae babasepahala.—Exo. 34:6.

⁸ Kuunga kuli taba ya bubusi bwa Jehova ki yona ya butokwa hahulu hakutalusi kuli lwanyinyafaza taba ya kupiliswa kwaluna kamba kuli halu ba butokwa ku yena. Foo, lubonisa feela kuli sesili sa butokwa hahulu ki sifi mwahalaa taba ya bubusi ni taba ya kupiliswa kwa batu. Kuba ni mubonelo oswanela wo ki kwa butokwa kakuli kuka lutusa kuisa mamelelo kwa taba ya butokwa hahulu ye, mi kuka lutusa kuyemela puso ya Jehova yelukile.

9. Kañi ya Satani ka za Jobo neli ifi? (Mubone siswaniso sesi fa likepe 22.)

⁹ Buka ya Jobo, yeñwi ya libuka zapili kuñolwa mwa Bibele, ibonisa hande libaka hakuli kwa butokwa kuba ni mubonelo oswanela. Mwa buka yeo, lubala ka za kañi ya Satani ya kuli Jobo naakatuhela kusepahala ku Mulimu hanaaka kopana ni miliko yemituna. Satani naasusuelize Mulimu ka sibili kuli anyandise Jobo. Jehova naasika eza cwalo, kono naalumelelize Satani kulika Jobo, ka kumubulela kuli: “Lika kaufela zanani zona li mwa lizoho lahao.” (Mubale Jobo 1:7-12.) Mwa nako yekuswani feela, Jobo ashwelwa ki batanga bahae, alatehelwa ki lika kaufela zanaanani zona, ni bana bahae baalishumi babalatiwa bashwa. Satani naapetile zeo kaufela ka nzila yenebonisa inge kuli Mulimu ka sibili ki yena yanaatahiselize Jobo matata ao. (Jobo 1:13-19) Hasamulaho, Satani naanyandisize Jobo ka kumutahiseza butuku bobutuna, bobunyenyisa. (Jobo 2:7) Butuku bwanaautwa nebuekezehile hahulu muta musalaa hae ni baana babalaalu bane baipapata kuli ki balikani bahae neba mubulelezi manzwi azwafisa.—Jobo 2:9; 3:11; 16:2.

10. (a) Jobo naabonisize cwañi kuli naasepahala ku Mulimu? (b) Jobo naabonisize bufokoli mañi?

¹⁰ Kiñi zeneezwile mwa taba yeo? Kañi ya Satani neibonahalile hande fokusweu kuli ki ya buhata. Jobo naahanile kufulalela Mulimu. (Jobo 27:5) Nihakulicwalo, Jobo naatuhezi kuba ni mubonelo oswanela, ka nakonyana. Naakalisize kuikutwa kuli ulukile hahulu, mi mane aikupela kufiwa libaka lanaanyandela. (Jobo 7:20; 13:24) Mwendi lukona kuikutwa kuli mubonelo wahae neuswanela bakeñisa manyando anaali ku ona. Niteñi, Mulimu naaikutwile kuli mubonelo wa Jobo neutokwa kuhakululwa. Jehova naamubuleleziñi?

11, 12. Jehova naatusize Jobo kulemuhañi, mi Jobo naangile cwañi kelezo ya Jehova?

¹¹ Manzwi anaabulezi Mulimu ku Jobo afumaneha mwa likauhanyo zeene za buka ya Jobo—ili likauhanyo 38 kuisa 41. Mwa likauhanyo zeo, hakuna fabulezi Mulimu ku Jobo, kumutaluseza ka kunonga libaka lanaanyandela. Manzwi a Jehova ku Jobo nesi a kubata kumutaluseza libaka lanaanyandela, inge kuli Mulimu naatokwa kutalusa kuli haana mulatu. Kono Jehova naabata kutusa  Jobo kulemuha kuli ki yomunyinyani hahulu habapanywa kwa butuna bwa Mulimu. Mi naatusize Jobo kulemuha kuli kunani litaba zeñwi za butokwa zanaaswanela kuiyakatwa. (Mubale Jobo 38:18-21.) Taba yeo neitusize Jobo kuba ni mubonelo oswanela hape.

¹² Kana lwakona kubulela kuli Jehova naasina sishemo bakeñisa kuli naafile Jobo kalimelo yenongile cwalo, hamulaho wa kutiyela muliko otaata wo? Batili, Mulimu naasiyo cwalo, mi nihaiba Jobo naasaikutwi cwalo. Kusina taba ni manyando anaali ku ona, zanaabulezi Jobo libonisa kuli naakalile kuba ni mubonelo omunde hape. Mane naabulezi kuli: ‘Nikutisa manzwi aka, mi nibonisa kubaka kwaka ka kuina mwa liluli ni mwa mufuse.’ Ki mona mwanaaikutwezi Jobo cwalo hamulaho wa kuamuhela kelezo ya Jehova yenongile, kono ili yekatulusa. (Jobo 42:1-6) Jobo asika fiwa kale kelezo yeo, nasaahakuluzwi kale ki Elihu, yanaali mwanana ku yena. (Jobo 32:5-10) Jobo hasaaamuhezi kelezo ya Mulimu ni kucinca mubonelo wahae, Jehova abonisa ku babañwi kuli naakatelwa Jobo bakeñisa kuli naasepahalile ku yena kusina taba ni muliko.—Jobo 42:7, 8.

13. Kalimelo yanaafile Jehova ku Jobo nei mutusize cwañi manyando anaali kuona niha safelile?

¹³ Kelezo ya Jehova neika zwelapili kutusa Jobo manyando ahae niha saafelile. Ka mukwa ufi? Nihaike kuli ‘Jehova naafuyozi hahulu bupilo bwa Jobo bwa mafelelezo kufita bwa makalelo,’ nekufitile nako kuli Jobo akutelwe ki lika zanaanani zona ni kuutwisisa muinelo wanaali ku ona. Hasamulaho wa nako, “apepa bana babañwi babashimani ba 7 ni bana babañwi babasizana babalaalu.” (Jobo 42:12-14) Kaniti, Jobo naatonda bana bahae bane babulailwe ki Satani. Mwendi ka linako zeñwi naahupulanga manyando anaaipumani ku ona. Nihaike kuli kwa mafelelezo naatilo utwisisa hande libaka hanaanyanda, mwendi fokuñwi naaipuzanga libaka hane kutokwahala kuli anyande hahulu cwalo. Ibe kuli ki maikuto acwañi anaabanga ni ona, naanahanisisanga ka za kelezo yanaafilwe ki Mulimu. Kueza cwalo nekumutusize kuzwelapili kuba ni mubonelo oswanela, ili nto yenee mutusize kuikutwa kuomba-ombiwa.—Samu 94:19, litaluso ze kwatasi.

14. Luitutañi kwa mutala wa Jobo?

¹⁴ Likande la Jobo lakona kulutusa kuba ni mubonelo oswanela ni kuluomba-omba ni luna. Kakuli mane Jehova naatahisize kuli likande leo liñolwe ilikuli ‘lulutiwe, kuli ka buitiiso bwaluna ni ka kuomba-ombiwa ki Mañolo lukone kuba ni sepo.’ (Maro. 15:4) Luitutañi kwa likande leo? Tuto yetuna yeluituta ki ye: Lusike lwatuhelela lika zelukopana ni zona mwa bupilo kulupaleliswa kuisa mamelelo kwa taba ya butokwa hahulu ye—yona ya kubonisa kuluka kwa bubusi bwa Jehova. Mi luhupule kuli haiba luzwelapili kusepahala ku Jehova halukopana ni miinelo yetaata, sina mwanaaezelize Jobo, foo lubonisa kuli lwalemuha taba ya butokwa hahulu yeo.

15. Haiba lusepahala halukopana ni miliko, ki lika mañi zekazwa mwateñi?

 ¹⁵ Ki kabakalañi kulemuha butokwa bwa kusepahala hakukona kulutusa kuitiisa? Kwalutusa bakeñisa kuli taba yeo ibonisa kuli miliko ipeta mulelo omuñwi. Halukopana ni miliko, hakutalusi kuli Jehova ulunyemezi, kono haluli mwa miliko, lunani kolo ya kubonisa kuli lwayemela bubusi bwa Mulimu. (Liprov. 27:11) Haiba luitiisa, ‘lukalumelelwa ki Mulimu’ mi sepo yaluna ikatiya. (Mubale Maroma 5:3-5.) Likande la Jobo libonisa kuli “Jehova unani lilato lelituna ni makeke.” (Jak. 5:11) Kacwalo, lwakona kukolwa kuli uka lufuyaula ni kufuyaula batu kaufela babayemela bubusi bwahae. Kuziba taba ye, kulutusa “kuitiisa ka kutala ka pilu-telele ni tabo.”—Makolo. 1:11.

16. Ki kabakalañi haluswanela kuikupuzanga butokwa bwa kuyemela bubusi bwa Jehova?

¹⁶ Ki niti kuli fokuñwi lwakona kufumana taata kuzwelapili kuisa mamelelo kwa taba ya kubonisa kuluka kwa bubusi bwa Jehova. Ka linako zeñwi, lwakona kuimezwa ki matata. Nihaiba matata amanyinyani akona kubonahala kuba amatuna haiba luisa hahulu mamelelo ku ona. Kacwalo, ki kwa butokwa kuli kamita luikupuzange butokwa bwa kuyemela bubusi bwa Mulimu ka nako yelutalimana ni miinelo yetaata.

17. Kuabana kamita mwa musebezi walufile Jehova kukona kulutusa cwañi kuzwelapili kuisa mamelelo yaluna kwa taba ya butokwa hahulu?

¹⁷ Kuabana kamita mwa musebezi walufile Jehova kwakona kulutusa kuzwelapili kuisa mamelelo yaluna kwa taba ya butokwa hahulu. Ka mutala, Paki yabizwa Renee naakulile butuku bobubatisa lineku la mubili, mi naakatalizwe ki butuku bobusa foli, hamohocwalo ni butuku bwa kansa. Hanaanza alafiwa mwa lipatela, naakutalize kwa babeleki ba lipatela, bakuli, ni batu bane batilo balekula. Hanaali kwa sipatela sesiñwi, naatandile lihora ze 80 inzaa kutaza, mi naakutalize mwa lisunda feela zepeli ni licika. Bo Renee niha nebali fakaufi ni kushwa, nebasika libala taba ya bubusi bwa Jehova. Mi kueza cwalo neku baimuluzi kwa butuku bone bautwa.

18. Mutala wa kaizeli yomuñwi ubonisa cwañi bunde bwa kuzwelapili kuyemela bubusi bwa Jehova?

¹⁸ Kaniti, lubata kuzwelapili kuisa mamelelo kwa taba ya bubusi bwa Jehova niha lutalimana ni miinelo yetaata ka zazi ni zazi. Ka mutala, bo Jennifer nebatandile mazazi amalaalu kwa libala la fulai, inze balibelela fulai yeneya habo bona. Yeñwi ni yeñwi ya lifulai zene bakona kukwela, neipalelwanga kufunduka. Bo Jennifer nebaikutwile buinosi ni kukatala hahulu, mi nebakona kuzwafa ka bunolo. Kono nebalapezi ku Mulimu ni kukupa kuli abatuse kuziba mone bakona kutuseza babañwi kwa moya, bane baziyelehile inge bona. Ki lifi zenezwile mwateñi? Nebakonile kukutaza kwa batu babañata ni kufa lihatiso zeñata. Batalusa kuli, “Neniikutwile kuli Jehova unifuyauzi kusina taba ni muinelo otaata one nili ku ona, mi naanifile maata a kukanyisa libizo lahae.” Kaniti, nebazwezipili kupeta mulelo wa Jehova.

19. Batu ba Jehova baanga cwañi taba ya bubusi bwahae?

¹⁹ Bulapeli bwa niti bwalemuha butokwa bwa kuyemela bubusi bwa Jehova kono bulapeli bwa buhata bona habuezi cwalo. Batu ba Mulimu sebayemezi bubusi bwahae ka nako yetelele. Kabakala kuli luyemela bulapeli bwa niti, mañi ni mañi waluna uswanela kulika ka taata kuzwelapili kuba ni mubonelo oswana wo wa mwa Mañolo.

20. Jehova uikutwa cwañi haamibona inze mueza buikatazo bwa kuyemela bubusi bwahae?

²⁰ Muzibe kuli Jehova waitebuha buikatazo bomueza bwa kuyemela bubusi bwahae, hamunze mumusebeleza ka busepahali ni kutiyela miliko. (Samu 18:25) Taba yetatama ikazwelapili kunyakisisa libaka hamutokwa kuyemela bubusi bwa Jehova ka pilu yamina kaufela ni momukona kuboniseza kuli mwaipeya kwatasaa bubusi bo.