LIBUKA zeo, nelibuheha luli. Hane nilibalile, nafumana maswaniso amande anaa nitabisize hahulu. Kacwalo, kuzwa feela kwa bwanana bwaka, naba ni linyolwa la kubata kuziba zeñata ka za Bibele, zeswana sina zeneñozwi mwa libuka zeo.

Ndwa ya Lifasi Yabubeli hane ituha ifita mwa libaka kaufela za naha ya India, bupilo bwaka bwakala kutatafala hahulu. Bashemi baka bakauhana mi hasamulaho bafelisa linyalo labona. Nenisa utwisisi kuli batu bababeli bane nilata hahulu cwalo nebakona kukauhana. Nenizwafile hahulu ni kuikutwa kuyubekiwa. Bakeñisa kuli nenipepilwe ninosi, neniikutwa kuli hakuna yanaakona kuniomba-omba kamba kunitusa sina mone nibatela.

Na ni bo ma nelupila mwa muleneñi omutuna wa Karachi. Zazi leliñwi, mualafi wa musupali yabizwa Fred Hardaker yanaali yomuñwi wa Lipaki za Jehova ato lupotela kwa ndu yaluna. Naali wa bulapeli bobuswana ni bwa mulumiwa yani yanaatilo fa lubasi lwaluna libuka. Mualafi yo akupa bo ma kuli aitute Bibele ni bona. Bo ma bahana, kono batalusa kuli mwendi na nenika tabela kuituta. Sunda yenetatami nakalisa kuituta Bibele ni Muzwale Hardaker.

 Hamulaho wa lisunda lisikai, nakala kufumanehanga kwa mikopano ya Sikreste yeneezezwangwa fa kapatela ka Muzwale Hardaker. Ibato ba Lipaki ba basupali ba 12 nebakopanelanga kwa sibaka seo kulapela Mulimu. Neba niomba-ombile ni kunibabalela sina mwanaa bona. Nisahupula hande linako zene banikupanga kuina ni bona fa sipula, kuinama habaambola ni na, ni kunibonisa silikani, ili nto yene nitokwa hahulu ka nako yeo.

Kusika fita nako, Muzwale Hardaker anikupa kuya ni yena mwa bukombwa. Aniluta mwakuitusiseza mushini obizwa fonogirafu, ilikuli lukone kuliza matapa fone kunani lingambolo za Bibele zekuswani. Lingambolo zeñwi lisikai nelibulela ngambu mafosisa a mwa bulapeli, mi bañi ba mandu babañwi nebasa litabeli. Kono neniikolanga kukutaza ku babañwi. Nenitabela hahulu kuituta niti ya mwa Bibele mi neniikolanga kutaluseza babañwi ka za teñi.

Mpi ya Japan hane iitukiseza kulwanisa naha ya India, muuso wa Britain wakala kulwanisa hahulu Lipaki za Jehova. Mi mwa July ka silimo sa 1943, naipumana mwa muinelo otaata kabakala twaniso yeo. Muzamaisi wa sikolo fone nikena, yanaali yomuhulu wa bulapeli mwa Keleke ya England, anileleka kwa sikolo kakuli kuti “nenisa swaneli kukena fa sikolo seo.” Ataluseza bo ma kuli bakeñisa kuli neniswalisana ni Lipaki za Jehova, nenitomela bana ba sikolo babañwi mutala omaswe. Taba yeo yanyemisa hahulu bo ma mi banihanisa kuswalisana ni Lipaki. Hasamulaho, banilumela ku bo ndate bane bapila mwa tolopo ya Peshawar, yenefumaneha likilomita ze 1,370 kwa mutulo. Taba yeo yatahisa kuli silikani saka ni Jehova sifokole, kakuli nenisa fumani sico sa kwa moya ni kukopana ni Bakreste babañwi.

Ka silimo sa 1947, nakutela kwa Karachi kuyo bata musebezi. Teñi ko, nayo potela bo Hardaker kwa kapatela kabona. Baniamuhela ka mazoho amabeli.

Banibuza kuli: “Ukulañi?” ka kunahana kuli nenisa ikutwi hande.

Nabaalaba kuli: “Hanikuli bo dokota. Senibata kikuli munituse kwa moya. Nibata kuituta Bibele.”

Banibuza kuli: “Ubata kukalisa lili?”

Nabaalaba kuli: “Haiba kwakonahala, nihaiba honafa.”

Manzibwana ao, lwaikola kuituta Bibele. Naikutwa kutiya hape kwa moya kakuli neniswalisana ni Bakreste babañwi hape. Bo ma balika ka taata kunipaleliswa kuswalisana ni Lipaki za Jehova, kono ka nako yeo, neniikatulezi kusebeleza Jehova. La August 31, 1947, nakolobezwa mwa mezi, ili kubonisa buineelo bwaka ku Jehova. Hasamulaho, naba paina wa kamita, inze ninani lilimo ze 17.

Sibaka sapili sene niizo sebeleza ku sona ki sa Quetta, ili kone kufumanehanga mpi ya Britain. Ka 1947, naha ya India yaalulwa fahali, kalulo yeñwi yabizwa India mi yeñwi yabizwa Pakistan. * Taba yeo yatahisa kuli batu ba bulapeli balwanisane hahulu, mi batu babañata-ñata bahasanela mwa libaka lisili. Batu bababato eza 14 milioni babalehela mwa libaka lisili. Mamozilemu bane bapila mwa India babalehela kwa Pakistan, mi Mahindu ni Masikh bane bapila mwa Pakistan babalehela kwa India. Ka yona nako ya mifilifili yeo, nakwela sitima sene sitezi mwa Karachi, mi kabakaleo, neninani kuswalelela lisipi zeneli kwande a sitima buñata bwa nako yene luli mwa musipili wa kuliba kwa Quetta.

Hane nili mwa Quetta, nakopana ni muzwale yabizwa George Singh, yanaasebeza sina paina yaipitezi, mi naali mwa lilimo za fahalaa ma 20. Bo George banifa njinga yakale ilikuli niicobange kamba kuikasha hane lukutaleza mwa sibaka saluna sa malundu. Hañata nenikutazanga ninosi. Mwa likweli feela ze 6, nakalisa lituto za Bibele ze 17, mi zeñwi za lituto zeo bafita fa kuba Lipaki. Yomuñwi wa baituti ba Bibele bao yanaali lisole, wa libizo la Sadiq Masih, atusa na ni bo George kutoloka lihatiso zeñwi zetomile fa Bibele mwa puo ya Siurdu, yona puo ya naha ya Pakistan. Hamulaho wa nako, bo Sadiq baba bahasanyi ba taba yende babatukufalezwi.

Hasamulaho, nakutela kwa Karachi mi nayo sebeza ni bo Henry Finch ni bo Harry Forrest, ili balumiwa bane basazo taha mwa sibaka seo hamulaho wa kukena Sikolo sa Giliadi. Mizwale bao neba nilutile misebezi yemiñata ya kopano. Zazi leliñwi nenisindeketile Muzwale Finch hane luyo kutaleza kwa mutulo wa Pakistan. Mwa libaka za malundu alumbile, lwayo fumana bo lyaminzi babañata babaikokobeza bababulela puo ya Siurdu, ili bane batabela kuituta Bibele. Hamulaho wa lilimo zepeli, ni na namemiwa kuyo kena Sikolo sa Giliadi; hase nikwazize kwa sikolo seo, nakutela kwa Pakistan, mi ka linako  zeñwi, nenisebezanga sina muokameli wa mupotoloho. Neniina mwa ndu ya balumiwa mwa Lahore, hamoho ni mizwale babañwi babalaalu, bane bali balumiwa.

Ka bumai, ka silimo sa 1954, nekubile ni butata bwa kusautwana mwahalaa balumiwa bane bapila mwa Lahore, mi ofisi ya mutai yaeza licinceho za kuli lusike lwasebeleza mwa sibaka sesiswana. Bakeñisa kuli nenisika bonisa butali ka kuyemela yomuñwi wa mizwale bane bashelani bao, nakalimelwa hahulu. Taba yeo yanizwafisa hahulu, mi naikutwa kuli nipalezwi kupeta musebezi one nifilwe. Kacwalo, nakutela kwa Karachi mi hasamulaho naya kwa London, mwa England, ka mulelo wa kuli niyo kalisa sinca.

Mwa puteho yene nili ku yona mwa London, nelukopana ni mizwale babañata bane bazwa fa Betele ya mwa London. Muzwale yanani sishemo yabizwa Pryce Hughes, yanaasebeza sina mutangaa mutai, akalisa kuniluta musebezi. Zazi leliñwi, anikandekela za nako yanaakalimezwi hahulu ki Muzwale Joseph F. Rutherford, yanaaokamela musebezi wa kukutaza mwa lifasi kaufela. Muzwale Hughes hanaalikile kuikemela, Muzwale Rutherford amukalimela ka taata. Nenikomokile hahulu kubona Muzwale Hughes hamenya hanaahupuzi taba yeo. Naanitaluselize kuli taba yeo nei munyemisize sapili. Kono utalusa kuli hasamulaho naalemuhile kuli naatokwa kukalimelwa ka taata, ni kuli kalimelo yeo neibonisa kuli Jehova wamulata. (Maheb. 12:6) Manzwi a muzwale yo naanifitile kwa pilu, mi anitusa kusebeleza Mulimu inze nitabile hape.

Ka yona nako yeo, bo ma batutela kwa London, mi balumela kuituta Bibele ni bo John E. Barr, bane babile mwa Sitopa Sesietelela hasamulaho. Bo ma baeza zwelopili yetuna ya kwa moya, mi ka silimo sa 1957, bakolobezwa. Hamulaho wa nako, nenitaluselizwe kuli bo ndate basika shwa kale, ni bona nebakalile kuituta Bibele ni Lipaki za Jehova.

Ka 1958, nanyala kaizeli wa kwa Denmark yabizwa Lene, yanaatilo kala kupila mwa London. Mwa silimo sene sitatami, lwaba ni mwana wamusizana, mi lwamubeya libizo la Jane, mi ki yena mweli kwa bana baluna baketalizoho. Hape nafiwa buikalabelo mwa Puteho ya Fulham. Kono bakeñisa mapongo a bo Lene, nelutokwa kututela mwa naha yefutumala. Kacwalo, mwa silimo sa 1967, lwatutela kwa Adelaide, mwa Australia.

Mwa puteho yaluna ya mwa Adelaide, nelukopana ni basupali ba 12 bane bali Bakreste babatozizwe. Nebatoma mutala omunde ka kukutaza ka kutukufalelwa. Kapili-pili, lwakala kupateha kueza misebezi ya kwa moya.

Ka silimo sa 1979, na ni bo Lene lwaba ni mwana wabuketalizoho, mi lwamubeya libizo la Daniel. Naapepilwe inze anani butuku bobupaleliswa lilama za mubili ni  ngana kuhula kapili, bobubizwa Down syndrome, * mi nelutaluselizwe kuli naasike apila nako yetelele. Nihaiba kacenu nisapalelwa kufumana manzwi a kutalusa masitapilu ane lubile ni ona. Lwaeza molukonela kaufela kumubabalela, kono ka nako yeswana inze lubabalela bana baluna babañwi babane. Ka linako zeñwi, mubili wa Daniel neufetuhanga kuba wa mubala wa ndilu kabakala kutokwa moya wa oxygen, ili taba yenetahiswa ki misima yemibeli yeneli mwa pilu yahae, mi nelunani kumumatiseza kwa sipatela. Kono kusina taba ni mapongo ahae, naanani zibo mi naalata batu. Hape naatabela hahulu lika za kwa moya. Lubasi lwaluna hane lulapelanga hamoho lusikaca kale lico, naaiswalanga kwa mazoho, kuinamisa pata yahae, ni kubulela ka kuutwahala kuli “Ameni!” Naakona feela kuca lico hasaaezize cwalo.

Daniel hasaakwanisize lilimo zeene, akula butuku bwa mali bobubizwa leukemia. Na ni bo Lene nelufelezwi ki maata, mi nelusa zibi za kueza. Neniikutwile kuli nenituha nilyangana. Kono ka nako yene lulembwalile hahulu cwalo, muokameli wa mupotoloho waluna, Muzwale Neville Bromwich, ato lupotela. Busihu bo, ato lukumbata inzaa lotisa miyoko. Kaufelaa luna lwalila. Manzwi ahae aabonisa lilato ni mukekecima naaluomba-ombile luli. Ka 1 kiloko ya busihu, afunduka. Hamulahonyana wa fo, Daniel atimela. Lifu lahae neli lutomohisize hahulu pilu. Nihakulicwalo, nelutiyezi masitapilu ao, inze lunani buikolwiso bwa kuli hakuna sesikona kukauhanya Daniel kwa lilato la Jehova, mane nihaiba lifu. (Maro. 8:38, 39) Lunyolezwi hahulu kubonana ni yena haakazusiwa kwa bafu mwa lifasi lelinca la Mulimu!—Joa. 5:28, 29.

Kacenu, hamulaho wa kukula habeli butuku bobubatisa lilama za mubili, nisasebeza sina muuna-muhulu mwa puteho. Zenitalimani ni zona mwa bupilo linitusize kuba ni kutwelo-butuku ni mukekecima ku babañwi, sihulu haiba bakopana ni miinelo yetaata. Nilikanga kuutwisisa mobaikutwela. Niipuzanga kuli: ‘Esi mwendi baikutwa cwalo kabakala zebatalimani ni zona? Nikona kubonisa cwañi kuli nabaisa pilu? Nikona kubasusueza cwañi kuli baeze tato ya Jehova?’ Nitabela hahulu kueza misipili ya bulisana mwa puteho. Mane haniomba-omba ni kutiisa babañwi, niikutwanga kuomba-ombiwa ni kutiiswa ni na.

Niikutwa sina muñoli yomuñwi wa samu yanaabulezi kuli: “Hane niimezwi ki lipilaelo, [Jehova naaniomba-ombile] ni kunikatulusa.” (Samu 94:19) Unitusize kutiyela miinelo yetaata yenitalimani ni yona mwa lubasi, twaniso yenitalimani ni yona kabakala kumulapela, mifokolo yaka, ni kulembwala. Kaniti luli, Jehova ubile Ndate yomunde ku na!