MAÑI ni mañi waluna ubata kuungiwa kuli ki mutu yomunde. Niteñi, kutaata kuba mutu yomunde kacenu. Batu babañata ‘habalati bunde.’ (2 Tim. 3:3) Bahana kulatelela likuka za Jehova, mi baanga kuli “bunde ki bumaswe ni kuli bumaswe ki bunde.” (Isa. 5:20) Hape kukona kulubela taata kuba batu babande kabakala lika zelukopani ni zona mwa bupilo ni kabakala kuli halusika petahala. Kabakaleo, lukana lwaikutwa sina mwanaaikutwezi kaizeli yabizwa Anne, * yasebelelize Jehova ka lilimo zeñata, yanaabulezi kuli: “Haniikutwangi kuli nakona kuba mutu yomunde.”

Kwatabisa kuziba kuli kaufelaa luna lwakona kuba ni kalemeno ka bunde! Moya wa Mulimu okenile wakona kulutusa kuba ni kalemeno kao, mi moya wo wakona kulutusa kuhanyeza likukuezo zezwa kwa batu ba lifasi ni kufelisa bufokoli bolunani bona kabakala kuli halusika petahala. Halunyakisiseñi sekutalusa kuba ni kalemeno ka bunde ni molukona kuboniseza kalemeno kao ka kutala.

Bunde ki kuba ni muzamao okenile ni kusaeza lika zemaswe. Mutu yomunde ubatanga nzila ya kutusa ka yona batu babañwi mi kamita wabatusanga.

Mwendi mulemuhile kuli batu babañata baitatelanga kuezeza lubasi lwabona ni balikani babona lika zende, kono kana kueza cwalo kulikani? Niti kikuli halukoni kubonisa kalemeno ka bunde ka kutala, kakuli mane Bibele italusa kuli “hakuna mutu yalukile mwa lifasi yaeza zende nako kaufela asaezi sibi.” (Muek. 7:20) Muapositola Paulusi naabulezi kuli: “Naziba kuli ku na, fo kikuli, mwa mubili waka, hakuna mwateñi sesinde.” (Maro. 7:18) Kacwalo, haiba lubata kuli lube ni kalemeno ka bunde, luswanela kunyakisisa mutala wa Mulimu yena Simbule sa bunde.

Jehova Mulimu ulutomezi likuka zende zeluswanela kulatelela. Bibele ibulela cwana kuama ku yena: “U yomunde mi misebezi yahao ki yeminde. Unilute litaelo zahao.” (Samu 119:68) Halunyakisiseñi likalulo zepeli zebulezwi mwa timana yeo ka za bunde bwa Jehova.

Jehova ki yomunde. Bunde ki kalulo ya butu bwa Jehova. Mulemuhe zeneezahezi Jehova hanaabulezi ku Mushe kuli: “Nikatahisa kuli bunde bwaka kaufela bufite fapilaa hao.” Jehova hanaabonisize Mushe kanya yahae hamohocwalo ni bunde bwahae, Mushe naautwile manzwi a, aali: “Jehova, Jehova, Mulimu yanani makeke ni mukekecima, yasaakufi kuhalifa ni yatezi lilato lelisa feli ni niti, yabonisa lilato lelisa feli kwa masika aeza likiti, yaswalela bufosi ni bumaswe ni sibi, kono nikamuta haana kutuhelela babanani mulatu asa bafi koto.” (Exo. 33:19; 34:6, 7) Taba yeo ibonisa hande kuli lika kaufela zaeza Jehova ki zende. Nihaike kuli Jesu ki yena mutu yomunde ka kufitisisa yakile apila fa lifasi, naabulezi kuli: “Hakuna yomunde kwandaa Mulimu anosi.”—Luka 18:19.

Misebezi ya Jehova ki yeminde. Lika kaufela zaezanga Jehova libonisa kuli ki yomunde. Bibele ibulela kuli: “Jehova ueza hande libupiwa zahae kaufela, mi makeke ahae abonahala mwa misebezi yahae kamukana.” (Samu 145:9) Jehova ubonisanga bunde kwa batu kaufela  kusina ketululo, ki lona libaka haabafile bupilo ni lika kaufela zebatokwa kuli bazwelepili kupila. (Lik. 14:17) Mi hape ubonisanga bunde bwahae ka kuluswalela lifoso zaluna. Muñoli yomuñwi wa samu naabulezi kuli: “Wena Jehova u yomunde mi ulata kuswalela.” (Samu 86:5) Lwakona kuba ni buikolwiso bwa kuli “Jehova haana kutima nto ifi kamba ifi yende babazamaya ka busepahali.”—Samu 84:11.

Kaufelaa luna lubupilwe ka siswaniso sa Mulimu; kacwalo lwakona kuba batu babande ni kueza lika zende. (Gen. 1:27) Niteñi, Linzwi la Mulimu lisusueza batanga bahae ‘kuituta kueza bunde.’ (Isa. 1:17) Kono cwale lukona kuba cwañi ni kalemeno kakande kao? Halunyakisiseñi lika zetaalu zeka lutusa kuba ni kalemeno kao.

Pili, luswanela kulapela kuli lufiwe moya okenile, mi moya wo uka lutusa kuba babande fapilaa Jehova. (Magal. 5:22) Kaniti, moya wa Mulimu wakona kulutusa kulata bunde ni kutoya bumaswe. (Maro. 12:9) Mane Bibele ibonisa kuli Jehova wakona ‘kulutiisa mwa musebezi kaufela omunde ni mwa linzwi kaufela lelinde.’—2 Mates. 2:16, 17.

Sabubeli, luswanela kubalanga Linzwi la Mulimu leliñozwi ka kususumezwa ki moya wahae. Haluka eza cwalo, Jehova uka luetelela mwa “linzila kaufela zende” mi uka lutusa “kupeta musebezi kaufela omunde.” (Liprov. 2:9; 2 Tim. 3:17) Halubala Bibele ni kunahanisisa zelubala, pilu yaluna ikatala litaba zende ka za Mulimu ni ka za tato yahae. Mi litaba zelubulukile zeo lika lutusa nihaiba hasamulaho.—Luka 6:45; Maef. 5:9.

Sabulaalu, luswanela kueza molukonela kaufela kuli ‘lulikanyise sesinde.’ (3 Joa. 11) Mwa Bibele, kunani mitala yeminde yelukona kulikanyisa. Jehova ni Jesu ki bona baba lutomezi mutala omunde ka kufitisisa. Hape lwakona kulikanyisa mutala wa batu babañwi bababulezwi mwa Bibele bane babonisize kalemeno ka bunde. Ka mutala, batu bababeli bomukona kulikanyisa ki bo Tabita ni Barnabasi. (Lik. 9:36; 11:22-24) Hamunze munyakisisa mutala wabona, mulemuhe zene baezize kuli batuse babañwi. Munahane zemukona kueza kuli mutuse batu ba mwa lubasi lwamina kamba ba mwa puteho yamina. Hape mulemuhe limbuyoti zene baikozi bo Tabita ni Barnabasi kabakala kuli nebatusanga batu babañwi. Ni mina haiba mulikanyisa mutala wabona, mukafumana limbuyoti.

Hape, lwakona kuituta kwa mutala wa batanga ba Mulimu ba mwa linako zaluna babaezanga lika zende. Ka mutala, munyakisise mutala wa baana-bahulu babasebeza ka taata mwa puteho, ili ‘babalata bunde.’ Kuzwa  fo, muhupule mutala wa likaizeli babasepahala babali “baluti ba lika zende” mwa lingambolo zabona ni lika zebaeza. (Tite 1:8; 2:3) Kaizeli yabizwa Roslyn utalusa kuli: “Mulikanaaka ulikanga kueza mwakonela kaufela kutusa ni kususueza babañwi mwa puteho. Unahanisisanga muinelo wabona, mi hañata ubafanga limponyana kamba kubatusa mwa linzila zeñwi. Nimuunga kuli ki mutu yomunde hahulu.”

Jehova ususueza batu bahae kuli ‘babate bunde.’ (Amo. 5:14) Haluka eza cwalo, lukalata hahulu likuka zahae, mi hape lukazwelapili kueza lika zende.

Kuba mutu yomunde hakutalusi kuli mutokwa kuezeza babañwi lika zetuna kamba kubalekela lika zetula hahulu. Ka mutala, kuli palisa ihule, halutokwi kuisela mezi amañata-ñata hañwi feela, kono lukatokwa kuzwelapili kuiselanga mezi alikani ka kukuta-kutela. Ka mukwa oswana, haiba luzwelapili kuezeza babañwi lika zende nihaikaba zenyinyani, lukabonisa kuli lu batu babande.

Bibele ilususueza ‘kuitukiseza’ kueza lika zende. (2 Tim. 2:21; Tite 3:1) Haiba luisa pilu babañwi, lukalemuha miinelo yebakopana ni yona, mi lukabata nzila ya kubatusa ka yona ‘kuli lubatiise.’ (Maro. 15:2) Kueza cwalo kukopanyeleza kufana lika zelunani zona. (Liprov. 3:27) Ka mutala, lwakona kubamema kuli luto ca hamoho sico kamba kuli luto ikola siango ni bona. Haiba lulemuha kuli mutu yomuñwi wakula, lwakona kumuñolela kashango, kumupotela, kamba kumulizeza luwaile. Kaniti luli, kunani miinelo yemiñwi yemiñata yelutokwa kuli lubulele “manzwi amande atiisa kulikana ni mokutokwahalela, ilikuli atuse baba autwa.”—Maef. 4:29.

Ka kuswana ni Jehova, ni luna lubata kueza lika zende kwa batu kaufela. Kabakaleo, haluketululangi babañwi. Nzila yende hahulu yelubonisa ka yona kuli haluna ketululo ki ka kukutaza taba yende ya Mubuso kwa batu kaufela. Sina mwanaa lulaelezi Jesu, luezanga lika zende mane nihaiba kwa batu baba lutoile. (Luka 6:27) Hakusika fosahala kubonisa sishemo ni kuezeza babañwi lika zende kakuli “hakuna mulao olwanisa zeo.” (Magal. 5:22, 23) Haiba luzwelapili kuba ni muzamao omunde kusina taba ni twaniso kamba miliko yelukona kukopana ni yona, lukatusa babañwi kuli baitute niti mi bakakanyisa Mulimu.—1 Pit. 3:16, 17.

Bibele ibulela kuli: “Mutu yomunde ufumana mupuzo ka likezo zahae.” (Liprov. 14:14) Ki mupuzo mañi oluka fumana haiba lubonisa bunde? Haiba lueza babañwi hande, ni bona baka lueza hande. (Liprov. 14:22) Batu babañwi niha basa luezi hande, luswanela kuzwelapili kubaezeza lika zende, mi haluka eza cwalo, lukatahisa kuli banolofaze lipilu zabona ni kucinca mubonelo wabona.—Maro. 12:20, litaluso ze kwatasi.

Mizwale ni likaizeli babañata baiponezi kuli kueza lika zende ni kutuhela kueza lika zemaswe kwatusa. Halunyakisiseñi zeneezahezi ku bo Nancy. Bo Nancy babulela kuli: “Hane ninze nihula, nenisa utwi, neninani muzamao omaswe, mi nenisina likute. Nihakulicwalo, hane nikalile kuituta Bibele ni kusebelisa likuka za Mulimu zelukile, nenikalile kuba ni tabo. Cwale senipila bupilo bobutabisa.”

Libaka lelituna haluswanela kuba ni kalemeno ka bunde kikuli halueza cwalo, lutabisa Jehova. Nihaike kuli batu babañata habalemuhangi lika zende zelueza, Jehova yena walemuhanga. Waziba lika zende kaufela zelueza ni zelunahana. (Maef. 6:7, 8) Ki mupuzo mañi waka lufa haiba luzwelapili kubonisa kalemeno ka bunde? Bibele ibulela kuli: “Jehova utabela mutu yomunde.” (Liprov. 12:2) Kacwalo, haike luzweleñipili kubonisa kalemeno ka bunde. Jehova usepisa kuli “kanya ni likute ni kozo likataha ku mutu kaufela yaeza zende.”—Maro. 2:10.