IBATO ba ka silimo sa 1910, bashemi baka nebatutezi kwa Canada, kuzwa kwa Tbilisi, ye mwa Georgia, mi bayo pila mwa ndunyana ya mwa libala yeli bukaufi ni munzi obizwa Pelly, mwa Saskatchewan, kwa wiko wa Canada. Nenipepilwe ka silimo sa 1928, mi neli na ñomba kwa bana ba 6. Bo ndate nebatimezi inze kusiyezi likweli ze 6 kuli nipepiwe, mi bo ma nebatimezi hane ninani silimo silisiñwi. Kaizelaaka wa libizo la Lucy, yena mweli mwa lubasi lwaluna, naatimezi hamulahonyana wa fo, inzaa nani lilimo ze 17. Hasamulaho, bo malume ba libizo la Nick bakala kupila ni luna mwa ndu yabona, ili na ni bahulwani baka.

Zazi leliñwi hane ninani lilimo zepeli, bahulwani baka banibona inze nisweli kwa muhata wa pizi yamuuna, ili yeñwi ya lipizi zene luuta kwa famu. Ka kusaba kuli mwendi pizi yeo neika nilaha mulenzele, banihuwa kuli nituhele muhata wayona—kono na nazwelapili kuuswala honacwalo. Neni bafulalezi, mi nenisika utwa haba nihuwa. Neninani tohonolo kuli pizi yeo neisika nieza maswe, kono ka lona lizazi leo, lubasi lwaka lwaziba kuli kanti nenili susu.

Muuna yomuñwi yanaazibana ni lubasi lwaluna naaakalelize kuli nikalise kukena sikolo ni banana babañwi babali bo susu, kacwalo bo malume bo Nick bayo niñolisa kwa sikolo sa bo susu, sene sifumaneha mwa sibaka sesibizwa Saskatoon, mwa Saskatchewan. Nenitutiselizwe kwa sibaka sene sili kwahulenyana ni kone lupila lubasi lwaka, mi bakeñisa kuli ka nako yeo neninani feela lilimo zeketalizoho, nenisabile hahulu. Nenikona feela kupotela lubasi lwaka ka linako za pumulo. Kwa nalule-lule, naituta puo ya bo susu mi neniikolanga hahulu kubapala ni banana babañwi.

Mwa 1939, kaizeli yomuhulu kwa likaizeli zaka bane basapila, yabizwa Marion, anyalwa ku bo Bill Danylchuck, mi baluunga, na ni kaizelaaka Frances kuli luyo pila ni bona. Neli bona bapili mwa lubasi lwaka bane bakalile kuikambotanga ni Lipaki za  Jehova. Ka linako za pumulo, nebalikanga ka mone bakonela kaufela kunitaluseza litaba zene baituta mwa Bibele. Kubulela feela niti, nekuli taata kuambolisana ni bona, bakeñisa kuli nebasa zibi puo ya bo susu. Kono kusina kukakanya, nebalemuha kuli nenilata hahulu lika za kwa moya. Nenilemuhile kuli nebapila ka kulumelelana ni zene baituta mwa Bibele, kacwalo, nakalisa kuyanga ni bona habayo kutaza. Hañihañi, naba ni takazo ya kuli nikolobezwe, mi ka la 5 September, 1941, bo Bill banikolobeza mwa mungomo wa sipi mone kutezi mezi anaazwa mwa lisima. Mezi ao naabata hahulu luli!

Mwa 1946 hane nikutezi kwa ndu ka nako ya pumulo, neluizo fumaneha kwa mukopano omutuna mwa tolopo ya Cleveland, kwa Ohio, mwa U.S.A. Fa lizazi lapili la mukopano, likaizeli zaka nebanze baniñolela litaba za mukopano ka kuyapana kuli nikone kulatelela tukiso. Kono fa lizazi labubeli, nenitabile hahulu kuutwa kuli nekunani sikwata sa bo susu bane baliteñi kwa mukopano wo, mi nekunani mutu yanaa batolokela lingambolo. Cwale nenikona kuikola mukopano, mi nenitabile hahulu kuli nenikona kuutwisisa hande niti ya mwa Bibele!

Ndwa ya Lifasi Yabubeli kihona hane isazo fela-fela, mi batu babañata nebalata hahulu naha yahabo bona. Hamulaho wa mukopano, neniikatulezi kuli nikazwelapili kuyemela tumelo yaka kwa sikolo. Kacwalo, natuhela kucaelanga ndembela silutu ni kuopela pina ya naha ka kuitusisa puo ya bo susu. Hape nenituhezi kuezanga mikiti ya kutabela mazazi a pumulo mi nenituhezi kuyanga kwa lisebelezo za keleke, ili kwanaatokwiwa kufumaneha mañi ni mañi. Baluti nebasika tabela kunibona hanituhela kueza lika zeo, mi balika kunibemba ni kuitusisa lipulelo za buhata kuli nicince munahano waka. Zeo kaufela nelikomokisize hahulu bane nikena ni bona sikolo, kono neli nifile kolo ya kukutaza. Bane nikena ni bona sikolo babacwale ka bo Larry Androsoff, Norman Dittrick, ni Emil Schneider nebaamuhezi niti hasamulaho, mi basasebeleza Jehova ka busepahali ni kacenu le.

Hane niyo potanga kwa litolopo zeñwi, nenibonanga teñi kuli nakutaza ku bo susu. Ka mutala, hane nili mwa Montreal, nenikutalize ku mutangana yanaali wa sikwata sesiñwi sa bo susu, yabizwa Eddie Tager. Naabile mwa puteho yeitusisa puo ya bo susu mwa Laval, kwa Quebec, kufitela ñohola hatimela. Hape nenikopani ni mutangana yabizwa Juan Ardanez, ili yo sina batu ba kwa Berea, naaezize lipatisiso ka tukufalelo kuli aikolwisise buniti bwa litaba ze mwa Bibele. (Lik. 17:10, 11) Ni yena naaamuhezi niti mi naasebelize ka busepahali sina muuna-muhulu mwa Ottawa, kwa Ontario, kuisa lifu lahae.

Mwa 1950, natutela kwa Vancouver. Nihaike kuli nitabela hahulu kukutaza ku bo susu, hanina kulibala za musali cwana yasi susu, yabizwa Chris Spicer, yene nikutalize ku yena mwa nzila. Aamuhela tukiso ya kuli alumelwange limagazini kamita, mi abata kuli nizibane ni bo muunaa hae, bababizwa bo Gary. Kacwalo, nayo bapotela mi lwaambolisana ka nako yetelele  ka kuñolelana litaba. Kuzwa nako yeo, nelusika bonana hape konji hamulaho wa lilimo lisikai, mi nenikomokile hahulu kuli nebakonile kunilemuha mwahalaa batu babañata bane bafumanehile kwa mukopano omutuna one uezezwa mwa Toronto, kwa Ontario. Leo ki lona lizazi lene bakolobezwa bo Gary. Taba yetabisa yeo nei nitusize kuhupula butokwa bwa kuzwelapili kukutaza kakuli halukoni kuziba kuli taba yelukutaza ikaamuhelwa kamba kutokwa.

Hasamulaho, nakutela kwa Saskatoon. Kwateñi, nakopana ni me cwana yanaa nikupile kuli niitutange Bibele ni bana bahae babasizana bababeli ba mambile, bo Jean ni Joan Rothenberger, bane bali kwa sikolo sa bo susu fone nikenanga. Hamulahonyana wa fo, basizana bababeli bao bakalisa kutaluseza babañwi litaba zene baituta. Hañihañi, bana ba sikolo baketalizoho, bane bali mwa kilasi yeswana ni bona baba Lipaki za Jehova. Babañwi ba batu bao neli bo Eunice Colin. Nenikopani ni bo Eunice lwapili hane nili kwa sikolo sa bo susu, mwa silimo sene nifeza fa sikolo seo. Ka yona nako yeo, neba nifile switi ni kunikupa kuli luitame bulikani. Hamulaho wa nako, bo Eunice baba batu ba butokwa hahulu mwa bupilo bwaka—nebabile bo musalaaka!

Bo maa bona bo Eunice hane bazibile kuli bo Eunice nebaituta Bibele, bakupa yomuhulu wa baluti kuli alike kutuhelisa bo Eunice kuituta. Yomuhulu wa baluti yo mane aamuha bo Eunice lihatiso zene baitusisa kwa kuituta Bibele. Nihakulicwalo, bo Eunice nebaikatulezi kuli bakazwelapili kusepahala ku Jehova. Ka nako yene babata kukolobezwa, bashemi babona neba babulelezi kuli, “Haiba uba yomuñwi wa Lipaki za Jehova, unani kuzwa mwa ndu yaluna!” Bo Eunice bane banani lilimo ze 17 ka nako yeo, nebanani kuzwa luli mwa ndu yeo, mi lubasi loluñwi lwa Lipaki za Jehova lwakala kupila ni bona. Bazwelapili kuituta mi hasamulaho, bakolobezwa. Halunyalana ka silimo sa 1960, bashemi babona nebasika taha kwa sinawenga. Kono nako hane inze iya, bakalisa kulukuteka bakeñisa litaba zene luituta ni mone luutela bana baluna.

Niha neluli bashemi babali bo susu, neluutile bana baluna ba 7 bane bakona kuutwa. Taba yeo nesi yebunolo, kono nelulikile ka taata kubaluta puo ya bo susu ilikuli lukone kuambolanga hande ni bona ni kuli lukone kubaluta niti. Mizwale ni likaizeli mwa puteho neba lutusize luli. Ka mutala, mushemi yomuñwi naaluñolezi kuli yomuñwi wa bana baluna naaitusisa lipulelo zemaswe mwa Ndu ya Mubuso. Nelukonile kutusa mwanaa luna honafo feela. Bana baka babane—bo James, Jerry, Nicholas, ni Steven—basebeleza Jehova ka busepahali hamoho ni basali babona ni mabasi abona. Bana baka babane kaufelaa bona ki baana-bahulu mwa puteho. Hape, bo Nicholas ni bakubona bo Deborah, basebeleza kwa mutai wa Britain sina batoloki ba puo ya bo susu, mi bo Steven ni bakubona bo Shannan, basebeleza kwa mutai wa United States sina batoloki ba puo ya bo susu.

Hane kusiyezi feela kweli iliñwi kuli lukwanise lilimo ze 40 kuzwa folunyalanela, bo Eunice babulaiwa ki butuku bwa kansa. Nebaitiisize hahulu mwa nako yetaata yeo kaufela hane bakula. Tumelo yene banani yona ya kuli kukaba ni zuho ya bafu neizwezipili kubatiisa. Ninyolezwi hahulu lizazi lenika babona hape.

Mwa kweli ya February ka silimo sa 2012, neniwile mi nalobeha noka, mi nekubonahala fokusweu kuli nenitokwa tuso. Kacwalo, nakalisa kupila ni yomuñwi wa bana baka ni musalaa hae. Ka nako ya cwale luswalisana ni puteho yeitusisa puo ya bo susu ya Calgary Sign-Language, ili monisebeza sina muuna-muhulu. Mane, lo ki lona lwapili mwa bupilo bwaka kuswalisana ni puteho yeitusisa puo ya bo susu. Munahane feela taba yeo! Kuzwa feela ka silimo sa 1946, neniswalisananga ni puteho yeitusisa puo Sikuwa—mi taba yeo nei niamile cwañi kwa moya? Jehova utalelelize sepiso yahae ya kuli ukababalela bana babasina bo ndataa bona. (Samu 10:14) Naitumela kwa tuso yeba nifile mizwale ni likaizeli kaufela babaezize buikatazo bwa kuambolanga ni na ka kuñola litaba, kuituta puo ya bo susu, ni kulika ka taata kunitolokelanga litaba.

Kubulela feela niti, fokuñwi neniikutwanga bumaswe ni kubata kuzwafa bakeñisa kuli nenisa utwisisi zeneebulelwa kwa mikopano ni bakeñisa kuli nekubonahala inge kuli batu nebasa zibi hande mwakutuseza bo susu. Kono ka linako zeo, nenihupulanga manzwi anaabulezi Pitrosi ku Jesu, aali: “Mulena, lukaya ku mañi? Unani manzwi a bupilo bobusa feli.” (Joa. 6:66-68) Sina mobaezelize mizwale ni likaizeli baka babali bo susu, niitutile kuba ni pilu-telele. Niitutile kuli niswanela kuitinga ku Jehova ni kopano yahae, mi kueza cwalo kunitusize luli! Ka nako ya cwale ninani lico zeñata za kwa moya mwa puo yahesu, mi naikolanga kueza siango ni babañwi haluli kwa mikopano ya puteho ni mikopano yemituna yeezwa mwa puo ya bo susu ya American Sign Language (ASL). Kaniti, niikozi bupilo bobutabisa ni kufumana limbuyoti zeñata mwa sebelezo yaka ku Jehova, yena Mulimu waluna yamaata.