1. Muapositola Paulusi naafile kelezo mañi mwa liñolo lanaañolezi Bakreste ba mwa Kolose? (Mubone siswaniso sesi fahalimu.)

MUAPOSITOLA Paulusi naañolezi Bakreste ba mwa Kolose liñolo kwa mafelelezo a nako yanaali mwa tolongo mwa Roma lwapili, ibato ba mwahalaa 60 ni 61 C.E. Naabataluselize libaka hane baswanela kuba ni “kutwisiso ya kwa moya.” (Makolo. 1:9) Paulusi naaekelize kubulela kuli: “Nibulela cwalo kuli kusike kwaba ni mutu yaka mipuma ka manzwi akolwisa. Mutokomele kuli kusike kwaba ni yamiisa mwa butanga ka butali bwa lifasi ni bupumi ka kuya ka lizo za batu, ka kuya ka lituto za lifasi za makalelo mi isiñi ka kuya ka Kreste.” (Makolo. 2:4, 8) Paulusi naazwezipili kutalusa libaka mihupulo yemiñwi yeneatile hahulu hane ifosahalile ni libaka batu babasika petahala habatabela hahulu mihupulo yecwalo. Ka mutala, batu babanani mihupulo yeo bakona kuikutwa kuli batalifile kamba ki ba butokwa hahulu kufita babañwi. Paulusi naañozi liñolo leo kuli atuse mizwale bahae kuhana munahanelo wa lifasi ni kuambuka likezo zemaswe.—Makolo. 2:16, 17, 23.

2. Ki kabakalañi haluswanela kunyakisisa mitala yebonisa munahanelo wa lifasi?

² Kuba ni munahanelo wa lifasi kukona kutahisa kuli mutu asike amamela likuka za Jehova, mi kukona kufokolisa tumelo yaluna hanyinyani-hanyinyani. Kacenu, kaufelaa luna lukopananga ni batu babanani munahanelo wa lifasi. Munahanelo wa lifasi uatile fa TV, fa  Intaneti, kwa mubeleko, ni kwa sikolo. Mwa taba ye, lukanyakisisa zeluswanela kueza kuli munahanelo ocwalo usike wasinya minahano yaluna. Mi hape lukanyakisisa mitala yeketalizoho yebonisa munahanelo wa lifasi, ni molukona kuhanela munahanelo ocwalo.

3. Ki muhupulo mañi obatabela batu babañata, mi ki kabakalañi?

³ “Hanitokwi kulumela ku Mulimu kuli nibe mutu yomunde.” Mwa linaha zeñata, batu babañata habalumeli kuli Mulimu uteñi; habana taba ni lituto za bulapeli. Batu bao mwendi habasika nyakisisa ka tokomelo taba ya kuli Mulimu uteñi, kono baikutwa kuli balukuluhile kueza mobalatela kusina kuikalabela ku mutu. (Mubale Samu 10:4.) Babañwi bona mwendi baikutwa kuli banani butali ka kubulela kuli, “Hanitokwi kulumela ku Mulimu kuli nieze lika zelukile.”

4. Lukona kutusa cwañi mutu yalumela kuli hakuna Mubupi?

⁴ Kana kubulela kuli hakuna Mubupi kwautwahala luli? Haiba mutu alibelela kuli sayansi ika mutusa kuziba haiba lika nelibupilwe, wakona kupalelwa kuziba niti tenyene. Kono mane kalabo ibunolo. Kuli ndu ibeteñi, kutokwahala kuli kube ni mutu yaiyahile; kacwalo ni lika zepila litokwa kuba ni Mubupi! Mane liselusi zenyinyani ka kufitisisa fa lifasi liezizwe ka nzila yekomokisa hahulu kufita ndu ifi kamba ifi, bakeñisa kuli liselusi zona zakona kuzwala liselusi zeñwi, kono hakuna ndu yekona kuzwala ndu yeñwi. Kacwalo, liselusi liezizwe ka nzila yelikonisa kubuluka litaba zetokwahala kuli lizwale liselusi zeñwi ni kulishimbululela kwa liselusi zenca. Ki mañi yanaatahisize kuli liselusi zepila zeo libeteñi? Bibele ialaba kuli: “Ndu ni ndu inani yaiyahile, kono yayahile lika kamukana ki Mulimu.”—Maheb. 3:4.

5. Lukona kuunga cwañi taba ya kuli mutu wakona kuziba mwakuezeza lika zende niha salumeli ku Mulimu?

⁵ Kucwañi ka za muhupulo wa kuli mutu haatokwi kulumela ku Mulimu kuli akone kuziba mwakuezeza lika zende? Linzwi la Mulimu labonisa kuli batu babasa lumeli ku Mulimu bakona kueza lika zende. (Maro. 2:14, 15) Ka mutala, bakona kulata bashemi babona ni kubakuteka. Kono mutu yahana kumamela likuka za Mubupi waluna yalilato, yena yalutusa kuziba lika zende ni zemaswe, haakoni kueza likatulo zelukile. (Isa. 33:22) Batu babañata babanani niti kacenu balumela kuli manyando amañata ebatalimana ni ona batu mwa lifasi ki bupaki bwa kuli batu batokwa kutusiwa ki Mulimu. (Mubale Jeremia 10:23.) Kacwalo, haluswaneli kunahana kuli mutu wakona kuziba mwakuezeza lika zende niha salumeli ku Mulimu ni kumamela likuka zahae.—Samu 146:3.

6. Batu babañata baikutwa cwañi ka za bulapeli?

⁶ “Hamutokwi kuba balapeli kuli mube ni tabo.” Batu babañata balumela mubonelo ocwalo wa lifasi bakeñisa kuli baikutwa kuli bulapeli habutabisi mi habukoni kubatusa. Hape, bulapeli bobuñata bukelusa batu ku Mulimu ka kuluta tuto ya lihele, kueza likoleko, kamba kukutaza za lipolitiki. Ki lona libaka batu babañata habaikutwa kuli habatokwi kuba balapeli kuli babe ni tabo! Batu babacwalo bakona kubulela kuli: “Natabela za Mulimu, kono hanitabeli kuswalisana ni bulapeli bufi kamba bufi.”

7. Bulapeli bwa niti butusa cwañi batu kuba ni tabo?

⁷ Kana ki niti luli kuli batu bakona kuba ni tabo niha basalapeli? Ki niti kuli mutu wakona kuba ni tabo haiba haayo mwa bulapeli bwa buhata, kono ukona feela kuba ni tabo sakata haiba unani silikani sesinde ni Jehova, yena yataluswa kuli ki “Mulimu yatabile.” (1 Tim. 1:11) Lika kaufela zaeza Mulimu lilelezwi kulutusa. Batanga bahae banani tabo bakeñisa kuli batusanga babañwi. (Lik. 20:35) Ka mutala, halunyakisiseñi mo bulapeli bwa niti bukona kutuseza mabasi kuba ni tabo. Bulapeli bwa niti bululuta kuli lukuteke batu bolunyalani ni bona, luunge buitamo bwaluna bwa linyalo kuba bwa butokwa,  luambuke bubuki, lulute bana kuba ni likute, ni kuli lubonise lilato la niti. Ka mukwa ocwalo, bulapeli bwa niti butusa batanga ba Jehova mwa liputeho ni mwa lifasi kaufela kuba ni tabo.—Mubale Isaya 65:13, 14.

8. Liñolo la Mateu 5:3 likona kulutusa cwañi kualaba puzo ya kuli, Ki lika mañi zekona kutusa batu kuba ni tabo?

⁸ Luswanela kuunga cwañi mubonelo wa lifasi wa kuli batu bakona kuba ni tabo niha basasebelezi Mulimu? Halunyakisiseñi puzo ye: Ki lika mañi zekona kutusa batu kuba ni tabo? Batu babañwi baikutwanga hande kueza musebezi wabona wa kamita, lipapali, kamba kueza nto yeñwi yebatabela. Babañwi batabanga habaeza nto yeñwi yetusa mabasi kamba balikani babona. Lika zeo kaufela zakona kulutabisa, kono kunani nto yeñwi ya butokwa hahulu yeluswanela kueza kuli lube ni tabo sakata. Ka kushutana ni lifolofolo, luna batu lwakona kuziba Mubupi ni kumusebeleza ka busepahali. Nelubupilwe kuli lueze cwalo ilikuli lube ni tabo. (Mubale Mateu 5:3.) Ka mutala, balapeli ba niti babanga ni tabo mi baikutwanga kususuezwa hahulu habakopana hamoho ni babañwi kulapela Jehova. (Samu 133:1) Hape, banani tabo bakeñisa kuswalisana ni mizwale babona mwa lifasi kaufela, kuba ni muzamao omunde, ni kuba ni sepo yetabisa ya nako yende kwapili.

9. (a) Batu babañata mwa lifasi banani mubonelo mañi ka za somano? (b) Ki kabakalañi Linzwi la Mulimu halihanisa somano mwahalaa batu babasika nyalana?

⁹ “Ki sika mañi sesifosahalile mutu halobala ni mutu yasika nyalana ni yena?” Batu bakona kulutaluseza kuli: “Mutu uswanela kuikola bupilo. Ki sika mañi sesifosahalile mutu halobala ni mutu yasika nyalana ni yena?” Mubonelo wa kuli Mukreste haaswaneli kunyaza mutu yalobala ni mutu yasika nyalana ni yena ufosahalile. Kabakalañi? Kakuli Linzwi la Mulimu lahanisa muzamao wa buhule. * (Mubale 1 Matesalonika 4:3-8.) Jehova unani tukelo ya kulutomela milao kakuli ki yena yalubupile. Mulimu ulumeleza feela somano mwahalaa muuna ni musali babanyalani. Mulimu ulufile milao kakuli walulata. Milao yeo yalutusa. Mabasi aamamela milao yeo abonisanga lilato, likute, mi atabile. Mulimu haana kutuhelela batu babaloba milao yahae ka bomu.—Maheb. 13:4.

10. Mukreste ukona kuambuka cwañi muzamao wa buhule?

¹⁰ Linzwi la Mulimu libonisa molukona kuambukela muzamao wa buhule. Nzila yeñwi ya butokwa yelukona kueza cwalo ka yona ki kutokomela kolulibisa meeto aluna. Jesu naabulezi kuli: “Mutu kaufela yaswalelela kutalima musali ka kumulakaza seabukile kale ni yena mwa pilu yahae. Cwale haiba liito lahao la bulyo lakusitatalisa, ulikumule mi ulinepele kwahule ni wena.” (Mat. 5:28, 29) Kacwalo, Mukreste haaswaneli kubuha maswaniso a mapunu kamba kuteeleza kwa lipina zesusueza muzamao wa buhule. Muapositola Paulusi naañolezi Bakreste ka yena kuli: “Mubulaye lilama za mubili wamina ze mwa lifasi kwa neku la muzamao wa buhule.” (Makolo. 3:5) Kutuha fo, luswanela kubonisa buiswalo mwa lika zelunahana ni zelubulela.—Maef. 5:3-5.

11. Ki kabakalañi batu babañata habaitomezi likonkwani za kufumana misebezi yefumanisa masheleñi amañata?

¹¹ “Kuli mutu abe ni tabo mwa bupilo, utokwa kuba ni musebezi okona kumufumanisa masheleñi amañata.” Batu babañata bakona kulususueza kuli luitomele  likonkwani za kufumana misebezi yeka lufumanisa masheleñi amañata. Misebezi yecwalo ikona kutahisa kuli mutu abe ni libubo, maata, ni sifumu. Bakeñisa kuli batu babañata baitomezi likonkwani za kufumana misebezi yecwalo, Mukreste ni yena wakona kukalisa kubata lika zeswana.

12. Kana ki niti kuli kuba ni musebezi ofumanisa maata ni libubo kukona kutahisa kuli mutu abe ni tabo?

¹² Kana ki niti kuli kuba ni musebezi ofumanisa maata ni libubo kwakona kutahisa tabo sakata? Batili. Muhupule kuli takazo ya kubata kuzamaisa babañwi ni kuba ni libubo ki zona zenetahisize kuli Satani aeze sibi, kono haana tabo, uhalifile. (Mat. 4:8, 9; Sin. 12:12) Misebezi yefumanisa masheleñi amañata ikona kutusa mutu kufumana lika zatokwa, kono misebezi yecwalo haikoni kufumanisa mutu tabo yeswana ni tabo yetuna yetiswa ki kutusa mutu kuziba Mulimu ilikuli akone kupila kuya kuile. Hape, misebezi yecwalo ikona kutahisa kuli mutu abe ni moya wa lifasi le wa kukangisana. Itahisa kuli batu babe ni moya wa kubata kufita babañwi, kuba ni muna, mi mane kwa mafelelezo, baikutwanga kuli zene baeza liswana feela sina “kumatisa moya.”—Muek. 4:4.

13. (a) Luswanela kuunga cwañi misebezi yaluna? (b) Ka kuya ka liñolo lanaañolezi Paulusi Bakreste ba kwa Tesalonika, ki nto mañi yene mutahiselize tabo yetuna?

¹³ Ki niti kuli luswanela kueza sesiñwi kuli lukone kuipilisa, mi hakusika fosahala kubata musebezi olutabela. Kono musebezi waluna hauswaneli kuba ona wa butokwa hahulu mwa bupilo bwaluna. Jesu naabulezi kuli: “Hakuna mutu yakona kusebeleza malena bababeli; kakuli ukatoya alimuñwi ni kulata yomuñwi, kamba ukakumalela alimuñwi ni kushwaula yomuñwi. Hamukoni kusebeleza Mulimu ni Bufumu.” (Mat. 6:24) Haluisa pilu pili kwa kusebeleza Jehova ni kuluta babañwi Linzwi lahae, lukaba ni tabo yetuna yelusa koni kufumana halueza misebezi yemiñwi. Muapositola Paulusi naaiponezi taba yeo. Hanaasali mwanana, ili ka nako yanaaswalisana ni bulapeli bwa Sijuda, naaezanga lika zenekona kumufumanisa masheleñi amañata, kono hanaabile Mukreste ni kukala kuluta batu linzwi la Mulimu, kubabona habaeza licinceho mwa bupilo bwabona, naabile ni tabo yetuna. (Mubale 1 Matesalonika 2:13, 19, 20.) Hakuna musebezi omuñwi okona kutahiseza mutu tabo yecwalo.

14. Ki kabakalañi batu babañata habatabela mubonelo wa kuli batu bakona kutatulula matata ebatalimana ni ona?

¹⁴ “Batu bakona kutatulula matata ebatalimana ni ona.” Batu babañata mwa lifasi batabela  mubonelo wo. Kabakalañi? Kabakala kuli haiba batu bakona kutatulula matata ebatalimana ni ona, uzibe habatokwi kuetelelwa ki Mulimu, mi bakona kueza lika ka mobalatela kaufela. Hape, mubonelo wo ukona kubonahala inge kuli ki wa niti kakuli lipatisiso zeñwi libonisa kuli matata acwale ka lindwa, bukebenga, matuku, ni bubotana asweli afukuzeha. Piho yeñwi ibulela kuli: “Libaka batu habasweli kukondisa kikuli bakonile kufelisa matata aliteñi mwa lifasi.” Kana ki niti luli kuli batu bazibile mwakutatululela matata ase batalimani ni ona ka nako yetelele? Kuli lufumane kalabo, halunyakisiseñi bupaki bwa niti ka za matata ao.

15. Ki litaba mañi zebonisa kuli batu banyandile luli?

¹⁵ Lindwa: Lindwa za lifasi zepeli zenebile teñi kwamulaho libulaile batu bababato eza 60 milioni kamba kufitelela. Kuzwa feela foifelela Ndwa ya Lifasi Yabubeli, batu habasika tuhela kuya kwa lindwa. Hakuto fitiwanga ka silimo sa 2015, palo ya batu bababalehile mwa libaka zene bapila ku zona kabakala ndwa kamba nyandiso neibato eza 65 milioni. Mi mwa silimo sa 2015 feela, batu bababato eza 12.4 milioni nebabalehile mwa libaka zene bapila ku zona. Bukebenga: Nihaike kuli likezo zeñwi za bukebenga likusufalile mwa libaka zeñwi, likezo zeñwi zecwale ka kuitusisa Intaneti ka nzila ya businyi, mifilifili ya mwa malapa, ni likezo za bukebenga lizwelapili kuekezeha hahulu. Hape, batu babañata balemuhile kuli buputeleli buekezehile hahulu mwa lifasi. Batu habakoni kufelisa bukebenga. Matuku: Matuku amañwi akona kualafiwa. Kono piho yeñwi ya mwa silimo sa 2013 ibonisa kuli silimo ni silimo, batu babañata-ñata babaeza 9 milioni, ili babasika kwanisa kale lilimo ze 60, babulaiwanga ki matuku acwale ka matuku a pilu, matuku abatisa lineku la mubili wa mutu, kansa, matuku a mwa sifuba, ni matuku a shuka. Bubotana: Ka kuya ka piho ya ba World Bank, palo ya batu bababotanile hahulu mwa Africa feela iekezehile; ka silimo sa 1990, batu bababotanile hahulu neli ba 280 milioni, kono ka 2012, neseli ba 330 milioni.

16. (a) Ki kabakalañi Mubuso wa Mulimu hauli feela ona okona kufelisa matata ebatalimana ni ona batu? (b) Ki limbuyoti mañi zekatiswa ki Mubuso wa Mulimu zenepolofitilwe ki Isaya ni muñoli yomuñwi wa samu?

¹⁶ Likopano za lipisinisi ni za lipolitiki za kacenu lizamaiswa ki batu babaitata. Kwaiponahalela fokusweu kuli, likopano zecwalo halikoni kufelisa lindwa, bukebenga, matuku, ni bubotana—ki Mubuso wa Mulimu feela okona kufelisa matata acwalo. Halunyakisiseñi lika zakaezeza batu Jehova. Lindwa: Mubuso wa Mulimu ukatimeza batu kaufela babatisa lindwa, babacwale ka batu babaitata, babaputelela babañwi, babalata hahulu naha yahabo bona, baba mwa bulapeli bwa buhata, mane ni yena Satani ka sibili. (Samu 46:8, 9) Bukebenga: Mubuso wa Mulimu usweli waluta batu babañata-ñata kulatana ni kusepana, mi hakuna mubuso omuñwi oeza cwalo. (Isa. 11:9) Matuku: Jehova ukafelisa matuku kwa batu bahae, mi bakapila inze baiketile. (Isa. 35:5, 6) Bubotana: Jehova ukafelisa bubotana mi ukafa batu lika kaufela zebatokwa kwa mubili ni kwa moya, mi bakaikola bupilo bobunde hahulu bobufita maluwo a lifasi le.—Samu 72:12, 13.

17. Mukona kuhana cwañi munahanelo wa lifasi?

¹⁷ Haiba muutwa taba yeñwi yebonisa munahanelo wa lifasi, ili taba yelika tumelo yamina, mueze lipatisiso mwa Linzwi la Mulimu fa taba yeo mi muambole ni Mukreste yomuñwi yahulile kwa moya ka za teñi. Munyakisise libaka batu babañata habanani munahanelo wo, libaka haufosahalile, ni momukona kuhanela munahanelo ocwalo. Kaniti luli, kaufelaa luna lwakona kuisileleza kwa munahanelo wa lifasi ka kumamela kelezo yanaafile Paulusi kwa puteho ya mwa Kolose, yeli: “Muzwelepili kuzamaya ka butali ku baba kwande . . . Muzibe momuswanela kualabela mutu ni mutu.”—Makolo. 4:5, 6.