1, 2. (a) Jesu naanga cwañi Mulao wa Mulimu? (b) Bañoli ba Mulao ni Bafalisi nebakopamisa cwañi Mulao?

JESU naalata Mulao wa Mushe. Mi taba yeo haikomokisi! Mulao wo neuzwelela ku Ndatahe, yena Jehova, yanaali wa butokwa hahulu ku Jesu. Liñolo la Samu 40:8 nelipolofitile kuli Jesu naakatabela hahulu mulao wa Mulimu, halibulela kuli: “Nitabela kueza tato yahao, wena Mulimu waka, mi mulao wahao u mwa pilu yaka.” Jesu naabonisize ka manzwi anaabulezi ni ka likezo zahae kuli Mulao wa Mulimu neupetahalile, neutusa, ni kuli lika kaufela zeneñozwi mwateñi nelika talelezwa.—Mat. 5:17-19.

² Kacwalo, Jesu naaikutwile hahulu bumaswe hanaaboni kuli bañoli ba Mulao ni Bafalisi nebakopamisa Mulao wa Ndatahe! Jesu naabonisize kuli nebalatelela litaba zenyinyani hahulu za mwa Mulao, hanaabulezi kuli: “Mufa zabulishumi za minta ni anitoni ni kumini.” Cwale bufokoli bwabona neli bufi? Naaekelize kubulela kuli: “Kono mukeshebisize litaba zebuima za mwa Mulao, ili katulo yelukile ni sishemo ni busepahali.” (Mat. 23:23) Jesu, ka kushutana ni Bafalisi bao bane baitata, naautwisisa hande mulelo wa Mulao, zona likuka za Mulimu zenefumaneha mwa milao kaufela yeneiputezi mwa Mulao wo.

3. Lukanyakisisañi mwa taba ye?

 ³ Luna Bakreste halusika laelwa kubuluka tumelelano ya Mulao. (Maro. 7:6) Niteñi, Jehova naaboni teñi kuli Mulao wo wañolwa mwa Linzwi lahae, yona Bibele. Ubata kuli luutwisise ni kumamela “litaba zebuima za mwa Mulao,” zona likuka zepahami zefumaneha mwa milao kaufela yeiputezi mwa Mulao, isiñi kulatelela litaba zenyinyani hahulu za Mulao. Ka mutala, ki likuka mañi zelukona kuituta kwa tukiso ya mileneñi ya masabelo? Mwa taba yefelile, nelunyakisisize lituto zeluituta kwa mihato yanaaswanela kuunga mutu yanaabulaile mutu yomuñwi ka kusalela. Kono mileneñi ya masabelo hape iluluta ka za Jehova ni molukona kulikanyiseza tulemeno twahae. Kacwalo, mwa taba ye lukaalaba lipuzo zetaalu ze: Tukiso ya mileneñi ya masabelo ibonisa cwañi kuli Jehova unani makeke? Tukiso yeo ilulutañi ka za mwaangela bupilo Jehova? Tukiso yeo ibonisa cwañi katulo yahae yelukile? Halunze lualaba lipuzo zeo, mubone momukona kulikanyiseza Ndataa mina ya kwa lihalimu.—Mubale Maefese 5:1.

4, 5. (a) Ki lika mañi zeneezizwe kuli kube bunolo ku mutu kubalehela kwa mileneñi ya masabelo, mi ki kabakalañi lika hane lilukisizwe cwalo? (b) Taba ye ilulutañi ka za Jehova?

⁴ Mileneñi ya masabelo ye 6 neili bukaufi, mi nekuli bunolo ku mutu kubalehela kwateñi. Jehova naalaezi Maisilaele kuli bakete mileneñi yeo mwabuse bobuñwi ni bobuñwi bwa Nuka ya Jordani. Kabakalañi? Kuli mutu ufi kamba ufi yanaabulaile mutu yomuñwi ka kusalela akone kumatela kwateñi kapili ni kufita kwateñi ka bunolo. (Num. 35:11-14) Mikwakwa yeneliba kwa mileneñi ya masabelo yeo neilukiswanga hande. (Deut. 19:3) Litaba zeñwi za Sijuda libonisa kuli nekubeiwanga lisupo zenesupeza mutu yabulaile yomuñwi ka kusalela kuli azibe mukwakwa oya kwa mileneñi yeo. Bakeñisa kuli mileneñi ya masabelo neifumaneha fakaufi, mutu yanaabulaile mutu yomuñwi ka kusalela naakona kubalehela kwateñi ka bunolo, mwa sibaka sa kubalehela kwa naha isili kwanaakayo kenelwa ki muliko wa kulapela milimu ya buhata.

⁵ Munahane taba ye: Jehova ki yena yanaalaezi kuli mutu yabulaya mutu yomuñwi ka bomu abulaiwe, kono hape naalukisize kuli mutu yabulaya mutu yomuñwi ka kusalela afiwe kolo ya kushemubiwa ni kusilelezwa! Caziba yomuñwi naañozi kuli: “Lika kaufela nelilukisizwe hande, ka nzila yebunolo. Taba yeo neibonisa bunde bwa Mulimu.” Jehova haki muatuli yasina makeke, yabata feela kufa koto batanga bahae. Kono ki Mulimu yanani “sishemo sesituna,” kamba makeke amatuna.—Maef. 2:4.

6. Bafalisi nebabonisize cwañi kuli nebashutana ni Mulimu yanani makeke?

⁶ Kono Bafalisi bona nebasina makeke. Ka mutala, litaba za Sijuda libonisa kuli batu bao nebaanga kuli mutu yaeza mafosisa aswana kufitelela halaalu, haaswaneli kuswalelwa. Jesu naabonisize  mone baangela batu bane babafoseza, mi afa swanisezo ya Mufalisi yanaalapela kuli: “Wena Mulimu, naitumela ku wena kakuli haniswani sina batu babañwi kaufela—babukuli, babasika luka, babuki—kamba mane sina mutelisi yo”—kutalusa mutelisi yaikokobeza, yanaalapela kuli Mulimu amushemube. Ki kabakalañi Bafalisi hane basina makeke? Bibele ibulela kuli ‘nebaanga babañwi kuli haki sesiñwi.’—Luka 18:9-14.

7, 8. (a) Haiba mutu yomuñwi amifoseza, mukona kulikanyisa cwañi Jehova? (b) Ki kabakalañi halutokwa kuba ni buikokobezo kuli luswalele babañwi?

⁷ Mulikanyise Jehova mwa sibaka sa kulikanyisa Bafalisi. Mubonise mukekecima. (Mubale Makolose 3:13.) Mukona kueza cwalo haiba mulata kuswalela baba mikupa kuli mubaswalele. (Luka 17:3, 4) Muipuze kuli: ‘Kana batu bafumana bunolo kukupa swalelo ku na, niha bakuta-kutela kunifoseza? Kana nalata kukutisana pilu ni mutu yanifoselize kamba yanitunkile kwa pilu?’

⁸ Haluswalela babañwi lubonisa kuli lwaikokobeza. Bafalisi nebasa ikokobezi kakuli nebaanga babañwi kuli haki sesiñwi. Kono luna Bakreste lutokwa kuba ni buikokobezo ka ‘kuunga babañwi kuli balufita,’ mi lutokwa kubaswalela. (Mafil. 2:3) Kana mukalikanyisa Jehova ka kuswalela babañwi, ili kubonisa kuli munani buikokobezo? Mube sina mukwakwa olukisizwe hande one uliba kwa mileneñi ya masabelo, ilikuli babañwi bafumane bunolo kukupa swalelo haba mifoselize, mi ni mina kumibele bunolo kubaswalela. Muswalelange babañwi kapili mi musike mwaakufa kuhalifa.—Muek. 7:8, 9.

9. Jehova naatusize cwañi Maisilaele kulemuha kuli bupilo bwa mutu ki bwa butokwa?

⁹ Libaka lelituna hane kunani mileneñi ya masabelo neli la kusileleza Maisilaele kuli basike baba ni mulatu wa mali. (Deut. 19:10) Jehova walata bupilo, mi utoile “mazoho asulula mali a babasina mulatu.” (Liprov. 6:16, 17) Ki Mulimu yanani katulo yelukile ni yakenile, mi naasakoni kutuhelela feela mutu yasuluzi mali a mutu yomuñwi, nihaiba ka kusalela. Ki niti kuli mutu yanaabulaya mutu yomuñwi ka kusalela, naaboniswanga makeke. Nihakulicwalo, naatokwa kuisa taba yahae fapilaa baana-bahulu, mi hane bakaatula kuli naabulaile mutu ka kusalela, naaswanela kuzwelapili kuina mwa muleneñi wa masabelo kufitela muprisita yapahami ashwa. Mwendi mane naakazwelapili kuina mwa muleneñi wo kuisa lifu. Litaba zeo nelitusa Maisilaele kaufela kulemuha kuli bupilo bwa mutu ki bwa butokwa. Kuli bakuteke Mufani wa Bupilo bwabona, nebatokwa kubona teñi kuli habaezi nto ifi kamba ifi yekona kutahisa lifu la mutu yomuñwi kamba kupalelwa kueza nto yekona kusileleza bupilo bwa mutu yomuñwi.

10. Jesu naabonisize cwañi kuli bañoli ba Mulao ni Bafalisi nebasa ngi bupilo kuba bwa butokwa?

¹⁰ Ka kushutana ni Jehova, bañoli ba Mulao ni Bafalisi nebasa ngi kuli bupilo ki bwa butokwa. Nebabonisize cwañi cwalo? Jesu naababulelezi kuli: “Muungile sinotolo sa zibo. Mina nemusika kena mwahali, mi babalata kukena mwabapalelwisa!” (Luka 11:52) Nebaswanela kutalusa Linzwi la Mulimu ku babañwi ni kubatusa kuzamaya mwa nzila yeisa kwa bupilo bobusa feli. Kono bona  nebazwisa batu ku “Muyemeli Yomutuna wa bupilo,” yena Jesu, ni kubalibisa mwa nzila yeisa kwa sinyeho ya kuya kuile. (Lik. 3:15) Bañoli ba Mulao ni Bafalisi nebanani buitati mi nebasa isi pilu kwa batu babañwi. Kaniti luli nebanani situhu mi nebasina makeke!

11. (a) Muapositola Paulusi naabonisize cwañi kuli naanga bupilo sina mwabuungela Mulimu? (b) Ki sika mañi sesikona kulutusa kuunga musebezi wa kukutaza sina mwanaa uungela Paulusi?

¹¹ Lukona kuambuka cwañi moya wa bañoli ba Mulao ni Bafalisi ni kulikanyisa Jehova? Luswanela kukuteka mpo ya bupilo ni kuunga bupilo kuba bwa butokwa. Muapositola Paulusi naabonisize kuli naanga bupilo kuba bwa butokwa ka kufa bupaki ka kutala. Ki lona libaka hanaabulezi kuli: “Hanina mulatu mwa mali a batu kaufela.” (Mubale Likezo 20:26, 27.) Nihakulicwalo, Paulusi naasakutazangi feela bakeñisa kusaba kuba ni mulatu kamba kuezeza feela mulao. Kono naalata batu, mi naanga bupilo bwabona kuba bwa butokwa. (1 Makor. 9:19-23) Ni luna luswanela kuunga bupilo sina mwabuungela Mulimu. Jehova “utabela kuli batu kaufela babake.” (2 Pit. 3:9) Mina bo? Kuba ni makeke kuka mitusa kukutaza ka kutukufalelwa, mi hamuka eza cwalo, mukaba ni tabo yetuna.

12. Ki kabakalañi batu ba Mulimu habaswanela kutokomela kuli habaezi lika zekona kukenya bupilo bwabona mwa kozi?

¹² Hape lubonisa kuli luunga bupilo sina mwabuungela Jehova ka kutokomela kuli haluezi lika zekona kukenya bupilo bwaluna mwa kozi. Luswanela kuzamaisanga limota zaluna ka tokomelo ni kuba ni tokomelo halusebeza, ibe kuli lueza misebezi ya kuyaha, ya kulukisa, kamba luya kwa libaka zaluna za kulapelela. Lusike lwaisa hahulu pilu kwa kubata kufeza musebezi, kufumana masheleñi, kamba kueza lika ka bunako, kufita kutokomela hahulu bupilo ni buikangulo bwaluna. Mulimu waluna yanani katulo yelukile kamita uezanga zelukile ni zeswanela. Luswanela kumulikanyisa. Baana-bahulu sihulu baswanela kubona teñi kuli bupilo bwabona ni bwa batu babasebeza ni bona habuyo mwa kozi. (Liprov. 22:3) Kacwalo, haiba muuna-muhulu amihupulisa zemuswanela kueza kuli musileleze bupilo bwamina, muamuhele kelezo yamifa. (Magal. 6:1) Muunge bupilo sina mwabuungela Jehova, mi ‘hamuna kuba ni mulatu wa mali.’

13, 14. Baana-bahulu ba Maisilaele nebakona kulikanyisa cwañi katulo yelukile ya Jehova?

¹³ Jehova naalaezi baana-bahulu ba Maisilaele kuli balikanyise katulo yahae yelukile. Pili, baana-bahulu bao nebatokwa kubatisisa niti ya taba. Kutuha fo, nebatokwa kunyakisisa ka tokomelo kubona haiba mubulai naanani mulelo wa kubulaya mutu, kunyakisisa mwaikutwela ka za kubulaya mutu, ni kunyakisisa haiba ki mukwa wahae, pili basika atula kale kuli mubulai yo uswanela kuboniswa makeke. Kuli babonise katulo yelukile ya Mulimu, nebatokwa kulemuha haiba mubulai yo naabulaile mutu yomuñwi “kabakala kumutoya” mi naanani “mulelo wa kumueza maswe.” (Mubale Numere 35:20-24.) Haiba kunani bupaki bwa batu bone bunyakisiswa, nekutokwahala batu bababeli bane banani bupaki bwa kuli mubulai yo naabulaile mutu yomuñwi ka bomu.—Num. 35:30.

¹⁴ Kacwalo, hamulaho wa kubatisisa niti ya taba, baana-bahulu nebatokwa kunyaka mutu yo, isiñi feela zanaaezize. Baana-bahulu nebatokwa kuba ni kutwisiso kuli bautwisise taba ka butungi. Mi sa butokwa nikufita kikuli, nebatokwa moya wa Jehova okenile, one uka bakonisa kumulikanyisa ka kubonisa kutwisiso, makeke, ni katulo yelukile.—Exo. 34:6, 7.

15. Bafalisi nebaanga cwañi batu, mi mubonelo wabona neushutana cwañi ni wa Jesu?

¹⁵ Bafalisi nebaisa feela mamelelo kwa sibi sanaaezize mutu mwa sibaka sa kunyakisisa mwanaaikutwela mutu yo. Bafalisi hane baboni Jesu kwa mukiti one ubezi kwa ndu ya Mateu, babuza balutiwa ba Jesu kuli: “Ki kabakalañi muluti wamina haaca ni batelisi ni baezalibi?” Jesu abaalaba  kuli: “Batu babaiketile habatokwi mualafi, kono baba mutokwa ki babakula. Cwale hamuye, muyo ituta seatalusa manzwi a: ‘Nilata sishemo, isiñi sitabelo.’ Kakuli nitezi kuto biza baezalibi, isiñi batu babalukile.” (Mat. 9:9-13) Kana fo Jesu naasusueza batu kueza libi zetuna? Batili. Mane taba yanaakutalize hahulu Jesu neli ya kuli batu babakele libi zabona. (Mat. 4:17) Niteñi, Jesu naalemuhile kuli babañwi ba “batelisi ni baezalibi” bao nebabata kucinca mupilelo wabona. Nebasikaya kwa ndu ya Mateu ka mulelo feela wa kubata kuyoca lico. Mane, “nekunani babañata ku bona bane [balatelela Jesu].” (Mare. 2:15) Ka bumai, buñata bwa Bafalisi nebapalezwi kulemuha zanaaboni Jesu kwa batu babacwalo. Ka kushutana ni Mulimu yanani katulo yelukile ni makeke, ili yena yene baipapata kuli nebalapela, Bafalisi nebaanga batu babañwi kuli ki baezalibi, mi nebasa koni kucinca mupilelo wabona.

16. Baana-bahulu babaketilwe kuba mwa katengo ka buatuli baswanela kulemuha litaba mañi ka za sifosi?

¹⁶ Kacenu, baana-bahulu baswanela kulikanyisa Jehova, yena ‘yalata katulo yelukile.’ (Samu 37:28) Pili, baswanela ‘kubatisisa taba ni kuibuzisisa ka tokomelo’ kuli balemuhe haiba kunani bufosi bobuezizwe. Haiba kucwalo, bakatalima taba yeo ka kulatelela litaba zeñozwi mwa Mañolo. (Deut. 13:12-14) Baana-bahulu babaketilwe kuba mwa katengo ka buatuli, baswanela kunyakisisa ka tokomelo kuli bazibe haiba Mukreste yaezize sibi sesituna ubakile. Hañata hakuzibahalangi kapili haiba mutu ubakile kamba kutokwa. Mutu ubonisa kuli ubakile ka mwaangela sibi saezize, ka moya wabonisa, ni mwaikutwela mwa pilu yahae. (Sin. 3:3) Kuli mutu yaezize sibi aswalelwe, uswanela kubonisa kuli ubakile. *

17, 18. Baana-bahulu bakona kuziba cwañi haiba mutu ubakile kuzwelela kwa pilu? (Mubone siswaniso sesi fa likepe 13.)

¹⁷ Baana-bahulu habakoni kuziba ze mwa pilu ya mutu, sina Jehova ni Jesu. Kacwalo, haiba mu baana-bahulu mwa puteho, mukona kuziba cwañi haiba mutu ubakile kuzwelela kwa pilu? Pili, mulapele kuli mufiwe butali ni temuho. (1 Mal. 3:9) Hasamulaho, mubatisise mwa Linzwi la Mulimu ni mwa lihatiso za mutanga yasepahala kuli mukone kuziba shutano ye mwahalaa “kuswaba ka nzila ya lifasi” ni “kuswaba ka nzila yetabisa Mulimu,” kona kubaka kwa niti. (2 Makor. 7:10, 11) Mubone Mañolo moaboniseza lika zene baezize batu bane babakile ni bane basika baka. Mi munyakisise zeibulela Bibele ka za maikuto abona, moya one babonisize, ni bupilo bwabona.

¹⁸ Kihona cwale mukanyaka mutu ka sibili. Munyakisise simuluho ya sifosi, milelo yahae, ni bufokoli bwahae. Bibele neipolofitile cwana ka za Jesu, yena toho ya puteho, kuli: “Haana kuatula ka kuya ka sesibonwa ki meeto ahae, mi haana kufa nyazo ka kuya ka litaba feela zautwa mwa mazebe ahae. Ukaatula babotana ka kuya ka niti ya taba, mi ka kuluka, ukafa nyazo ka kuyemela babaishuwa mwa lifasi.” (Isa. 11:3, 4) Jesu uitusisa mina baana-bahulu kulisa mutapi wahae, mi uka mitusa kuatula sina yena. (Mat. 18:18-20) Kaniti luli lwaitebuha kuba ni baana-bahulu babalilato, babalika ka taata kulikanyisa Jesu habatalima litaba za buatuli. Lwaitumela luli musebezi omutuna obaeza wa kulutusa kuli lubonise katulo yelukile ni makeke mwa liputeho zaluna!

19. Ki lika mañi zemuitutile kwa tukiso ya mileneñi ya masabelo zemulela kuitusisa mwa bupilo bwamina?

¹⁹ Mulao wa Mushe utusa batu kuba ni “zibo ya makalelo ni niti” ka za Jehova ni likuka zahae zepahami. (Maro. 2:20) Ka mutala, mileneñi ya masabelo iluta baana-bahulu kuatula “ka kuya ka niti ya taba,” mi iluta luna kaufela kuli “[lupilisane] ni babañwi ka lilato lelisa feli ni ka sishemo,” kamba makeke. (Zak. 7:9) Halusika laelwa kubuluka Mulao wa Mushe. Nihakulicwalo, Jehova haacinci, mi usaanga katulo yelukile ni makeke kuba tulemeno twa butokwa. Lunani tohonolo yetuna ya kulapela Mulimu, yena yeluezizwe ka siswaniso sahae, yanani tulemeno toluswanela kulikanyisa, ni yelukona kusabela ku yena!