Fa manzibwana a lizazi lene litatamiwa ki lizazi lanaabulailwe, Jesu naaelelize baapositola bahae kuli basike babata litulo zetuna mwahalaa balumeli babañwi. Naababulelezi kuli: “Malena ba macaba baahatelela, mi baba azamaisa babizwa Batusi ba Sicaba. Kono mina hamulukeli kuba cwalo.”—Luka 22:25, 26.

Ki bo mañi banaatalusa Jesu kuli ki Batusi ba Sicaba? Litaba zecakuzwi, masheleñi a muwayawaya, ni litaba zeñwi libonisa kuli Magerike ni Maroma nebanani sizo sa kukuteka baana ni babusi babatumile ka kubabiza kuli Euergetes, kamba Batusi ba Sicaba. Batu bao nebakutekiwanga cwalo bakeñisa kuli misebezi yene baezize neitusize hahulu sicaba.

Malena babañata nebabizwa Batusi ba Sicaba. Malena ba Egepita babacwale ka Ptolemy III Euergetes (yanaabusize ibato ba mwahalaa 247 B.C.E. kuisa 222 B.C.E.) ni Ptolemy VIII Euergetes II (yanaabusize ibato ba mwahalaa 147 B.C.E. kuisa 117 B.C.E.) ki babañwi ba malena bane babizwa cwalo. Malena ba Maroma bo Julius Caesar (yanaabusize kuzwa 48 B.C.E. kuisa 44 B.C.E.) ni bo Augustus (yanaabusize kuzwa 31 B.C.E. kuisa 14 C.E.) hamohocwalo ni Heroda Yomutuna, mulena wa Judea ni bona nebabizwa cwalo. Heroda yena mwendi naafilwe libizo leo la kumukuteka kabakala kuli naalekile buloto mwa naha yeñwi ni kubulumela mwa libaka za mubuso wahae mone kunani lukupwe, mi naalumezi batu banaabusa liapalo.

Caziba wa litaba za mwa Bibele wa kwa Germany yabizwa Adolf Deissmann utalusa kuli libizo la Batusi ba Sicaba neliitusiswangwa hahulu. Utalusa kuli: “Nekusi taata kufumana libizo leo mwa litaba zecakuzwi, mi mwa nako yekuswani feela, mutu naakona kufumana libizo leo mwa libaka zefitelela 100.”

Kacwalo, Jesu naatalusañi hanaabulelezi balutiwa bahae kuli: “Kono mina hamulukeli kuba cwalo”? Kana Jesu naatalusa kuli balutiwa bahae nebasa swaneli kueza lika zetusa sicaba? Batili. Kubonahala kuli Jesu naama kwa mulelo obabanga ni ona batu habafana lika zabona.

Ka nako ya bukombwa bwa Jesu fa lifasi, batu bane bafumile hahulu nebaipatelanga libubo ka kulifela lipapali zeneezezwa mwa libaka za lipapali, kuyaha libaka zende za kupumulela teñi ni litempele, ni kutusa mwa misebezi yemiñwi. Kono mulelo one baezezanga cwalo kikuli balumbiwe, bazibahale hahulu, kamba kuli baketiwe kuba babusi. Hatiso yeñwi italusa kuli: “Ki niti kuli batu bao nebatusanga batu luli, kono hañata nebaezanga cwalo ka mulelo wa kuli baketiwe kuba babusi.” Jesu naaelelize balutiwa bahae kuambuka moya ocwalo wa kuipatela libubo ni kuipumanela lika.

Lilimo-limo hasamulaho, muapositola Paulusi naakoñomekile sisupo sesiswana sa kuli luswanela kuba ni mulelo omunde halufana lika zaluna. Naañolezi balumeli babañwi ba kwa Korinte kuli: “Mutu ni mutu azwise ka mwaatulezi mwa pilu yahae, isiñi ka lukokoto kamba ka kuhapelezwa, kakuli Mulimu ulata yafana inze atabile.”—2 Makor. 9:7.