1, 2. (a) Ki nto mañi yeluunga kuba ya butokwa hahulu mwa bupilo bwaluna? (b) Ki lituto mañi zeluitebuha, mi ki kabakalañi? (Mubone maswaniso a fahalimu.)

KI NTO mañi yemuunga kuba ya butokwa hahulu mwa bupilo bwamina? Kana nemuka icincanisa ni nto yeñwi yesi ya butokwa? Batanga ba Jehova bakona kualaba lipuzo zeo ka bunolo. Silikani saluna ni Jehova ki yona nto ya butokwa hahulu, mi halukoni kusicincanisa ni nto ifi kamba ifi. Hape lwaitebuha niti yeluituta mwa Bibele, yelutusize kuba ni silikani sesinde ni Ndataa luna ya kwa lihalimu.—Makolo. 1:9, 10.

² Muluti waluna yapahami ululutile lika zeñata kuzwelela mwa Linzwi lahae, yona Bibele! Ulupatululezi libizo lahae ni taluso yalona, hamohocwalo ni tulemeno twahae totunde. Ulutaluselize za lilato labonisize ka kulufa Mwanaa hae, yena Jesu kuli afe bupilo bwahae sina tiululo. Hape Jehova ulutaluselize za Mubuso wa Mesia, mi ufile Bakreste babatozizwe sepo ya kuyo pila kwa lihalimu, mi ba “lingu zeñwi” ubafile sepo ya kupila mwa Paradaisi fa lifasi. (Joa. 10:16) Ululuta moluswanela kupilela. Luitebuha hahulu lituto  zeo bakeñisa kuli lilutusa kusutelela ku Mubupi waluna. Litahisa kuli lube ni bupilo bobunde.

3. Kuitekela niti hakutalusiñi?

³ Jehova ki Mulimu yanani bufani. Ufanga lika zende kwa batu bababata niti. Jehova mane naalufile bupilo bwa Mwanaa hae sina mpo, lusatokwi kulifa sesiñwi. Kaniti, Mulimu haatokwi kuli lulife masheleñi kuli lufumane niti. Mane muuna yomuñwi yabizwa Simoni hanaabatile kufa muapositola Pitrosi masheleñi kuli abe ni maata atusa batu kuamuhela moya okenile, Pitrosi naamuhanezi ka kubulela kuli: “Haike silivera yahao ishwe ni wena, kakuli neuhupula kuli wakona kuipumanela mpo ya Mulimu yefiwa feela ka kuitusisa masheleñi.” (Lik. 8:18-20) Kacwalo, taelo ya mwa Bibele ya ‘kuitekela niti’ italusañi?

4. Mwa taba ye, lukanyakisisañi ka za niti?

⁴ Mubale Liproverbia 23:23. Lutokwa kuikataza kuli lufumane niti ye mwa Linzwi la Mulimu. Luswanela kuitombola luli kuli lufumane niti yeo. Yomuñwi wa bañoli bababutali ba buka ya Liproverbia naabulezi kuli hase ‘luitekezi’ kamba kuipumanela “niti,” luswanela kutokomela kuli halu ‘ilekisi’ kamba kulatehelwa ki yona. Halunyakisiseñi molukona ‘kuitekela’ niti ni zelutokwa kueza kuli lube ni yona. Kueza cwalo kuka lutusa kuitebuha hahulu niti ni kuikatulela ‘kusailekisa.’ Lukalemuha kuli kuitekela niti kwatusa luli.

5, 6. (a) Lukona kuitekela cwañi niti kusina kulifa masheleñi? Mufe mutala. (b) Niti ya mwa Bibele ilutusa cwañi?

⁵ Lutokwa kuikataza kuli lufumane nihaiba nto ya mahala. Linzwi la Siheberu lelitolokilwe kuli ‘kuitekela’ kwa liñolo la Liproverbia 23:23 hape likona kutalusa ‘kuipumanela.’ Manzwi amabeli ao atalusa kuli lutokwa kueza buikatazo kamba kuitoboha nto yeñwi kuli lufumane nto yeñwi ya butokwa. Kuli luutwisise taba ya kuitekela niti, halunyakisiseñi mutala wo. Luungeni kuli kwa musika kunani batu babafa makonde a mahala. Kana lukalibelela kuli makonde ao akato ipumana fa tafule yamina ka makazo? Batili. Lutokwa kueza buikatazo bwa kuya kwa musika ni kuyo aanga. Kono kana hase luezize cwalo kutalusa kuli makonde ao haasali a mahala? Batili, kono feela nelutokwa kuikataza ni kufumana nako ya kuya kwa musika. Ka mukwa oswana, halutokwi masheleñi kuli luitekele niti. Nihakulicwalo, lutokwa kuikataza kuli luifumane.

⁶ Mubale Isaya 55:1-3. Manzwi a Jehova anaañozwi ki Isaya alutusa kuutwisisa sekutalusa kuitekela niti. Mwa liñolo le, Jehova uswaniseza linzwi lahae kwa mezi, mabisi, ni waine. Ka kuswana ni mezi abata, akenile, niti ya mwa linzwi la Mulimu yakatulusa. Hape sina mabisi mwakona kutiiseza mibili yaluna ni kutusa banana kuhula, litaba zeñozwi mwa linzwi la Jehova ni zona zalutiisanga ni kulutusa kuhula kwa moya. Manzwi a Jehova hape aswana sina waine. Ka mukwa ufi? Mwa Bibele, waine italuswa kuli itabisa pilu ya mutu. (Samu 104:15) Kacwalo, Jehova hanaataluseza batu bahae kuli ‘baleke waine,’ naatalusa kuli lukaba ni tabo haiba lupila ka kulatelela manzwi ahae. (Samu 19:8) Taba yeo ibonisa kuli haiba luituta niti ya mwa linzwi la Mulimu ni kuitusisa litaba zeluituta, lukatuseha luli! Buikatazo bolutokwa kueza bukona kubapiswa kwa teko yelutokwa kulifa. Kacwalo, halunyakisiseñi lika zeketalizoho zelutokwa kuitoboha kuli luitekele niti.

7, 8. (a) Ki kabakalañi halutokwa kuitombola nako yaluna kuli luitekele niti? (b) Musizana yomuñwi naaitomboziñi kuli aitute niti, mi ki lifi zenezwile mwateñi?

⁷ Nako. Batu kaufela bababata kuitekela niti baswanela kuitombola nako yabona. Mutu utokwa kufumana nako kuli akone kuituta za Mubuso,  kubala Bibele ni lihatiso zetomile fa Bibele, kueza tuto ya Bibele ya ka butu, kuitukiseza mikopano ya puteho ni kufumaneha ku yona. Kuli lube ni nako ya kueza lika za butokwa, luswanela kuitusisa hande nako yaluna ka kusasinyeza nako kwa lika zesi za butokwa. (Mubale Maefese 5:15, 16.) Lutokwa nako yekuma kai kuli lube ni zibo yenepahezi ya lituto za Bibele za makalelo? Kuitingile kwa miinelo yaluna. Niti kikuli halukoni kufeza kuituta litaba kaufela ka za butali bwa Jehova, linzila zahae, ni misebezi yahae. (Maro. 11:33) Tawala ya Mulibeleli yapili neibapanyize niti kwa “palisa yenyinyani,” mi neibulezi cwana: “Musike mwabata kuba feela ni palisa iliñwi. Kambe palisa iliñwi neilikani, Mulimu naasike alufa lipalisa zeñata. Kacwalo, muzwelepili kuipatela lipalisa zeñata mi muikubukanyeze zona.” Lukona kuipuza kuli: ‘Ninani lipalisa zekai zeswaniseza niti?’ Niha lukafiwa kolo ya kupila kuya kuile, lukazwelapili kuituta za Jehova. Kono nto ya butokwa yelukona kueza cwale ki kuitusisa hande nako yaluna ka kuipatela niti kulikana ni miinelo yaluna. Halunyakisiseñi mutala wa mutu yomuñwi yanaanyolezwi kuituta niti.

⁸ Musizana yabizwa Mariko * wa kwa Japan naaile kwa Muleneñi wa New York, kwa U.S.A, kuyo ituta kosi yeñwi. Ka nako yeo, naali mwa bulapeli bobuñwi bone butomilwe mwa Japan mwa lilimo za ma 1950. Kaizeli yomuñwi wa paina akopana ni Mariko hanaakutaza fa ndu ni ndu. Mariko akalisa kuituta Bibele, mi naatabezi hahulu litaba zanaaituta kuli mane akupa kaizeli yo kuli baitutange Bibele habeli ka sunda. Nihaike kuli Mariko naapatehile hahulu kwa sikolo mi naabelekanga ka linako zeñwi, akalisa kufumanehanga kwa mikopano ya puteho honafo feela. Hape atuhela kuezanga lika zeñwi za kuitabisa ka zona zenee mucela nako ilikuli afumane nako yeñata ya kuituta niti. Kueza buitomboli bobucwalo nekutusize musizana yo kueza zwelopili ya kwa moya kapili. Mwahalaa silimo silisiñwi feela, musizana yo akolobezwa. Mwa silimo sa 2006, hamulaho wa likweli ze 6 kuzwa fakolobelezwa, kaizeli yo akala kueza bupaina mi ni kacenu le usali paina.

9, 10. (a) Kuitekela niti kukona kutahisa kuli luunge cwañi lika za kwa mubali? (b) Musizana yomuñwi naaitobohileñi, mi uikutwa cwañi ka za muhato wanaangile?

⁹ Lika za kwa mubili. Kuli luitekele niti, mwendi lukatokwa kutuhela musebezi one ulufumanisa masheleñi amañata. Pitrosi ni Andreasi bane bali mandui, hane bamemilwe ki Jesu kuli babe “bayambi ba batu,” honafo feela “basiya tunyandi twabona.” (Mat. 4:18-20) Ki niti kuli haki batu babañata babaituta niti kacenu babaka tuhela musebezi wabona. Batokwa kusebeza kuli bamamele taelo yefumaneha mwa Bibele ya kubabalela mabasi abona. (1 Tim. 5:8) Niteñi, batu babañata babaituta niti batokwa kucinca mubonelo wabona ka za lika za kwa mubili ni lika zebaanga kuba za butokwa mwa bupilo bwabona. Jesu naabulezi taba yeswana ka kuutwahala hanaaize: “Mutuhele kuikubukanyeza bufumu mwa lifasi . . . Kono muikubukanyeze bufumu kwa lihalimu.” (Mat. 6:19, 20) Halunyakisiseñi mutala wa kaizeli yomuñwi yomunca.

¹⁰ Maria naabapalanga papali ya gofu hanaasali mwanana, mane pili asika kalisa kale sikolo. Hanaali kwa sikolo sa sekondari, afita fa kuziba hahulu papali yeo, mi mane hasamulaho alifelwa kuyo eza kosi yeñwi fa yuniveziti. Naatabela hahulu kubapala gofu, mi naabata kuba mubapali yacuukile, ilikuli afumanange masheleñi amañata. Hamulaho wa nako, Maria akala kuituta Bibele mi atabela litaba za niti zanaaituta. Mi niti nei mutusize kueza licinceho mwa bupilo bwahae. Utalusa kuli: “Hane nikalile kusebelisa likuka za Bibele mwa bupilo bwaka, nakala kueza licinceho ka za mone niingela lika ni mone  niezeza lika mwa bupilo, ili nto yene nitahiselize tabo yetuna.” Maria naalemuhile kuli naasike akona kundongwama lika za kwa moya ni sifumu ka nako yeswana. (Mat. 6:24) Kacwalo, aikatulela kutuhela kundongwama sikonkwani sanaaitomezi sa kuba mubapali wa gofu yacuukile, hamohocwalo ni sifumu ni libubo zanaakaba ni zona. Kono bakeñisa kuli naaitekezi niti, kaizeli yo cwale usebeza sina paina mi uikola bupilo, bona bwatalusa kuli ki “bupilo bobunde hahulu, ili bobutabisa.”

11. Haluitekela niti, ki nto mañi yekona kuezahala kwa swalisano yaluna ni batu babañwi?

¹¹ Swalisano yaluna ni batu babañwi. Haluikatulela kupila ka kuya ka likuka za mwa Bibele, swalisano yaluna ni balikani baluna hamohocwalo ni banabahabo luna yakona kufela. Kabakalañi? Jesu naalapelezi balateleli bahae kuli: “Ubakenise ka niti; linzwi lahao ki yona niti.” (Joa. 17:17; litaluso ze kwatasi) Pulelo ya kuli “ubakenise” hape ikona kutalusa kuli “ubakauhanye.” Haluamuhela niti, lukauhanyizwe kwa lifasi kabakala kuli halusa latelela mikwa yebabonisa batu ba lifasi. Batu babañwi habalulati bakeñisa kuli lucincize mupilelo waluna. Lupila ka kuya ka likuka za Bibele. Nihaike kuli halutabeli kutahisa lifapahano, balikani baluna ni banabahabo luna bakona kuikauhanya ku luna kamba kululwanisa bakeñisa lituto zenca zelulumela. Taba yeo hai lukomokisi. Jesu naabulezi kuli: “Kaniti, lila za mutu ikaba ba ndu yahae luli.” (Mat. 10:36) Hape naabulezi kuli lukafumana limbuyoti zeñata zefita lika kaufela zeluitombozi kuli luitekele niti.—Mubale Mareka 10:28-30.

12. Muuna yomuñwi wa Mujuda naaitobohileñi kuli aitekele niti?

¹² Kuzwa feela kwa bwanana, muuna yomuñwi wa Mujuda wa lipisinisi yabizwa Aaron, naalutilwe kuli libizo la Mulimu haliswaneli kupundiwa. Kono bo Aaron nebanani linyolwa la kuituta niti. Nebatabile hahulu hane bataluselizwe ki yomuñwi wa Lipaki za Jehova kuli hane bakabeya litaku za bana mwahalaa litaku zeene za Siheberu zesina bana, ili zeyemela libizo la Mulimu, libizo leo nelikona kubaliwa sina “Jehova.” Ka tabo, baya kwa sinagoge kuli bayo taluseza bo Rabbi ka za taba yende yeo yene baitutile. Bo Aaron nebakomokisizwe hahulu zene baezize bo Rabbi bao. Mwa sibaka sa kutaba ni bona kabakala kuziba niti ka za libizo la Mulimu, babakwela mati ni kubaleleka mwa keleke yabona. Ba lubasi lwabona ni bona babalwanisa. Nihakulicwalo, nebasika zwafiswa ki taba yeo, kono baitekela niti ka kuba Paki ya Jehova, mi bazwelapili kumusebeleza ka bundume mwa bupilo bwabona kaufela. Sina bo Aaron, ni luna luswanela kuitatela kuzwelapili kuzamaya mwa niti balikani baluna kamba bahabo luna niha baka lulwanisa.

13, 14. Ki licinceho mañi zelutokwa kueza ka za lika zelunahana ni zelueza kuli luitekele niti? Mufe mutala.

¹³ Munahanelo ni muzamao omaswe. Kuli luitekele niti ni kupila ka likuka za Bibele za muzamao, lutokwa kueza licinceho ka za lika zelunahana ni zelueza. Mulemuhe zanaañozi Pitrosi ka za licinceho zeo, hanaaize: “Ka kuba bana babautwa, mutuhele kueza lika ka kuya ka litakazo zene munani zona hane musina zibo, kono . . . mube babakenile mwa muzamao wamina kaufela.” (1 Pit. 1:14, 15) Batu bane bapila mwa muleneñi wa Korinte nebanani muzamao omaswe; kacwalo kuli baitekele niti, nebatokwa kueza licinceho zetuna mwa bupilo bwabona. (1 Makor. 6:9-11) Ni kacenu, batu babañata batuhezi kueza lika zemaswe zene baezanga kuli baitekele niti. Pitrosi hape naahupulisize Bakreste ba mwa linako zahae kuli: “Nako yefitile ilikani yene mueza sesilatwa ki macaba hane muya ka likezo za muzamao wa kusaswabela bufosi, ka litakazo zetulile tikanyo, ka kunwa maswe, ka mikiti yelilata, ka likangisano za macwala, ni ka kulapela milimu ya maswaniso kokusa lumelezwi ka mulao.”—1 Pit. 4:3.

 ¹⁴ Bo Devynn ni bo musalaa bona bo Jasmine nebabile macakolwa ka lilimo zeñata. Nihaike kuli bo Devynn nebaziba musebezi wa kubuluka litaba za liakaunti, nebazwiswangwa musebezi bakeñisa kuli nebanwanga hahulu bucwala. Bo Jasmine nebazibahala hahulu kuli nebanani buhali ni lindwa. Zazi leliñwi hane bazamaya inze bakozwi, bakopana ni Lipaki za Jehova bababeli bane bali balumiwa. Balumiwa bao balukisa kuli baitutange Bibele ni bona, kono hane baile kwa ndu ya bo Devynn sunda yenetatami, bayo fumana kuli bo Jasmine ni bo Devynn bakozwi. Nebasika libelela kuli balumiwa bao nebaka baisa pilu ka kuto bapotela kwa ndu yabona. Kono fa musipili one utatami, bafumana kuli miinelo neicincize. Kuzwa feela fa tuto yabona yapili, bo Jasmine ni bo Devynn nebatukufalezwi kuituta Bibele ni kusebelisa litaba zene baituta. Hamulaho feela wa likweli zebato ba zetaalu, baikatulela kutuhela kunwa bucwala ni kuñolisa linyalo labona ka mulao. Batu babañata bane bali mwa sibaka sene bapila ku sona nebazibile za licinceho zende zene baezize, mi ni bona baikatulela kuitutanga Bibele.

15. Ki nto mañi yekona kuba taata hahulu kutuhela kuieza kuli luitekele niti, mi ki kabakalañi?

¹⁵ Lizo ni likezo zesi za ka Mañolo. Mutu ukona kufumana taata hahulu kutuhela lizo ni likezo zesi za ka Mañolo kuli aitekele niti. Nihaike kuli batu babañwi kubabelanga bunolo kutuhela kueza lika zesi za ka Mañolo, babañwi bona bapalelwanga kueza cwalo kabakala kuli baikalelwa za mobaka ikutwela ba lubasi lwabona, batu bobabeleka ni bona, ni balikani babona babatuna. Baziba kuli batu babañwi bakona kuhalifa hahulu haiba basaikenyi mwa lizo zeo, sihulu haiba ki lizo zeama kukuteka bahabo bona babashwile. (Deut. 14:1) Mutala wa batu babañwi bababonisize bundume wakona kulutusa kueza licinceho zetokwahala. Halunyakisiseñi mone baboniselize bundume batu babañwi bane bapila mwa muleneñi wa Efese mwa linako za baapositola.

16. Ki lika mañi zene baezize batu bane bapila mwa Efese kuli baitekele niti?

¹⁶ Batu babañata mwa Efese nebaezanga mabibo. Ki lika mañi zene baezize Bakreste babanca bane baezanga mabibo ilikuli batuhele kueza likezo zesi za ka Mañolo ni kuitekela niti? Bibele italusa kuli: “Babañata bane baezanga mabibo batisa libuka zabona ni kuto likubukanya hamoho mi baliciseza fapilaa batu kaufela. Kiha babala teko yazona hamoho mi bafumana kuli nelileka masheleñi a muwayawaya wa silivera aeza 50,000. Ka mukwa ocwalo, linzwi la Jehova lazwelapili kuhula ni kusebeza ka maata.” (Lik. 19:19, 20) Bakreste babasepahala bao nebaezize buitomboli bobutuna, mi bafumana limbuyoti zeñata kabakala kuunga muhato wo.

17. (a) Ki lika mañi zelutokwa kuitoboha kuli luitekele niti? (b) Ki lipuzo mañi zeluka nyakisisa mwa taba yetatama?

¹⁷ Nemuitomboziñi kuli muitekele niti? Kaufelaa luna nelutandile nako kuli luikubukanyeze lipalisa za kuziba niti. Babañwi baitekezi niti ka kutuhela musebezi one baezanga, ili one uka batahiseza sifumu, mi babañwi baezize licinceho zetahisize kuli swalisano yabona ni batu babañwi ifele. Batu babañwi babañata baezize licinceho ka za munahanelo ni muzamao wabona, mi babañwi batuhezi kuikenya mwa lizo ni kueza lika zesi za ka Mañolo. Lwaziba kuli niti ya mwa Bibele ki ya butokwa hahulu kufita nto ifi kamba ifi yeluitobohile kuli luitekele yona. Niti ya mwa Bibele ilukonisa kuba ni silikani sesinde ni Jehova, ili yona nto ya butokwa hahulu mwa bupilo bwaluna. Kuziba niti kulutahiselize limbuyoti zeñata; kacwalo kwakomokisa kuli batu babañwi bailekisanga. Nto yeo ikona kuezahala cwañi, mi lukona kuambuka cwañi kueza mafosisa aswana? Lukanyakisisa lipuzo zeo mwa taba yetatama.